بتا کاروتن ؛ ضد سرطانی قوی
بتا کاروتن یکی از پرو ویتامین هایی است که برای پیشگیری از ابتلا به انواع بیماری ها از جمله بیماری های قلبی و سرطان ها مؤثر می باشد. اگر روزانه غذاهایی که دارای این پرو ویتامین هستند را نخورید، ممکن است خطر ابتلای شما به بیماری های قلبی عروقی و برخی انواع سرطان ها افزایش یابد؛ سرطان های روده، معده، ریه و گردن رحم از این سرطان ها هستند.
به علاوه اگر ذخیره ی بتا کاروتن در بدن شما کافی نباشد، توان سیستم ایمنی شما برای مقابله با عوامل بیماری زا کاهش می یابد که به این ترتیب ممکن است در معرض ابتلا به انواع عفونت ها قرار بگیرید.
سبزی هایی که به رنگ سبز تیره، زرد تیره و نارنجی هستند، سرشار از بتا کاروتن می باشند. علاوه بر این چربی و کالری کمی در خود دارند. هر قدر رنگ سبز، زرد یا نارنجی سبزی یا میوه ای تیره تر باشد، بتا کاروتن بیشتری در خود دارد.
شما باید حداقل روزی یک سروینگ یا واحد از سبزی های به رنگ سبز یا نارنجی تیره بخورید و 4 واحد دیگر از بقیه میوه ها و سبزی ها را نیز میل کنید. سطح بتا کاروتن در خون با تغییر در رژیم غذایی کم و زیاد می شود.
نقش آنتی اکسیدانی بتا کاروتن:
بتاکاروتن به عنوان ماده ی پیش ساز ویتامین A و محلول در چربی در بدن شناخته می شود که در مواد غذایی گیاهی وجود دارد. بتاکاروتن یکی از مواد آنتی اکسیدانی قوی به شمار می رود که از تولید رادیکال های آزاد اکسیژن در بدن جلوگیری می کند و از این رو در بدن عملکرد مستقل از ویتامین A دارد.
رادیکال های آزاد اکسیژن گونه ای از واکنش های سریع و پایدار هستند که طی روند متابولیک طبیعی بدن و به علت قرار گرفتن در معرض منابع خارجی مثل دود سیگار، مواد سمی محیطی و نور ماورای بنفش در بدن تولید می شوند و می توانند مخاطرات زیادی برای سلامت انسان ایجاد کنند.
رادیکال های آزاد قادر هستند پروتئین و چربی های غشای سلول ها را تخریب کنند. بیماری هایی مانند سرطان، بیماری های قلبی عروقی، سکته های مغزی و قلبی، کاتاراکت(آب مروارید)، بیماری پارکینسون، اختلال هماهنگی حسی و حرکتی در سیستم عصبی و روماتیسم مفصلی، نمونه هایی از مشکلاتی است که در اثر رادیکال های آزاد ایجاد می شود. بتاکاروتن در مقابل این مشکلات اثر حفاظتی دارد.
در چند بررسی بالینی نشان داده شده است که در بیش از 50 درصد بیمارانی که علایم پیش سرطانی، مثل لکه های سفید روی مخاط دهان، دارند، بتاکاروتن نقش برگرداننده دارد. در چند مطالعه دیگر روی بیمارانی که زخم های پیش سرطانی در ناحیه شش ها داشته اند نیز برگشت مشابهی به عمل بتاکاروتن به اثبات رسیده است.
مقادیر مورد نیاز:
چون بدن قادر به ساختن بتاکاروتن نیست بنابراین به منابع خارجی آن نیازمند است. مقادیر توصیه شده روزانه ی بتاکاروتن برای مردان 6 میلی گرم و برای زنان 8/4 میلی گرم است.در دوران بارداری و شیردهی میزان نیاز افزایش می یابد.
به طور متوسط یک دوم تا یک سوم ویتامین A ی رژیم غذایی از بتاکاروتن تامین می شود.
اگر به توصیه های انجمن ملی سرطان آمریکا عمل کنیم باید نسبت بتاکاروتن به ویتامین A در رژیم غذایی حدود 9 به 1 باشد.
