حکم روزه در روز عاشورا
حکم روزه عاشورا چیست؟
روزه روز عاشورا مكروه است. علماء شیعه روزه این روز را مکروه می دانند و روایات فراوانی از روزه این روز نهی کرده است. فقهاى شیعه فتوا به کراهت روزه در روز عاشورا دادهاند و حتى برخى، از قبیل بحرانى و مجلسى آن را تحریم نمودهاند. اینک به ادله کراهت اشاره مىکنیم:
1 - روزه عاشورا سنتى براى دشمنان دین و اهل بیت بوده است، که مسلمین نباید این سنت را احیا کرده، خود را به آن شبیه کنند.
2 - روایاتى که دلالت بر جواز یا امر بر روزه عاشورا دارد را مىتوان حمل بر امساک به جهت حزن نمود، نه به جهت روزهدارى، و یا این که مىتوان حمل بر تقیه کرد.
3 - روزه چنین روزى نزد اهل بیت و اصحاب آنان معهود نبوده و سیره آنان نبوده است.
4 - روایاتى که ظهور در منع تحریمى دارند را به جهت قرینه وحدت سیاق بین آنها و روایات نهى از روزه روز عرفه ، حمل بر کراهت مىکنیم، خصوصاً آن که برخى از روایات ناهیه ظهور در کراهت دارد.
جماعت بسیارى از فقهاى امامیه به استحباب امساک تا وقت عصر، نه به قصد روزه فتوا دادهاند، همچون شهید ثانى، محقق کرکى، علامه حلّى، محقق اردبیلى، شهید اول، شیخ بهایى، سبزوارى، فیض کاشانى، حرّ عاملى، مجلسى، کاشف الغطأ، نراقى، محقق قمى و... .
روایات متعددی وجود دارد که نشان دهنده این مطلب است که با واجب شدن روزه ماه رمضان دیگر روزه این روز از وجوب خارج گردیده و ترک روزه آن سزاوارتر است.
جهت تبیین بیشتر این مطلب و جایگاه روزه عاشوراء از منظر امامان معصوم شیعه به چند روایت از ائمه معصومین علیهم السّلام اشاره می‌کنیم:
محمد بن مسلم و زراره بن أعین از أبا جعفر؛ امام باقر علیه السلام درباره صوم روز عاشوراء سئوال میکنند حضرت در پاسخ میفرماید:
کان صومه قبل شهر رمضان، فلما نزل شهر رمضان ترک.
قبل از وجوب روزه ماه رمضان روزه آن واجب بود؛ اما با نازل شدن وجوب این ماه، روزه عاشوراء ترک گردید.
من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 51، ح 224.
در روایتی دیگر راوی میگوید: از امام باقر علیه السلام در باره صوم روز عاشوراء سئوال نمودم؛ حضرت فرمودند:
صوم متروک بنزول شهر رمضان، والمتروک بدعة.
روزهای است که با وجوب روزه ماه رمضان ترک گردید و روزه گرفتن در روزه متروک بدعت محسوب میگردد.
روزه عاشوراء سنت بنی امیه به خاطر شهادت امام حسین
بنى امیه نه تنها با برپایى عزادارى در سوگ سالار شهیدان مخالف بودند بلکه به جهت مقابله عملى با آن، روز عاشورا را به عنوان روز جشن و سرور معرّفى نمودند.
بنی امیه این روز را، روز مباركی دانسته و در آن روز به جشن پرداخته و آذوقه سال را به خانه آورده و این روز را روزه گرفته و جشن و سرور را هر سال تكرار می كردند.
از این رو ائمه ـ علیهم السلام ـ و به طبع آنها فقهاء دوراندیش، از روزه این روز نهی كرده و روزه این روز مكروه شد.
از امام صادق علیه السلام راجع به روزه گرفتن در روز عاشوراء سوال میکند حضرت میفرماید:
روز عاشورا روز شهادت امام حسین است. اگر میخواهی به حسین شماتت کنی (از بلایی که به آنها وارد شده اظهار خشنودی کنی) در روز عاشورا روزه بگیر. بنی امیه لعنه اللَّه علیهم و آن افرادی از اهل شام که آنان را در کشتن حسین اعانت نمودند نذر کردند: اگر حسین کشته شود و اشخاصی که از آنان بر حسین علیه السلام خروج کردهاند سالم بمانند و مقام خلافت نصیب آل ابو سفیان شود روز عاشورا را برای خود عید قرار دهند و آن روز را براى شکرگزارى روزه بگیرند. لذا این موضوع تا امروز بین مردم سنت و معمول شد و مردم عموما به آنان اقتدا کردند. آری به این علت است که روز عاشورا را روزه میگیرند و در این روز اهل و عیال خود را مسرور میکنند. سپس حضرت فرمود: آری! روزه این روز برای مصیبت نیست. چون فقط برای سپاس از جهت سلامتی بنی امیه است. حسین علیه السلام در این روز مصیبت دیده است، اگر تو هم مصیبت زده هستی این روز را روزه نگیر و اگر از کسانی هستی که قصد شماتت اهل بیت را داشته و سلامت بنی امیّه تو را خشنود کرده این روز را روزه بدار
امالی شیخ طوسی، ص 667، رقم1397 / 4.
از امام رضا ـ علیه السلام ـ نیز حدیثی در این مورد نقل شده كه مضمونش چنین است:
«این روز، روزی است كه بنی امیه در آن روز، روزه می گیرند و در این روز اسلام و مسلمین عزادار شدند، پس در این روز، روزه نگیرید. هر كس در این روز، روزه بگیرد، همچون آل امیه، آتش جهنم نصیبش خواهد شد.»
بنابراین مكروه بودن روزه گرفتن در روز عاشورا در نزد شیعیان، از آن روست كه خدای ناكرده روزه گیرنده ناخواسته از خاندان آل زیاد و مرجانه و قاتلان حضرت سیدالشهدا تبعیت نكرده باشد.
یکی از موضوعاتی که در رابطه با عاشورای حسینی از ناحیه وهابیت مطرح بوده است قضیه روزه گرفتن روز عاشورا به پیروی از سیره بنی امیه به شکرانه شهادت حضرت سید الشهداء علیهم السّلام و یاران آن حضرت و اظهار سرور و خوشحالی در آن روز بوده است.
فقهای شیعه با الهام از روایات اهل بیت علیهم السّلام چون این روز را روز حزن و اندوه و اقامه عزا در مصیبت حضرت ابا عبد الله الحسین علیه السلام میدانند از هرگونه عملی که منافات با اقامه عزا در این روز داشته باشد به شدت نهی فرموده‌اند و مؤمنین را توصیه فرموده‌اند تا در این روز دست از کار‌های روز مرّه کشیده و این روز را روز مصیبت و حزن و بکاء خود قرار دهند.
تنظیم:مرکز مشاوره
