حج در قرآن و روایات

قال الله تعالى: ان اول بیت وضع للناس للذى ببكة مباركا و هدى للعالمین. (1)

براستى نخستین خانه‏اى كه براى عبادت مردم خلق شده آن است كه در مكه واقع شده و مایه بركت و هدایت جهانیان است.

انسان در باطلاق روزمرگى‏ها غرق مى‏شود؛ نیازهاى كاذب و صادق، گرفتارى‏هاى ادارى و شغلى و اخبار و اطلاعات محدود محلى و منطقه‏اى، انسان را از آرمان‏هاى بلند و وظایف الهى و اساسى بازمى‏دارد. او را از هویت اصیل و وطن راستین غافل مى‏سازد، و حج هجرتى است مقدس از وابستگى‏ها و عادت‏ها به سوى خدا و به سوى فطرت الهى خویش.

«حج» ‏حضور در مجمع عمومى سالانه مسلمین است و دیدارى الهى همراه با همه آنها كه به یك دین معتقدند و به یك آرمان مى‏اندیشند و خداى یگانه را مى‏پرستند.

حضور در میقات و لبیك و طواف، نماز و سعى تقصیر همراه با وقوف در عرفات مشعر و منى، قربانى و سر تراشیدن هزاران راز و رمز نهفته دارد كه بیان آن در ضمن چهل حدیث كوتاه میسر نیست. اما یادآورى گوشه‏اى از اسرار این عبادت سیاسى، الهى، مى‏تواند راهگشاى پژوهشى بیشتر و مایه شور و شوقى افروخته‏تر گردد.

اندیشه‏هاى خرد و آرمان‏هاى كوچك در اجتماع بزرگ و سراسرى مسلمین رنگ مى‏بازد و بینش و خواسته‏هاى عمومى و بزرگ سراسرى جاى آن را مى‏گیرد.

حاجى با شركت در اردوى ابراهیمى حج‏با تاریخ پیامبران پیوند مى‏خورد و هویت تاریخى خویش را باز مى‏یابد. فریاد مقدس لبیك اللهم لبیك عهد دیرین و میثاق فطرت را یادآورى مى‏شود و انسان با پوشیدن جامه‏هاى سپید احرام از لمت‏خودخواهى‏ها، خودنمائى‏ها و لذت‏گرایى‏ها و عادات و رفتار زیانبار مى‏گریزد و ستایش و نعمت و قدرت را ویژه خدا مى‏بیند.

آداب حرم، اخلاق شایسته حیم قدس ربوبى را مى‏آموزد. در مانور بزرگ حج، وحدت، عبادت و سیاست، ایمان و اتحاد و آزادى و مبارزه با كفر و شرك و شیطان یكجا جلوه مى‏كند.

انسان با طواف در كوى دوست‏با فرشتگان آسمان هماهنگ مى‏شود. و در مقام ابراهیم مى‏ایستد و نماز مى‏گزارد.

و با سعى بین صفا و مروه، موهاى زاید از سر مى‏زداید و با طوافى دیگر بنام نساء دوباره پروانه‏وار گرد خانه یار مى‏چرخد و در نزد جایگاه خلیل الله علیه السلام نماز مى‏خواند.

با استلام حجر الاسود و بوسیدن آن عهد الست را با مقام ربوبى تجدید مى‏كند و با نوشیدن آب خوشگوار، زمزم زمزمه زندگى را دوباره در اعماق روحش مى‏شنود.

وقوف‏ها و حركت ها به فرمان خدا و با یاد خدا راه و رسم زندگى ابراهیمى را به انسان مى‏آموزد و انسان با انجام قربانى حنجره آزمندى‏ها و زفتى را مى‏بُرد و با تراشیدن سر، آماده حضور دوباره در مسجدالحرام و خانه دوست مى‏شود و با رمى جمرات با شیطان‏هاى بزرگ و میانه و كوچك درگیر مى‏گردد و از هرچه شیطان و شرك است اعلام برائت مى‏كند.

آنچه در اینجا گردآمده چهل حدیث‏برگزیده در باره این فریضه بزرگ - حج - است كه آداب و اهداف حج، قداست و امنیت اماكن مقدسه حج و نقش سازنده آن را در زندگى مسلمین مطرح مى‏سازد. پیشوایان معصوم علیهم السلام در این احادیث كوتاه روزنه‏هایى به دنیاى زیباى حج گشوده‏اند كه براى زائران بیت الله الحرام و دیگر مشتاقان دیار یار، مطالعه آن آموزنده و چشم‏نواز است.

حجكم مقبول و سعیكم مشكور

 1- اهمیت‏حج 

قال على علیه السلام:

الله الله فى بیت ربكم لا تخلوه ما بقیتم فانه ان ترك لم تناظروا.

على(ع) فرمود: خدا را! درباره خانه پروردگارتان در نظر داشته باشید تا هستید، آن را خالى نگذارید. زیرا اگر حج متروك شود نظر رحمت‏خدا از شما قطع خواهد شد. (بحارالانوار ج 1696)

2- حج و توجه به سوى خدا

عن ابى جعفر الباقر علیه السلام فى قول الله تبارك و تعالى:

«ففروا الى الله انى لكم منه نذیر مبین‏» (2)

قال: حجوا الى الله.

امام باقر(ع) درباره آیه شریفه «ففروا الى الله انى لكم منه نذیر مبین‏» فرموده است: منظور از فرار به سوى خدا آن است كه آهنگ حج كنید. (معانى الاخبار ص 222 )

3- لبیك و قربانى

عن على علیه السلام قال:

نزل جبرئیل عى النبى صلى الله علیه و آله و سلم فقال: یا محمد مر اصحابك بالحج و الثلج، فالحج رفع الاصوات بالتلبیة و الثلج نحر البدن.

امام على علیه السلام فرمود: جبرئیل بر پیامبر فرود آمد و گفت: اى محمد یارانت را به عج و ثج فرمان ده. عج ‏یعنى فریاد و لبیك برآوردن و ثج ‏یعنى قربانى كردن شتران. (معانى الاخبار ص 224)

4- حج اكبر و اصغر

عن معاویة بن عمار، قال:

سئلت ابا عبدالله علیه السلام عن یوم الحج الاكبر فقال: هو یوم النحر و الاصغر العمرة.

معاویة بن عمار گوید: از امام صادق علیه السلام پرسیدم روز حج اكبر چه روزى است؟ حضرت فرمود: روز حج اكبر روز عید قربان است و حج اصغر عمره است. (معانى الاخبار ص 295 )

5- آثار حج

عن الرضا علیه السلام قال:

ما رایت‏شیئا اسرع غنا و لا انفى للفقر من ادمان الحج

از امام رضا علیه السلام نقل شده كه فرمود: هیچ چیزى را بیشتر از حج مداوم، در بى‏نیازى و فقر زدائى مؤثر ندیدم. (بحار الانوار، ج 74، ص 318 )

 6- مرگ در راه حج 

عن ابى عبدالله علیه السلام قال:

من مات فى طریق مكة ذاهبا اوجائیا امن من الفزغ الاكبر یوم القیامة.

امام صادق علیه السلام فرمود: هركس در راه رفت و برگشت مكه بمیرد از اندوه بزرگ روز قیامت ایمن خواهد بود.

(ملاذ الاخیار ج 2237)

7- حرمت مهمانان خدا

عن ابى عبدالله علیه السلام قال:

الحاج و المعتمر وفدالله ان سالوه اعطاهم و ان دعؤه اجابهم و ان شفعوا شفعهم و ان سكتوا ابتداهم و یعوضون بالدرهم الف الف درهم

امام صادق علیه السلام فرمود: حاجى و عمره‏گزار مهمان خدایند. اگر چیزى بخواهند به ایشان دهد. اگر او را بخوانند، پاسخ مى‏گوید. اگر شفاعت كنند. شفاعت ایشان را مى‏پذیرد، اگر سكوت كنند، با آنان آغاز سخن مى‏كند و در برابر هر درهمى كه خرج كرده‏اند، یك میلیون درهم به آنان مى‏پردازد. (ملاذ الاخبار ج 2267)

8- آمادگى براى احرام

عن حماد بن عیسى قال:

سئلت ابا عبدالله علیه السلام عن التهیؤء اللاحرام، فقال تقلیم الاظفار و اخذ الشارب و حلق العانة.

حماد بن عیسى گوید: از امام صادق علیه السلام پرسیدم. براى احرام چگونه باید آماده شد؟

فرمود: با گرفتن ناخن‏ها، كوتاه كردن شارب و تراشیدن موى بالاى شرمگاه. (ملاذ الاخیار، ج 3087)

9- نظر به كعبه

عن الباقر علیه السلام من نظر الى الكعبة لم یزل یكتب له حسنة و یمحى عنه سیئة حتى یصرف بصره عنها.

