یک برنامه ی موفق درسی
برنامه‌ریزی برای پیشرفت درسی
مطالعه مفید روزانه چقدر باید باشد؟ آیا قانون كلی برای این امر وجود دارد؟ چگونه می‌توان برنامه‌ای برای افزایش ساعات مطالعه طرح‌ریزی و اجرا كرد؟ ملاك‌های پیشرفت چگونه باید تعیین شود؟ چگونه باید روند پیشرفت را كنترل كنید؟ مطالعه‌ی این مقاله به شما كمك خواهدكرد تا به سؤالات فوق پاسخ دهید.
تفاوت‌های فردی
بر خلاف گفته‌ها و تبلیغات بعضی از مردم كه هیچ قانون كلی برای تعیین مقدار زمان لازم مطالعه وجود ندارد. این كه اصرار كنیم هر دانش‌آموز دبیرستانی 8 تا 9 ساعت و هر دانش‌آموز كنكوری حتما باید 13 تا 14 ساعت درس بخواند تا موفق شود، به غیر از نفی تفاوت‌های فردی، باعث دلسردی و اضطراب عده‌ی زیادی می‌شود. از یك طرف توان و حوصله‌ی فردی انسان‌ها متفاوت است، ازطرف دیگر انگیزه‌های دانش‌آموزان هم با یكدیگر فرق دارد. هم چنین پیش نیازها و آمادگی‌های درسی همه یكسان نیست. بنابراین مهم‌تر از آن كه به هر نحو ساعات مطالعه‌ی خود را افزایش دهیم، این اهمیت دارد كه از مقدار ساعات مطالعه‌ی خود -هرقدرهم كه باشد- بهترین و بیشترین استفاده را ببریم. اگر چه افزایش ساعات مطالعه ضرورت دارد، اما بدترین كار دراین مورد آن است كه با مقایسه‌ی خود با دیگران، زمینه‌های اضطراب و یأس را در خود ایجاد كنیم.
كلید: به جای مقایسه‌ی مقدار ساعات مطالعه‌ی خود با دیگران،از زمان‌های مطالعه به طور مطلوب استفاده كنید.
برنامه‌ای برای افزایش ساعات
اگر می‌خواهید ساعات مطالعه‌ی خود را افزایش دهید، نكته‌ی بسیار مهم این است كه عجله نكنید. یك اصل روان‌شناسی می‌گوید: هر رفتار در طول زمان به وجود می‌آید و تغییر رفتار نیز به زمان نیاز دارد. عجله و دستپاچگی در افزایش زمان‌های مطالعه به نتیجه‌ای غیر از آشفتگی و اضطراب نخواهد انجامید. آیا این خوب است كه به زور هم كه شده 14 ساعت درس بخوانید ولی چیز زیادی یاد نگیرید یا این كه 5 ساعت درس بخوانید ولی واقعا مطالب را درك كنید. پس اقدام برای افزایش ساعات مطالعه باید به صورت گام به گام صورت گیرد.
مطمئن باشید با یك برنامه‌ی حساب شده و منظم می‌توانید علاوه بر افزایش تدریجی ساعات درس خواندن، از زمان‌های موجود هم استفاده‌ی خوبی بكنید.
كلید: به جای افزایش جهشی ساعات مطالعه، به صورت تدریجی و گام به گام عمل نمایید.
تعیین خط پایه
برای تغییر رفتار و افزایش ساعات مطالعه از كجا باید شروع كنید؟ اولین گام، تعیین وضع فعلی رفتار است كه اصطلاحا به آن خط پایه گفته می‌شود. یعنی شما بدون هیچ گونه تلاش برای افزایش این ساعات، ابتدا باید سعی كنید تشخیص دهید كه درحال حاضر و به صورت واقعی چند ساعت توان مطالعه‌ی مفید دارید. این كار خیلی آسان است و می‌تواند توسط شما یا یكی ازاطرافیان انجام گیرد. برای یك هفته یا ده روز نموداری رسم كنید كه بردار عمودی آن نشان‌دهنده‌ی دقایق و ساعات، و بردار افقی آن نشان دهنده‌ی روزها باشد. هر روز میزان ساعات مطالعه را كنترل و بر روی نمودار منتقل كنید. در پایان روز آخر، میانگین ساعات را محاسبه نمایید. این خط پایه‌ی شما است كه می‌تواند 4 یا 5 ساعت و یا بیشتر باشد.
و در واقع مبنای اقدام برای تغییر برنامه و افزایش ساعات مطالعه محسوب می شود. حال می‌توانید تصمیم بگیرید بر اساس توانایی‌های فردی خود و با یك روند منطقی و مشخص در ماه اول 60 یا 90 دقیقه و در ماه‌های بعدی به همین ترتیب ساعات بیشتری را به برنامه‌ی خود اضافه نمایید.
كلید: مبنای افزایش ساعات مطالعه، ارزیابی وضع فعلی و تعیین خط پایه است.
ترسیم نمودارپیشرفت
اگر بتوانید وضع فعلی رفتار خود را مشخص سازید، كار بزرگی انجام داده‌اید، چرا كه این نقطه‌ی آغاز حركت است. مهم نیست كه این زمان كم باشد، مهم این است كه شما برای افزایش تدریجی و برنامه‌ریزی شده‌ی آن عزمی مصمم و اراده‌ای محكم داشته باشید. برای كنترل روند پیشرفت می‌توانید نمودار رسم شده برای تغییر خط پایه را ادامه دهید. یعنی بر روی نمودار ادامه‌ی روزها را مشخص كرده و میزان ساعات مطالعه را علامت بزنید. ترسیم این نمودار چند كمك می‌كند. اول آن كه كنترل روند پیشرفت را ازحالت ذهنی خارج می‌سازد و این مسأله‌ی بسیار مهمی است. یكی از مشكلات اساسی دانش‌آموزان برای برنامه‌ریزی همین است كه برنامه را به صورت ذهنی طراحی می‌كنند و وقتی از آنان خواسته می‌شود كه
برنامه‌ها را بر روی كاغذ بیاورند، زیاد روی خوش نشان نمی‌دهند، انگار كه باید كار سختی انجام دهند.
دوم آن كه ترسیم نمودار، روند پیشرفت را به صورت عینی و قابل دسترسی درمی‌آورد. شما می‌توانید هر موقع كه لازم بود با مراجعه به نمودار، وضعیت خود را ارزیابی كنید.
سوم آن كه روند پیشرفت را منظم می‌سازد و این خود می‌تواند باعث تقویت روحیه و ایجاد انگیزه‌ی بیشتر شود.
كلید: با رسم نمودار، روند كنترل پیشرفت خود را از حالت ذهنی به صورت عینی در آورید.
تعیین ملاك‌های پیشرفت
این هم موضوعی بسیار مهم است و بیشتر دانش‌آموزان در مورد آن مشكل دارند. دانش‌آموزان شاید به دلیل كمی فرصت وعجله، معمولا ملاك‌های پیشرفت را خیلی ایده‌آلی و دست بالا تعیین می‌كنند. مثلا كسی كه تا به حال به زور 3 ساعت درس می‌خوانده‌است، یك باره تصمیم می‌گیرد 10 ساعت درس بخواند، یا كسی كه حد اقل 9ساعت می‌خوابیده‌است، مقدار خواب خود را به 6 ساعت كاهش می‌دهد. این تغییرات ناگهانی و ملاك‌های دست نیافتنی نه تنها قابل اجرا نیستند، بلكه موجبات دلسردی را نیز فراهم می‌سازند.
