تیرهای دوپیکر در آسمان

شاید یکی از بهترین رویدادهای نجومی برای علاقه مندان به آسمان شب بارش شهابی جوزایی باشد. این شب ها بهترین زمان برای رویت این بارش شهابی است. رصدگران نیمکره شمالی زمین در بهترین حالت این بارش، می توانند نزدیک به 120 شهاب را در یک ساعت مشاهده کنند. البته این تعداد شهاب در زمان اوج بارش شهابی و در شرایط رصدی مناسب ( مانند صاف بودن هوا، دور بودن از آلودگی نوری و ...) قابل رویت است.

در اثر حرکت دنباله دارها و بعضی از سیارک ها (که مدارشان به مدار زمین نزدیک است یا با آن تلاقی دارد) توده ها و ذراتی از این اجرام در فضای پیرامون مدار زمین به جا می ماند. هنگامی که زمین در حرکت سالیانه اش به دور خورشید از این مناطق عبور می کند، ذرات به جای مانده از این دنباله دارها تحت گرانش زمین قرار می گیرند و با سرعت هر چه تمامتر به جو زمین وارد می شوند که در اثر اصطکاک با لایه های بالای جو می سوزند. ما سوخته و یونیزه شدن این ذرات را به صورت شهاب در آسمان می بینیم.

اگر شهاب های یک بارش شهابی را در جهت مخالف حرکتشان امتداد دهیم به یک منطقه مشخص در آسمان می رسیم که انگار شهاب ها از آنجا سرچشمه گرفته اند. به این منطقه از آسمان، کانون بارش گفته می شود. اگر شما نیز به شهاب هایی که در این شب خواهید دید دقت کنید، به نظر می آید که منشا تمامی آن ها در صورت فلکی جوزا ( دوپیکر) بوده است. به همین خاطر به این بارش شهابی، بارش شهابی جوزایی گفته می شود.

علت این که ما تصور می کنیم تمامی شهاب ها از یک منطقه سرچشمه می گیرند اینگونه است که ذرات به جا مانده از جدا شدن مواد از دنباله دارها، به حرکت خود در همان مدار قبلی دنباله دار ادامه می دهند و به صورت کاملا موازی با یکدیگر حرکت می کنند و در زمان برخورد با جو زمین نیز این حالت را حفظ می کنند. این حالت درست مانند برخورد قطرات باران به شیشه های کناری اتومبیلی در حال حرکت است که ردهای باریک و موازی ایجاد می کنند . از آنجا که فاصله محل برخورد شهاب ها در جو تا ناظران زمینی حدود یکصد کیلومتر است، به نظر می رسد که تمامی آن ها از ناحیه ای کوچک و نقطه ای سرچشمه می گیرند.

بارش شهابی جوزایی در مقایسه با سایر بارش های شهابی شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته شده باشد و دلیل آن هم به خاطر زمان رخ دادن آن در اواخر پاییز و سرد بودن هوا در شب است. اما افرادی که بتوانند بر سردی هوا چیره شوند و این بارش را از دست ندهند، مجذوب شهاب هایی خواهند شد که رصد می کنند. زیرا در مقایسه با سایر بارش های شهابی، شهاب های بارش جوزایی با سرعت کمتری (در حدود 35 کیلومتر در ثانیه ) حرکت می کنند و در نتیجه فرصت بیشتری برای خودنمایی به رصدگران دارند! یکی دیگر از نکات جالب توجه این بارش تنوع رنگ شهاب ها و درخشندگی بالای آن هاست که در برخی از سال ها آذرگوی هایی با قدر منفی 5 نیز گزارش شده است. شهاب‌های این بارش قطر زیادی دارند و به همین دلیل شهاب‌های روشن و آذرگوی‌ها در میان آنان فراوانند.

بارش های شهابی یکی از معدود رویدادهای نجومی هستند که نیازی به تلسکوپ و دوربین دوچشمی برای رصد ندارند. چون این وسایل باعث می شوند تا میدان دید شما بسیار محدود شود و تماشای شهاب های بسیاری را از دست بدهید. پس برای رصد بارش شهابی شما تنها به یک جفت چشم نیاز دارید. نیمه شب و بعد از غروب ماه در آسمان، محل تاریکی را با افق به نسبت باز در محل زندگی خود پیدا کنید که بهتر است از آلودگی نوری نیز به دور باشد. روی زمین دراز بکشید، به آسمان چشم بدوزید و بگذارید چشمانتان به تاریکی عادت کند. بهتر است رو به محلی از آسمان قرار بگیرید که تاریکتر از بقیه مناطق هستند. توجه داشته باشید که به موبایل خود یا سایر منابع نوری نگاه نکنید چرا که این کار باعث می شود انطباق با تاریکی چشم شما از بین برود. هیچ گاه به کانون بارش چشم ندوزید و سعی کنید همیشه 40 تا 50 درجه در اطراف آن را ببینید. هرچه نگاه شما به کانون نزدیکتر شود رد شهاب ها کوچکتر خواهد شد تا جایی که در کانون بارش، شهاب ها را به صورت نقطه ای خواهید دید.

تهیه و تنظیم برای تبیان: م.ح.اربابی فر