امام باقر -علیه السلام- فرمود: هر كس به كعبه نگاه كند. تا وقتى به آن مى‏نگرد مدام كار نیك برایش نوشته مى‏شود و گناهش پاك مى‏شود تا وقتى دیده از آن برگرداند. (بحار الانوار ج 6596)

10- نیت‏حج

عن ابى عبدالله -علیه السلام- قال:

الحج‏حجان، حج لله و حج للناس، فمن حج لله كان ثوابه على الله و الجنه و من حج للناس كان ثوابه على الناس یوم القیامة.

امام صادق -علیه السلام- فرمود:

حج دوگونه است: حجى براى خدا و حجى براى خلق، هر كس براى خدا حج گزارد، پاداشش آنست كه خدا كه وى را به بهشت درآورد و هر كس براى مردم حج گزارد، پاداش وى روز قیامت‏برعهده مردم خواهد بود. (بحار الانوار ج 96 24 )

11- روزه ایام تشریق در منى

سئل الصادق علیه السلام لم كره الصیام فى ایام التشریق؟ فقال:

لان القوم زوار الله و هم فى ضیافته و لا ینبغى للضیف ان یصوم عند من زاره و اضافه.

از امام صادق -علیه السلام- سئوال شد:

چرا روزه ایام تشریق «11 - 12 - 13 ذى حجة‏» نامطلوب است. حضرت فرمود: زیرا مردم، زائران خدا و مهمان وى هستند. و شایسته نیست كه مهمان در نزد میزبان و كسى كه به دیدارش رفته روزه بگیرد. (بحار الانوار ج 96 34 )

12- حج‏ یا جهاد

عن الصادق -علیه السلام- انه قال:

ما سبیل من سبیل الله افضل من الحج الا رجل یخرج بسیفه فیجاهد فى سبیل الله حتى یستشهد.

امام صادق -علیه السلام- فرمود:

هیچ راهى از راههاى خدا برتر از حج نیست مگر اینكه مردى شمشیر بردارد و در راه خدا جهاد كند تا شهید گردد.

(بحار الانوار ج 96 49 )

13- ثواب طواف

عن النبى صلى الله علیه و اله و سلم انه قال:

من طاف بهذا البیت اسبوعا و احسن صلاة ركعتیه غفرله.

پیامبر اكرم -صلى الله علیه و آله- فرمود:

هركس هفت‏بار به دور این خانه طواف كند و دو ركعت نماز طواف را بخوبى انجام دهد. گناهش آمرزیده شود.

(بحارالانوار ج 96 49 )

  14- حج و تجدید میثاق 

قال ابو جعفر علیه السلام والحجر كالمیثاق و استلامه كالبیعة و كان اذا استلمه قال:

اللهم امانتى ادیتها و میثاقى تعاهدته لیشهدلى عندك بالبلاغ.

امام باقر -علیه السلام- فرمود:

حجرالاسود مثل یك پیمان است و دست كشیدن بر آن چون بیعت [با خدا] است وقتى حضرت دست‏بر حجرالاسود مى‏كشید مى‏فرمود: خدایا! امانتم را ادا كردم. میثاق خود را تجدید كردم، تو گواه باش كه من وظیفه‏ام را بپایان رساند.

(بحار الانوار ج‏96 48 )

15- اهمیت‏حج

عن ابى عبدالله -علیه السلام- قال:

لایزال الدین قائما ما قامت الكعبة.

اما صادق -علیه السلام- فرمود:

تا كعبه برپاست، دین برپاست. (بحار الانوار ج 96 57 )

16- فلسفه نام كعبه

عن ابى جعفر -علیه السلام- قال:

قلت له: لم سمى البیت العتیق؟ قال: لانه حر عتیق من الناس و لم یملكه، احد.

از امام باقر -علیه السلام- سؤال شد، چرا كعبه را بیت العتیق نامیده‏اند؟

فرمود: زیرا این خانه آزاد است و رها شده و در ملكیت هیچ كس درنیامده است. (بحارالانوار ج 96 59 )

17- مثلث مقدس

عن ابى عبدالله -علیه السلام- قال:

ان الله عزوجل حرمات ثلاث لیس مثلهن شى‏ء  كتابه و هو حكمه و نوره

و بیته الذى جعله قبلة للناس لایقبل من احد توجها الى غیره و عترة نبیكم.

امام صادق -علیه السلام- فرمود:

خداى عزوجل سه ناموس محترم و مقدس دارد كه هیچ چیز به حرمت آن نرسد.

كتابش كه فرمان او و نور اوست وخانه‏اش كه آنرا قبله مردم قرار داده و توجه به جایى غیر آن از هیچ‏كس پذیرفته نیست وعترت پیامبر شما. (بحار الانوار ج‏96 60 )

18- نذر كعبه

عن على -علیه السلام- قال:

لو كان لى وادیان یسیلان ذهبا و فضة ما اهدیت الى الكعبة شیئا لانه یصیر الى الحجبة دون المساكین.

امام على -علیه السلام- فرمود:

اگر دو رودخانه مواج از طلا و نقره داشته باشم هیچ چیز به كعبه اهدا نخواهم كرد، زیرا به پرده‏داران «ناشایست‏» مى‏رسد نه به مساكین و مستمندان. (بحارالانوار ج 96 67 )

19- امنیت‏حرم

عن عبدالله بن سنان، عن ابى عبدالله -علیه السلام- قال قلت:

ارایت قوله «و من دخله كان امنا» (3) البیت عنى اوالحرم؟ قال:

من دخل الحرم من الناس مستجیرا به فهو امن و من دخل البیت من المؤمنین مستجیرا به فهو امن من سخط الله و من دخل الحرم من الوحش و السباع و الطیر فهو امن من ان یهاج او یؤذى حتى یخرج من الحرم.

عبدالله بن سنان گوید به امام صادق -علیه السلام- گفتم:

بفرمایید منظور از آیه «و من دخله كان امنا» چیست؟ كعبه مورد نظر است‏یا حرم؟ فرمود: هر كس از مردم به حرم پناه آورد در امان است. هركس از مؤمنین بر حرم پناه آورد از خشم خدا در امان است و هر حیوان وحشى و درنده و پرنده‏اى كه داخل حرم شود. در امان است از ارعاب و اذیت تا از آن بیرون رود. (بحار الانوار ج 96 74 )

20- چهار شهر برگزیده

قال رسول الله صلى الله علیه و آله ان الله اختار من البلدان اربعة فقال عزوجل: و التین والزیتون و طور سینین و هذا البلد الامین. و التین المدینة و الزیتون بیت المقدس و طور سینین الكوفة و هذا البلد الامین مكة.

رسول خدا -صلى الله علیه و آله- فرمود:

خداوند از شهرهاى چهار شهر برگزیده است و فرموده: والتین و الزیتون و طور سینین و هذا البلد الامین. منظور از تین مدینه و منظور از زیتون بیت المقدس است و مقصود از طور سینین كوفه و مقصود از این شهر امن، مكه معظمه است.

(بحار الانوار ج 96 77 )

21- حج از مال حرام

قال ابو جعفر علیه السلام لایقبل الله عزوجل حجا و لاعمرة من مال حرام

امام باقر -علیه السلام- فرمود: خداوند عزوجل، حج و عمره از مال حرام را قبول نمى‏كند. (بحارالانوار ج 96 120 )

 22- آداب حج 

عن ابى جعفر قال:

ما یعبؤ بمن یؤم هذا البیت اذا لم‏یكن فیه ثلاث خصال:

ورع یحجزه عن معاصى الله و حلم یملك به غضبه و حسن الصحابة لمن صحبه.

امام باقر -علیه السلام- فرمود:

كسى كه قصد این خانه مى‏كند اگر سه خصلت نداشته باشد، مورد اعتنا قرار نخواهد گرفت:

1- ورعى كه او را از گناهان بازدارد.

2- بردبارى كه جلو خشمش را بگیرد.

3- حسن معاشرت با همراهان.

(خصال ج 1 97 و بحار الانوار ج 96 121 )

23- معافیت‏بانوان در مناسك حج

عن ابى جعفر علیه السلام قال:

لیس على النساء اجهار التلبیة و لاالهرولة بین الصفا و المروة ولااستلام الحجر الاسود و لادخول الكعبة و لاالحلق انما یقصرون من شعورهن...

امام باقر -علیه السلام- فرمود:

براى زنان در حج این امور لازم نیست:

1- بلند گفتن لبیك

2- هَروَله بین صفا و مروه [كه نوعى دویدن است)

3- دست كشیدن بر حجرالاسود

4- ورود به كعبه 5

5- سرتراشیدن، تنها باید قدرى از موى خود را كوتاه كنند.