منابع غذایی بتاکاروتن:
همان طور که در بالا ذکر شد، منابع غذایی غنی بتاکاروتن شامل سبزی های زرد و نارنجی و میوه ها و سبزی های دارای برگ سبز تیره هستند. بتاکاروتن موجود در میوه ها و سبزی ها بسته به گونه آن ها، فصل، طول مدت نگهداری، موقعیت رشد و درجه رسیدگی آن ها متغیر است.هویج، کدو حلوایی، فلفل دلمه ای زرد و قرمز، گوجه فرنگی، برگ های سبز تیره کاهو، چغندر، اسفناج، هلو، شلیل، آلو، زردآلو، گرمک، طالبی، انبه، خرمالو و نارنگی از جمله منابع غذایی عمده ی بتاکاروتن هستند.
بتاکاروتن به علت عمل آنزیم و در معرض نور و اکسیژن قرار گرفتن، برخی از فعالیت هایش را در مواد غذایی در طی نگهداری آن ها از دست می دهد. از دست دادن آب سبزی ها و میوه ها به طور عمده فعالیت بیولوژیکی بتاکاروتن را کاهش می دهد؛ اما منجمد کردن مواد غذایی پایداری بتاکاروتن را کاهش نمی دهد.
از نظر جذب، عوامل زیادی در رژیم غذایی از جمله چربی ها و پروتئین، جذب بتاکاروتن را تحت تاثیر قرار می دهند. تقریبا 10 تا 50 درصد از کل بتاکاروتن مصرفی در مجرای گوارشی جذب می شود. در دیواره روده کوچک بتاکاروتن به وسیله آنزیم دی اکسیژناز به ویتامین A (رتینول) تبدیل می شود. وقتی دریافت بتاکاروتن از رژیم غذایی زیاد می شود، میزان جذب آن کاهش می یابد. اگر فردی ویتامین A کافی داشته باشد، تبدیل بتاکاروتن کاهش می یابد. بنابراین، بتاکاروتن یک منبع خوب ویتامین A برای بدن به شمار می رود.
افراد در معرض خطر:
برخی از افراد بیشتر در معرض خطر کمبود بتاکاروتن قرار دارند. برای مثال پایین بودن سطح بتاکاروتن خون در افراد سیگاری و کسانی که داروهای کاهش دهنده فشار خون و یا قرص های ضد بارداری مصرف می کنند، گزارش شده است.زیاده روی در مصرف کاروتن:
بتاکاروتن اضافی به طور عمده در بافت های چربی بدن ذخیره می شود و به طور مستمر تبدیل به ویتامین A می شود. اما مصرف زیادتر از معمول آن می تواند موجب هایپرکاروتنوئید بشود که طی آن رنگ پوست به خصوص در کف دست و پاها زرد رنگ می شود، اما این رنگ زرد پوست در زمانی که مصرف آن کاهش یافته و یا قطع می شود، برطرف می شود.
مطالعاتی که در انسان برای ارزیابی ایمنی بتاکاروتن انجام شده است نشان داده است در افرادی که روزانه 50 تا 80 میلی گرم بتاکاروتن مصرف می کردند، آثار مضر مشاهده نمی شود و نتیجه گرفته شده که بتاکاروتن برای انسان یک ماده غیر سمی است.
بتا کاروتن در صنایع غذایی:
در صنایع غذایی بتاکاروتن به عنوان رنگ خوراکی و منبع ویتامین A، به محصولات غذایی از جمله روغن های خوراکی، غلات و نوشیدنی ها اضافه می شود.کره، مارگارین و آب میوه های صنعتی اغلب با بتاکاروتن غنی می شوند.
فرآوری: مریم مرادیان نیری – کارشناس تغذیه تبیان
منابع:
هفته نامه ی سلامت
ماهنامه ی دنیای تغذیه
اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
برای شرکت در بحث های انجمن سایت مرتبط با بهداشت و سلامت، اینجا را کلیک کنید.
اگر می خواهید با کارشناسان تغذیه ی سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
* مطالب مرتبط:
