موسسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان

استادیار گروه نهج‌البلاغه دانشگاه قرآن و حدیث با بیان اینکه شیعیان از توجه اصولی به نهج‌البلاغه باز مانده‌اند، عنوان کرد: نهج‌البلاغه، جلوه و تبیین قرآن است.

قرآن مجید، برترین و آخرین پیام خداوند و بزرگ ترین گوهر گرانبهای به جای مانده از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سرچشمه جوشان معارف اسلامی و اقیانوس بیکران حقایق است.

نهج البلاغه در هر جهت كتاب عجیبی است، توحیدش، موعظه اش، دعا وعبادتش عجیب است، تحلیل تاریخ زمان خودش هم عجیب است. نهج البلاغه چندین دنیا دارد: دنیای زهد و تقوا، دنیای عبادت و عرفان، دنیای حكمت و فلسفه ، دنیای پند و موعظه، دنیای ملاحم و مغیبات ، دنیای سیاست و مسئولیتهای اجتماعی، دنیای حماسه و شجاعت.

اولين گام هر نوع ارتباط با قرآن شناخت آن است

علي (علیه السلام) در نهج البلاغه به دستور آيه شريفه عمل نموده و در هر موردي كه مرد ناشناسي را مخاطب قرار داده و يا مردي را كه نمي خواسته است، نام ببرد، كلمه «اخ»را دربارة او به كار برده است؛ به عبارت ديگر آن حضرت به جاي كلمات «دوست، همشهري، رفيق، هموطن»و امثال اينها كلمه «اخ»يا «اخوه»به كار برده است كه جمعاً 67مرتبه اين كلمه در نهج البلاغه استعمال شده است.

خدا گفتار آن كسان را كه گفتند خدا فقير است و ما توانگرانيم، بشنيد و ما گفتارشان را با قتل ناحق پيغمبران ثبت مي كنيم و مي گوييم عذاب سوزان را بچشيد.

قرآن كتاب هدايت و روشنگري است و نهج البلاغه نيز تالي تلو قرآن كريم مي باشد. محتواي اين گوهر گرانبها، همواره به دنبال يك هدف مشترك مي باشند.

اي بندگان خدا، بدانيد پرهيزگاران دنيا و آخرت را به دست آوردند... در دنيا در بهرتين منزل جا گرفتند و نيكوترين خوردني را خوردند پس از دنيا بهره‌يي بردند كه مردم خوش گذران بردند و كامي گرفتند كه گردنكشان گرفتند؛ سپس از دنيا رفتند با توشه‌يي كه به مقصد مي‌رساند و تجارتي كه سود دارد... يقين دارند كه فردا در آخرت در جوار خدا هستند، درخواستشان رد نشود و بهره‌شان از لذت كم نشود.»

اين مقاله در دو بخش ارائه شده است؛ در بخش اوّل به مفاهيم و كلّياتي راجع به موضوع پرداخته ايم و در بخش دوم، تاثير اعجاز لفظي قرآن بر نهج البلاغه را از نظر سبك كلام در سه محور: الف: سبك قرآن و نهج البلاغه. ب: ايجاز در قرآن و نهج البلاغه. ج: تشبيه و استعاره در قرآن و نهج البلاغه. بررسي كرده ايم.

اعجاز قرآن امروزه در سه بعد، مهمّ و اساسي مطرح است: (1) اعجاز بياني، اعجاز علمي و اعجاز تشريعي.

آدم خوب كسي است كه به خدا و روز جزا و فرشتگان و كتابهاي آسماني و پيغمبران ايمان آورد و ازمال خويش كه آن را دوست دارد به خويشان و يتيمان و تنگ دستان و در راه ماندگان و سؤال كنندگان بدهد

با درخشش آفتاب عالم تاب اسلام و تلألو قرآن کريم، اميران سخن، زبان به اعتراف گشوده، در برابر شيوايي کلام وحي سر تسليم فرود آوردند. با گسترش اسلام در نقاط مختلف شبه جزيره عربستان و انس پذيري جان وخرد مردم با کتاب الاهي، حافظان قرآن، آيه هاي نور را براي ديگران تلاوت می نمودند و شاعران پرآوازه، شعر خود را با دُر واژه هاي آن آزين بستند و حتي برخي شاعران زبان آور وصاحب سخن مانند لبيد بن ربيعه عامري (م. 662 ميلادي) پس از تشرف به اسلام، از بس شکوه قرآن در جان و دل شان کارگر افتاده بود که از سرودن شعر دهان باز ايستادند.

به گواه تاریخ، حضرت علی(علیه السلام) دارای شخصیتی ممتاز و برجسته بود که او را از سایرین متمایز می کرد. علی رغم این موضوع، آن حضرت آن گونه که باید شناخته نشده و بسیاری از زوایای شخصیتی وی در لابه لای ورقه ای از تاریخ پنهان مانده است. با نگاهی به آنچه که در مورد وی گفته و یا نوشته شده است، متوجه می شویم که علم آن حضرت بیش از هر چیز دیگر شگفتی و اعجاب دیگران را برانگیخته است.

اهل بيت عليهم السلام راسخون در علم1 ومؤيدون من عند اللّه2 وملهَم به حقايق و معارف قرآن كريم و سيراب ازسرچشمه كوثر و آگاه به ملك وملكوت هستند. رفتار، كردار و گفتارشان ترجمان وحي الهي و درياي خروشان معارف ربوبي است، حريم حرم دل ايشان، حرم امن و عرش عظمت و لطف و عنايت و مقام علم خداست. هماهنگي اهل بيت با قرآن كريم و همراهي ثقل كبير و اكبر3 در دو عالم، مبيّن مقام عصمت و ولايت و لزوم اطاعت و پيروي از ايشان است. از اين جهت آئينه تمام نماي وحي و شاخص و ميزان و قطب نماي حركت امت اسلامند.

نيك مي دانيم كه آبشخور اساسي كلام ائمه(عليهم السلام) كلام وحي است، چنانكه در روايتي از امام باقر(علیه السلام) چنين آمده است:«هر گاه حديثي براي شما باز گفتم منبع آن را از قرآن از من جويا شويد»؛

«قرآن در آينه نهج البلاغه» عنوان كتابى است در دست انتشار، برگرفته از سخنان استاد فرزانه حضرت آية الله محمدتقى مصباح. در اين كتاب، طى مباحث متنوعى در چهار فصل، به موضوعاتى همچون جايگاه قرآن در جامعه دينى، تفسير به رأى يا قرائت هاى مختلف، لزوم شناخت مخالفان قرآن از ديدگاه نهج البلاغه، و انگيزه ها و اهداف مخالفان قرآن از ديدگاه نهج البلاغه پرداخته شده است. اين كتاب توسط آقاى على محمدى گردآورى شده است. نبشتار ذيل، كه نيم نگاهى به يكى از مباحث اين كتاب دارد، به محضر ارباب معرفت تقديم مى گردد.

بسیارى از مخالفان قرآن كوشیده اند چنین شبهه افكنى كنند كه این كتاب آسمانى با دنیاى امروز كه عصر پیشرفت علوم و تكنولوژى است، متناسب نیست ؛ بلكه فقط اعجاز عصر پیامبر ختمى مرتبت صلى الله علیه وآله است و صرفا براى زمان ایشان شمولیت داشته است و اكنون همانند كتاب مقدس انجیل صرفا براى استفاده فردى قابلیت دارد.

و لَهُ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ وَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ. (خطبه 182)

واحدي كه مبدأ كثرت است و كم متصل و منفصل را به وسيلة آن تقسيم مي‌كنند و خلاصه آن يك كه بعدش دو، سه و چهار شمرده مي‌شود كه خداوند واحد به اين معني نيست زيرا اولاً: خدا يكي است كه ثاني و ثالث ندارد؛ ثانياً: از اوصاف اين معني قلت و كمي است يعني دو و سه و چهار بيشتر از آن است و خداوند موصوف به قلت نمي‌شود زيرا تمام اوصاف كماليه در ذات باري به نحو اتمّ و اكمل موجود است. علي (عليه السّلام)در عبارت اوّل و پنجم مذكور به اين معني اشاره فرموده و چنين وحدتي را از خداوند نفي نموده است.

نهج البلاغه، اخو القرآن و بهترين و نابترين منبعي است كه مي تواند ره پويان طريق را در شناخت صحيح و حقيقي قرآن مجيد ياري دهد. در نگاه اميرمؤمنان علي عليه السلام، قرآن نسخه اي جامع و جاوداني است كه از نيازهاي بشر براي رسيدن به سرمنزل سعادت و كمال، فروگذار نكرده است. حضرت در موارد گوناگون و به شيوه هاي زيبا و حكيمانه به ترسيم اين ويژگي پرداخته است ؛ در يكي از خطبه هاي نهج البلاغه[1] با استناد به آيات قرآن، جامعيت آن را بوضوح تشريح كرده است.