(بحارالانوار ج 96 189 )

24- توزیع و رحمت در اطراف كعبه

عن ابى عبدالله -علیه السلام- قال:

لله تبارك و تعالى حول الكعبة عشرون و مائة رحمة منها ستون للطائفین و اربعون للمصلین و عشرون للناظرین.

امام صادق -علیه السلام- فرمود:

خداوند تبارك و تعالى در پیرامون كعبه صد و بیست ‏بخش رحمت دارد؛ شصت قسمت آن براى طواف كنندگان، چهل قسمت ‏براى نمازگزاران، و بیست قسمت ‏براى ناظران كعبه است. (بحارالانوار ج 96 202 )

25- حجر اسماعیل

 قال ابوعبدالله علیه السلام ان اسماعیل دفن امه فى الحجر و جعل له حائطا لئلا یوطا قبرها.

امام صادق -علیه السلام- فرمود:

اسماعیل -علیه السلام- مادرش را در حجر دفن كرد و براى آن دیوارى قرار داد تا قبرش زیر گامها قرار نگیرد.

(بحار الانوار ج 96 204 )

26- 360 طواف

عن ابى عبدالله -علیه السلام- قال:

یستحب ان تطوف ثلاث مائة و ستین اسبوعا عدد ایام السنة فان لم تستطع فما قدرت علیه من الطواف.

امام صادق -علیه السلام- فرمود:

مستحب است كه 360 طواف به تعداد روزهاى ایام سال به جاى آورى، اگر نتوانستى هر قدر كه ممكن شد طواف كن.

(بحار الانوار ج 96 204 )

  27- دست كشیدن بر ركن حجرالاسود 

قال رسول الله صلى الله علیه و آله طوفوا بالبیت واستلموا الركن فانه یمین الله ارضه یصافح بها خلقه.

پیامبر خدا -صلى الله علیه و آله- فرمود:

دور خانه خدا طواف كنید، ركن «حجر الاسود» را دست ‏بسائید، زیرا به منزله دست است ‏خدا در زمین است كه با بندگانش دست مى‏دهد. (بحار الانوار ج‏96 202 )

  28- نماز در مسجد الحرام 

عن الباقر -علیه السلام- قال:

صلاة فى المسجد الحرام افضل من مائة الف صلاة فى غیره من المساجد.

امام باقر -علیه السلام- فرمود:

یك نماز در مسجد الحرام از صد هزار نماز در مساجد دیگر برتر است. (بحار الانوار ج‏96 241 )

29- آب زمزم

قال رسول الله صلى الله علیه و آله ماء زمزم شفاء لما شرب له

پیامبر اكرم -صلى الله علیه و آله- فرمود:

آب زمزم به هر قصدى بنوشد براى آن شفاست. (بحار الانوار ج‏96 245 )

30- دعا در عرفات

عن الرضا -علیه السلام- قال: كان ابو جعفر یقول:

ما من بر و لا فاجر یقف بجبال عرفات فیدعو الله الا استجاب الله له.

اما البر ففى حوائج الدنیا و الاخرة و اما الفاجر ففى امر الدنیا.

امام رضا-علیه السلام- فرمود:

هیچ نیكوكا و بدكارى در كوههاى عرفات دعا نمى‏كند مگر اینكه خدا دعایش را مى‏پذیرد. دعاى نیكوكاران را در حوائج دنیا و آخرت و دعاى بدكاران را در كار دنیا مى‏پذیرد. (بحار الانوار ج‏96 251 )

31- اهمیت عرفات

عن النبى -صلى الله علیه و آله- قال:

اعظم اهل عرفات جرما من انصرف و هو یظن انه لن یغفرله.

پیامبر اكرم -صلى الله علیه و آله- فرمود:

گناه كسى از همه بزرگتر است كه از عرفات برگردد و خیال كند آمرزیده نخواهد شد. (بحار الانوار ج 96 248 )

32- ثواب رمى شیطان

عن ابى عبدلله -علیه السلام- فى رمى الجمار قال:

له بكل حصاة یرمى بها تحط عنه كبیرة موبقة.

امام صادق -علیه السلام- درباره رمى جمرات فرمود:

با هر سنگریزه‏اى كه حاجى مى‏زند یك گناه كبیره هلاكت‏بار از وى فرو مى‏ریزد. (بحار الانوار ج 96 273 )

33- فلسفه رمى

عن على بن جعفر عن اخیه موسى -علیه السلام- قال:

سئلته عن رمى الجمار لم جعل قال:

لان ابلیس اللعین كان یتراءى لابراهیم -علیه السلام- فى موضع الجمار. فرجمه ابراهیم -علیه السلام- فجرت السنة بذلك.

