علم گردانی؛ از ماسوله تا بیرجند
مردم ماسوله هر سال در ماه محرم مراسم سنتی علم بندان را برگزار می کنند. در این مراسم سادات و بزرگان شهر علم های عزاداری را با آداب و رسوم خاصی برپا می کنند. این علم بر تنه یک درخت جوان سوار می شود که معمولا سپیدار است و هر سال قبل از آغار مراسم با آب و یا گلاب شستشو داده می شود.
بعد از آن پارچه‌هایی که مردم محل برای برطرف شدن گرفتاری ها و مشکلات شان نذر علم ها کرده اند، با نظم و رنگبندی خاصی بر روی علم ها بسته می شود و در همین زمان نوحه سرایی و مداحی در مجلس برپاست. با برافراشته شدن علم‌ها مراسم سینه زنی و عزاداری امام حسین(ع) هم آغاز می شود.
این مراسم که در خراسان جنوبی هم اجرا می شود، به دهه اول ماه محرم اختصاص دارد و نسل به نسل از پدر به پسر بزرگتر خانواده انتقال می یابد. تا جایی که در برخی از مناطق هرکدام از علم‌ها علاوه بر اینکه دارای صاحبی موروثی است، علم گردانی موروثی هم دارد.
علم گردان در طول مراسم و حتی ایام دیگر سال مسئول مراقبت از علم است و اگر به هر دلیلی علم دچار خسارت شود یا بر زمین بیفتد، صاحب علم باید قربانی دهد در غیر اینصورت مردم معتقدند که برای خانواده او اتفاق بدی رخ خواهد داد.
از شروع روز علم بندان تا پایان مراسم عزاداری در عصر عاشورا، علم گردان ها علم‌ها را دور روستاها و شهرها می‌‌چرخانند و برای صحت و سلامتی اهالی منزل و شادی مردگان آنها فاتحه می خوانند. مردم منطقه ها در مقابل هدایا و نذوراتی را به علم گردانان و دسته های عزاداری پیشکش می کنند.
مردم بیرجند عقیده دارند که آمدن علم‌ها به منزل بسیار خوش یمن است. بنابراین تلاش می کنند که در این چند روز لااقل یک علم‌به نزدیکی منزل شان بیاید و چند لحظه ای مقابل خانه توقف کند.
در بعضی از مناطق کشور، مثل روستاهای خراسان جنوبی، هر کدام از علم ها به نام یکی از ائمه (ع) برپا می شود. به این ترتیب، دوازده علم به نام دوازده امام و دو علم به نام حضرت فاطمه زهرا (س) و حضرت ابوالفضل (ع) در روستا گردانده می شود.
از روز چهارم محرم تا پایان مراسم عزاداری در عصر عاشورا علم گردانان علم ها را دور ده می چرخانند و برای صحت و سلامتی اهالی منزل و شادی مردگان آنان ذکر فاتحه سر می دهند.
مطالب مرتبط:
گروه گردشگری تبیان- الهام مرادی
