تاثیر لقمه حلال و حرام
مال حرام رشد و برکتی نخواهد داشت
درباره‌ی مال حرام در حدیثی داریم كه « إِنَّ الْحَرَامَ لَا یَنْمی وَ إِنْ نَمَى لَا یُبَارَكُ لَهُ فِیهِ ؛ مال حرام رشد نمی كند و زیاد نمی شود و اگر هم رشد كند ، بركت نخواهد داشت. » 1
لقمه ی حرام ، حرف های امام معصوم را بی اثر می کند
امام حسین پیش از ظهر عاشورا در كربلا صحبت‌های زیادی كرد ولی هیچ كدام اثر نمی كرد. در آخر حضرت فرمودند: « فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُكُمْ مِنَ الْحَرَامِ ؛ چون شكم‌های شما از حرام پرشده است ، حرف‌های من در شما اثر نمی گذارد.»2
لقمه ، در نسل آدمی تأثیر دارد
« كَسْبُ الْحَرَامِ یَبِینُ فِی الذُّرِّیَّةِ ؛ مال حرام در فرزندان آشكار می شود و روی آنها اثر می گذارد.»3
عبادت همراه مال حرام ، اثری ندارد
پیامبر(ص) فرمودند: « الْعِبَادَةُ مَعَ أَكْلِ الْحَرَامِ كَالْبِنَاءِ علَى الْمَاء ؛ كسی كه مال حرام می خورد و عبادت هم می كند، مثل كسی است كه روی آب ، ساختمان می سازد. »4
امام صادق فرمودند: « تَرْكُ لُقْمَةِ حَرَامٍ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنْ صَلَاةِ أَلْفَیْ رَكْعَةٍ تَطَوُّعاً ؛ ترك لقمه‌ی حرام، نزد خدا بهتر از خواندن هزار ركعت نماز مستحبی است.»5
روزی هرکس ، حلال مقدّر می شود
«إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَسَمَ الْأَرْزَاقَ بَیْنَ خَلْقِهِ حَلَالًا وَ لَمْ یَقْسِمْهَا حَرَاماً فَمَنِ اتَّقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَبَرَ أَتَاهُ اللَّهُ بِرِزْقِهِ مِنْ حِلِّهِ وَ مَنْ هَتَكَ حِجَابَ السِّتْرِ وَ عَجَّلَ فَأَخَذَهُ مِنْ غَیْرِ حِلِّهِ قُصَّ بِهِ مِنْ رِزْقِهِ الْحَلَالِ وَ حُوسِبَ عَلَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ؛ خداوند عزیز و با عظمت خلایق را آفرید و روزی آنها را نیز به صورت حلال برای آنها قرار داد. پس اگر كسی چیزی از حرام مصرف كند به همان میزان از حلال محروم می‌شود و در قیامت نیز مورد ملامت خداوند قرار خواهد گرفت.»6
به حرام متوسل نشوید!
اینطور نیست كه اگر به حرام متوسل شویم ، زودتر به راحتی و رفاه می رسیم .
مثل متوسل شدن به حرام برای رسیدن زودتر به روزی ، مانند مثل رانندگانی است كه تند رانندگی می كنند به گمان آنکه زودتر به منزل برسند ولی در راه تصادف می كنند و گاه نیز، هیچ گاه به منزل نمی رسند .
فردی که بهشت را برای خود ضمانت کرد!
در جلد پنجم کتاب فروع كافی آمده است :
شخصی از كارمندان دستگاه بنی امیه ودرعین حال از از طرفداران امام صادق (ع) بود.
این شخص دوستی داشت كه با امام صادق رابطه داشت و از او خواهش كرد كه ترتیب ملاقاتش را با امام بدهد تا با امام دیداری داشته باشد . وقتی امام اجازه‌ی ملاقات را به این فرد داد ، به خدمت امام رسید . به امام عرض كرد كه مدتی را در دستگاه طاغوت گذرانده و وضع مالی خوبی به دست آورده است و از امام خواست كه مال او را حلال كند .
امام صادق فرمودند: توبه و حلال شدن مال شما به این است كه آن چه از حرام به دست آورده‌ای ، حتی لباسی را كه در تن داری ، بدهی.
توبه كسی كه مال حرامی را به دست آورده این نیست كه گریه كند ، یا گنبد مساجد را كاشی كند یا این كه شب‌های جمعه دعای كمیل بخواند ویا برای امام حسین (ع) و اهل بیت خرج کند ، توبه تنها اشك نیست ، البته نشانه‌ی پشیمانی می‌باشد ولی ندامت خالی فایده‌ای ندارد.
مالی كه از رشوه و ظلم به مردم جمع آوری شود، حرام است.
امام صادق به این جوان فرمود: اگر این گونه توبه كند، خود حضرت ، بهشت را برایش ضمانت می كند .
جوان نیز پذیرفت وتمامی اموالی را كه صاحبان آنها را می‌شناخت به صاحبانشان برگرداند و با اجازه‌ی امام اموالی كه صاحبان آنها را نمی شناخت ، از طرف آنها صدقه داد تا جایی كه حتی لباس خود را نیز تحویل داد و از شغلش استعفا داد .
بعد ازمدتی این شخص بیمار شد و در موقع احتضار به دوستش گفت: كه امام صادق به وعده‌ی خود عمل كرد و من در جایگاه خود را در بهشت می بینم .
کارکردن عار نیست
به امام صادق گفتند : آقا جان شما چرا کار می کنید ؟ امام فرمودند: « لِأَسْتَغْنِیَ عَنْ مِثْلِكَ ؛ زحمت می كشم تا از مثل شماها بی نیاز باشم. »7
حضرت امیرالمؤمنین فرمودند: « طُوبَى لِمَنْ ذَلَّ فِی نَفْسِهِ وَ طَابَ كَسْبُهُ ؛ خوشا به حال كسی كه در درون تكبر نداشته باشد و بنده‌ی خدا باشد و كسب و كار حلال داشته باشد.»8
در جایی می فرمایند: «مَنْ أَكَلَ مِنْ كَدِّ یَدِهِ كَانَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی عِدَادِ الْأَنْبِیَاءِ وَ یَأْخُذُ ثَوَابَ الْأَنْبِیَاءِ ؛ اگر كسی با دستش كار كند و روزی بخورد ، در روز قیامت در زمره و گروه انبیا است و خدا ثواب انبیا را به او می دهدَ» 9
در جای دیگر فرمودند :« الْكَادُّ عَلَى عِیَالِهِ كَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ؛ كسی كه كار می كند تا خرجی زن و بچه‌اش را پیدا كند ، مثل كسی است كه در جبهه می‌جنگد » 10
جمله ای عجیب و تکان دهنده !
پیامبر فرمود:« مَنْ كَسَبَ مَالًا مِنْ غَیْرِ حِلِّهِ أَفْقَرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ؛ كسانی كه نان حلال را رها می كنند و به دنبال حرام می گردند ، به خیال این كه از راه حرام درآمد پیدا كنند ، خدا به فقر مبتلایشان می‌كند.» 11
برای مال حرص نزنید!
امام صادق علیه السلام فرمود: «مَنْ بَاتَ سَاهِراً فِی كَسْبٍ وَ لَمْ یُعْطِ الْعَیْنَ حَظَّهَا مِنَ النَّوْمِ فَكَسْبُهُ ذَلِكَ حَرَامٌ ؛ كسی كه شب‌ها نمی خوابد ، كمی خوابش می برد و بیدار می شود حق چشمش را نمی دهد، درآمدش گوارا نیست و حرام است. »12 (البته این حرام ، حرام فقهی نیست ،بلکه حرام اخلاقی می باشد.)
داده‌ها، دلیل لطف خدا و گرفتن‌ها ، دلیل قهر خدا نیست!
بعضی‌ها می‌گویند: اگر خدا دوستمان نداشت به ما نمی داد .در جواب این دوستان باید گفت : داده‌ها دلیل بر این نیست كه خدا شما را دوست دارد ، زیرا که در عالم رزق و روزی چند اصل وجود دارد ؛
چند نوع اصل داریم :
1- اصل استدراج :
قرآن می فرماید : گاهی از اوقات وقتی بخواهیم کسی را اذیت کنیم به او مال فراوان می دهیم : «إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ بِها فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا ؛ فقط خدا اراده كرده است که این‌ها را عذاب دهد.» 13
2- رزق دو نوع است : قطعی و اکتسابی
یك سری روزی ها قطعی است ، یعنی هر كاری كنیم ، این را خدا مقدر كرده است ؛ «وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ رِزْقُها » 14
خداوند اكسیژن را رزق ما قرار داده است ، چشم‌های سالم ، گوش شنوا، سلامتی و جوانی داده است . این ها رزق هایی است که از جانب خداوند به شکل قطعی به انسان داده شده است .
اما یك سری رزق‌ها اكتسابی است .
وقتی می گوییم : روزی دست خداست ، معنایش این نیست كه دنبال روزی نرویم .
به عبارتی باید در حد توان برای کسب روزی کار و تلاش کرد اما نباید برای آن حرص زد و طمع پیدا کرد .
3- در فرهنگ قرآن ، فقط خوردنی ها رزق نیست ، هرچه خدا بدهد ، رزق است .
گاهی ممکن است ببینید یك كسی كنار خیابان خوابیده است و خانه ندارد ولی چنان آرامشی وجود او را فراگرفته كه انگار او هیچ غصه‌ای در زندگی ندارد. خدا به یكی این طور خواب می‌دهد.
به یكی هم یک متكا پَر و یک تشک نرم و یک تختخواب و یک چراغ خواب آنچنانی می دهد. ولی تا یک قرص نخورد خوابش نمی رود.
فردی ، خواب روی آجر رزق او است . اما برای دیگری خواب روی متكای پَرودر خانه و اتاق خواب آن چنانی، رزق نیست و آرامشی ندارد .
دلایل کمی رزق
بعضی ها رزقشان كم است ، كاسبی می‌كنند ، ورشكست می‌شوند. مسافركشی می كنند ، تصادف می‌كنند.
به هر دری می زند ، نمی شود.
دلائلی دارد: 1- ممكن است به خاطر آزمایش باشد .
2- گاهی ممكن است به خاطر این باشد که سوء نیت دارد.
حدیث داریم که هركسی خیر خواه مردم باشد ، خدا روزی او را وسیع می‌كند.
3- برای این است كه جلوی طغیان گرفته شود . قرآن می فرماید : «وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِی الْأَرْضِ ؛ اگر خداوند رزق مردم را توسعه بدهد ، یاغی می شوند.» 15
4- گاهی به خاطر كفران نعمت است
گاهی اوقات خداوند نعمتی را به ما می دهد و ما آن را کفران می کنیم .
قرآن می گوید : «فَبِظُلْمٍ مِنَ الَّذینَ هادُوا حَرَّمْنا عَلَیْهِمْ طَیِّباتٍ أُحِلَّتْ لَهُمْ وَ بِصَدِّهِمْ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ كَثیراً ؛ به خاطر این كه یك عده ظلم كردند ، ما یك سری چیزها رااز آنها تحریم كردیم و از آنها گرفتیم.» 16
در جای دیگری می فرماید :«فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذاقَهَا اللَّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِما كانُوا یَصْنَعُونَ ؛ نعمت‌ها را كفران كردند»17
5- به خاطر این است که وقتی به او دادیم ، یتیم نوازی نکرد ؛«كَلاَّ بَلْ لا تُكْرِمُونَ الْیَتیمَ ؛ به یتیم‌ها سركشی نكردید »18
6- به او دادیم ، اما فقرا را ندید ؛« وَ لا تَحَاضُّونَ عَلى طَعامِ الْمِسْكینِ ؛ به فقرا كمك نكردید» 19
نظر اسلام در مورد مال چیست؟
مال خوب است ، اما آنچه بد است ، علاقه ی افراطی وحب شدید به مال است.
قرآن می‌گوید: « الْمالُ وَ الْبَنُونَ زینَةُ الْحَیاةِ الدُّنْیا » 20
مال ، زینت دنیا است . زینت هم خوب است . خدا می‌گوید : « إِنَّا زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا ؛ آسمان را زینت كردم » 21
در جای دیگرقرآن می‌گوید: وقتی نماز جمعه را خواندید ؛ « فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ » 22
مال فضل اللّه است ، اما آن چیزی كه بد است ؛ « جمع ماله وعدّده ؛ جمع کردن مال و علاقه ی شدید به مال »23 می باشد .
فرآوری : زهرا اجلال – گروه دین و اندیشه تبیان
پی نوشت ها :
1- کافی / ج 5 / ص 125
2- بحار الانوار / ج 45 / ص 8
3- کافی / ج 5 / ص 124
4- عدة الداعی / ص 302
5- همان / ص 140
6- کافی / ج 5 / ص 80
7- همان / ص 74
8- نهج البلاغه / حکمت / 123
9- جامع الاخبار / ص 139
10- کافی / ج 5 / ص 88
11- أمالی / طوسی / ص 182
12- کافی / ج 5 / ص 127
13- توبه / 55
14- هود / 6
15- شوری / 27
16- نساء / 160
17- نحل / 112
18- فجر / 17
19- فجر / 18
20- کهف / 46
21- صافات / 6
22- جمعه / 10
23- همزه / 2