على بن جعفر مى‏گوید: از امام كاظم -علیه السلام- پرسیدم: چرا رمى جمرات واجب شده است؟

فرمود: چون ابلیس لعین در جایگاه این سنگها براى ابراهیم -علیه السلام- ظاهر شد و آن حضرت او را سنگسار كرد، این كار در حج ‏سنت ‏شد. (بحار الانوار ج 96 273 )

34- قربانى حج

قال على بن الحسین -علیه السلام- فى حدیث له:

اذا ذبح الحاج كان فداه من النار.

امام سجاد -علیه السلام- در ضمن یك حدیث فرمود:

وقتى حاجى قربانى را ذبح كند در برابر آتش جهنم فدیه او خواهد بود. (بحار الانوار ج 96 288 )

35- دفن مو در منى

عن جعفر عن ابیه -علیه السلام- قال:

ان الحسن و الحسین كانا یامران بدفن شعورهما بمنى.

امام باقر -علیه السلام- از پدرش نقل كرده است كه حضرت فرمود:

امام حسن و امام حسین علیهم السلام دستور مى‏دادند موهایشان در منى دفن گردد. (بحار الانوار ج 96 302 )

36- زیارت پیامبر صلى الله علیه و آله

عن النبى -صلى الله علیه و آله- انه قال:

من راى [زار] قبرى حلت له شفاعتى و من زارنى میتا فكانما زارنى حیا.

پیامبر اكرم -صلى الله علیه و آله- فرمود:

هر كس قبر مرا زیارت كند شفاعت من براى او روا گردد. و هر كس پس از مرگ به زیارت من بیاید گویا در زندگى مرا دیدار كرده است. (بحار الانوار ج 96 334 )

  37- وداع كعبه 

عن ابراهیم بن محمود قال:

رایت الرضا -علیه السلام- ودع البیت فلما اراد ان یخرج من باب المسجد خر ساجدا ثم قام فاستقبل الكعبة و قال:

اللهم انى انقلب على ان لا اله الا الله.

ابراهیم بن محمود گوید:

امام رضا -علیه السلام- را در حال وداع كعبه دیدم. وقتى مى‏خواست از در مسجد بیرون رود. به سجده افتاد سپس برخاست و رو به كعبه كرد و گفت: خدایا! من با عقیده توحید «لا اله الا الله‏» بازمى‏گردم.  (بحار الانوار ج 96 370)

38- حج و رهبرى

عن ابى جعفر -علیه السلام- قال:

انما امر الناس ان یاتوا هذه الاحجار فیطوفو بها ثم یاتونا فیخبرونا بولایتهم و یعرضوا علینا نصرهم.

امام باقر -علیه السلام- فرمود:

مردم مامور شده‏اند بیایند دور این سنگها طواف كنند سپس نزد ما بیایند و اعلام وابستگى و حمایت و یارى نمایند.

(بحار الانوار ج 96 374 )

  39- استقبال و مصافحه حاجیان 

عن ابى عبدالله علیه السلام من لقى حاجا فصافحه كان كمن استلم الحجر.

امام صادق -علیه السلام- فرمود:

هر كس با حاجى دیدار كند و با او مصافحه نماید گویا بر حجرالاسود دست كشیده است. (بحار الانوار ج 96 384 )

40- ولیمه حج

قال رسول الله صلى الله علیه و آله:

لا ولیمة الا فى خمس فى عرس او خرس او عذار او وكار او ركاز فاما العرس فالتزویج، و الخرس النفاس بالولد و العذار الختان و الوكار الرجل یشترى الدار و الركاز الذى یقدم من مكة.

رسول خدا -صلى الله علیه و آله- فرمود:

ولیمه‏اى نیست مگر در پنج مورد:

1- در عروسى  2- در تولد كودك   3- در ختنه سوران   4- در خرید منزل  5- در بازگشت از سفر مكه (بحار الانوار ج 96 384 )

پى‏نوشت‏ها:

2- سورة الذاریات آیه 51

3- سورة آل عمران آیة 97

كتاب: چهل حدیث

تهیه و تنظیم: محمود مهدى‏پور

احادیث حج

روایات حج

آموزش مناسك حج