ضرب‌المثل قدیمی را شنیده‌اید كه: «سنگ بزرگ علامت نزدن است.» تصمیم به تغییرات بزرگ اگر چه می‌تواند گاهی یك استثنا باشد ولی برای همه امكان‌پذیر نیست. بنا بر این باید ملاك‌های پیشرفت با روندی معقول و منطقی تعیین شوند. اگر خط پایه‌ی شمانشان می‌دهد كه در وضع فعلی 4 ساعت امكان مطالعه دارید، بهتر است در یكی دوهفته‌ی اول تصمیم بگیرید كه فقط نیم ساعت به این مقدار اضافه كنید. در صورت موفقیت برای هفته‌های بعد باز هم نیم ساعت دیگر و به همین ترتیب درهفته‌ها و ماه‌های بعد نیم ساعت و یك ساعت افزایش دهید تا به حد مطلوب و مورد نظر برسید.
كلید: برای ادامه‌ی روند پیشرفت خود ملاك‌های گام به گام و قابل دسترس تعیین كنید.
خود كنترلی رفتار
برای جدی‌تر شدن كنترل روند پیشرفت می‌توانید برنامه‌های تقویتی و جریمه‌ای تعیین كنید. ببینید از چه چیزهایی خوشتان می‌آید و از چه چیزهایی بدتان می‌آید. 5 مورد خوش‌آیند و 5 مورد ناخوش‌آیند را كه واقعا برای‌تان مهم است و بر روی شما تأثیر دارند، تعیین نمایید. براساس این نظام كنترلی می‌توانید برای پیشرفت برنامه به خود اجازه بدهید. در صورتی هم كه طبق ملاك، از پیشرفت خود رضایت ندارید، خودتان را جریمه كنید. دقت نمایید كه موارد تقویت و جریمه روشن و واضح و قابل اجرا باشند.
كلید: برای كنترل رفتارهای‌تان یك نظام خودكنترلی ایجاد كنید.
استفاده از نیروی كمكی
گاه به دلایل متعددی از جمله كافی نبودن انگیزه، عدم توانایی غلبه برعادت‌های نامطلوب و شرایط خاص محیطی، برای خودتان امكان اعمال كنترل فراهم نیست. در این صورت باید بپذیرید كه برای جلوگیری از اتلاف وقت و از دست رفتن فرصت‌ها، كسی شما را در این امر همراهی كند، حتی اگر این همراهی كوتاه مدت و موقت باشد. این فرد می‌تواند پدر و مادر، خواهر و برادر بزرگ‌تر و یا كسی باشد كه با شما ارتباط نزدیكی دارد.
بعضی از دانش‌آموزان به خاطر نوع ارتباطات خانوادگی در برابر دریافت این نوع كمك مقاومت به خرج می‌دهند و آن را نمی‌پذیرند. در صورتی كه به نظر می‌رسد اگر كسی متوجه حساسیت موقعیت باشد، باید داوطلبانه البته در صورت فراهم بودن سایر شرایط لازم خواستار استفاده از این كمك باشد.
كلید: اگر به هر دلیلی آن طور كه دل‌تان می‌خواهد نمیتوانید پیشرفت را كنترل نمایید، امكان استفاده از نیروی كمكی را مد نظر قرار دهید.
نتیجه‌گیری:
به جای مقایسه‌ی مقدار ساعات مطالعه‌ی خود با دیگران، از زمان‌های مطالعه به طور مطلوب استفاده كنید.
به جای افزایش جهشی ساعات مطالعه، به صورت تدریجی و گام به گام عمل نمایید.
مبنای افزایش ساعات مطالعه، ارزیابی وضع فعلی و تعیین خط پایه است.
با رسم نمودار، روند كنترل پیشرفت خود را ازحالت ذهنی به صورت عینی در آورید.
برای ادامه‌ی روند پیشرفت خود ملاك‌های گام به گام و قابل دسترس تعیین كنید.
برای كنترل رفتارهای‌تان یك نظام خودكنترلی ایجاد كنید.
اگربه هر دلیلی آن طور كه دل‌تان می‌خواهد نمیتوانید پیشرفت را كنترل نمایید، امكان استفاده از نیروی كمكی را مد نظر قراردهید.
تهیه و تنظیم: مهدیه زمردکار
مطالب مرتبط
