تبیان، دستیار زندگی
در برخى روایات، آیه 24 سوره یونس رمز ظهور حضرت مهدى(علیه السلام) به شمار آمده است كه هر گاه زمین غرق در زرق، برق و مادیّات شد، با امر الهى و انقلاب مكتبى همه چیز عوض مى‏شود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سرعت در پاداش و مهلت در جزا

بارش رحمت

وَ لَوْ یُعَجِّلُ اللَّهُ لِلنَّاسِ الشَّرَّ اسْتِعْجالَهُمْ بِالْخَیْرِ لَقُضِیَ إِلَیْهِمْ أَجَلُهُمْ فَنَذَرُ الَّذِینَ لا یَرْجُونَ لِقاءَنا فِی طُغْیانِهِمْ یَعْمَهُونَ (11)

و اگر خداوند براى مردم به همان شتاب كه براى خود خیر مى‏طلبند، در رساندن بلا به آنان شتاب مى‏نمود، قطعاً اجلشان فرا رسیده بود. پس كسانى را كه به دیدار ما امید(و باور) ندارند به حال خود رها مى‏كنیم تا در سركشى خویش سرگردان بمانند.

نكته‏های آیه

مشابه مفهوم این آیه، در سوره‏ى كهف آیه‏ى 58 و سوره فاطر آیه‏ى 45 نیز آمده است كه اگر خداوند مردم را زود به كیفر كارهایشان برساند و مؤاخذه كند، همه نابود مى‏شوند. به علاوه اختیار كه اساس تكلیف است از بین مى‏رود و اطاعت، جنبه‏ى اضطرارى پیدا مى‏كند.

ممكن است معناى «اسْتِعْجالَهُمْ بِالْخَیْرِ» این باشد كه سنّت خداوند در خیررسانى، با سرعت و در شرّ رسانى، با مهلت است و معناى جمله این باشد كه خداوند در خیررسانى سرعت و عجله دارد.

پیام های آیه

1- انسان، طبیعتاً عجول است. «اسْتِعْجالَهُمْ بِالْخَیْرِ». (در آیه‏ى دیگرى آمده است: «خُلِقَ الْإِنْسانُ مِنْ عَجَلٍ» انبیاء، 37)

2- اگر خداوند در دنیا، بدكاران را كیفر فورى مى‏داد، كسى باقى نمى‏ماند و نسل بشر منقرض مى‏شد. «لَوْ یُعَجِّلُ اللَّهُ» ... «لَقُضِیَ إِلَیْهِمْ أَجَلُهُمْ»

3- یكى از سنّت‏هاى الهى، «استدراج» در عذاب و مهلت دادن به ظالمان است. «فَنَذَرُ الَّذِینَ ...»

4- هلاك نشدن كفّار، نشانه‏ى حقّانیّت آنان نیست. «فَنَذَرُ الَّذِینَ لا یَرْجُونَ لِقاءَنا»

5- آنان كه از خدا بریده و سرگرم خود شده‏اند، هدف معیّنى ندارند و حیرانند. «فِی طُغْیانِهِمْ یَعْمَهُونَ»

6- انكار و بى‏توجّهى به قیامت، موجب طغیان و رهاشدن به حال خود و محروم شدن از الطاف الهى است. «لا یَرْجُونَ لِقاءَنا فِی طُغْیانِهِمْ یَعْمَهُونَ»

ممكن است معناى «اسْتِعْجالَهُمْ بِالْخَیْرِ» این باشد كه سنّت خداوند در خیررسانى، با سرعت و در شرّ رسانى، با مهلت است و معناى جمله این باشد كه خداوند در خیررسانى سرعت و عجله دارد.

دورنماى زندگى دنیا در آیه 24 سوره یونس

إِنَّما مَثَلُ الْحَیاةِ الدُّنْیا كَماءٍ أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الْأَرْضِ مِمَّا یَأْكُلُ النَّاسُ وَ الْأَنْعامُ حَتَّى إِذا أَخَذَتِ الْأَرْضُ زُخْرُفَها وَ ازَّیَّنَتْ وَ ظَنَّ أَهْلُها أَنَّهُمْ قادِرُونَ عَلَیْها أَتاها أَمْرُنا لَیْلاً أَوْ نَهاراً فَجَعَلْناها حَصیداً كَأَنْ لَمْ تَغْنَ بِالْأَمْسِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ (24)

نور رحمت

این آیه تشبیه جالبى درباره زندگانى دنیا و ناپایدارى آن است و این یكى از مَثَلهاى روشنگرانه قرآن است. البته قرآن در موارد متعددى براى حسّى كردن مطالب عقلى از ذكر مَثَل استفاده مى‏كند.

"زندگى دنیا همانند آبى است كه از آسمان نازل كرده‏ایم" (إِنَّما مَثَلُ الْحَیاةِ الدُّنْیا كَماءٍ أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ). در اینجا زندگى دنیا را به آبى تشبیه مى‏كند كه از آسمان نازل شده است.

این دانه‏هاى حیاتبخش باران بر سرزمینهاى آماده مى‏ریزند،" و به وسیله آن گیاهان گوناگون كه بعضى قابل استفاده براى انسانها، و بعضى براى حیوانات است، مى‏رویند" (فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الْأَرْضِ مِمَّا یَأْكُلُ النَّاسُ وَ الْأَنْعامُ). این گیاهان علاوه بر خاصیت‏هاى غذایى كه براى موجودات زنده دارند سطح زمین را مى‏پوشانند و آن را زینت مى‏بخشند، تا آنجا كه "زمین به بهترین شكل تزیین مى‏شود." (حَتَّى إِذا أَخَذَتِ الْأَرْضُ زُخْرُفَها وَ ازَّیَّنَتْ). در این هنگام شكوفه‏ها، شاخساران را زینت داده و ساقه‏ها و شاخه‏ها همراه وزش باد در طربند، دانه‏هاى غذایى و میوه‏ها كم كم خود را نشان مى‏دهند، و صحنه پر جوشى را از حیات مجسم مى‏كنند، آن چنان كه "اهل زمین مطمئن مى‏شوند، كه مى‏توانند از مواهب این گیاهان، هم از میوه‏ها و هم از دانه‏هاى حیاتبخش شان بهره گیرند." (وَ ظَنَّ أَهْلُها أَنَّهُمْ قادِرُونَ عَلَیْها)

"اما ناگهان فرمان ما فرا مى‏رسد(سرماى سخت و یا تگرگ شدید و یا طوفان در هم كوبنده‏اى بر آنها مسلط مى‏گردد) و آنها را چنان درو مى‏كنیم كه گویا هرگز نبوده‏اند"! (أَتاها أَمْرُنا لَیْلًا أَوْ نَهاراً فَجَعَلْناها حَصِیداً كَأَنْ لَمْ تَغْنَ بِالْأَمْسِ).[ زندگى انسان نیز چنین است او مانند مزرعه شادابى است كه مرگ ناگهانى او را از بین مى‏برد.]

در پایان آیه براى تاكید بیشتر مى‏فرماید: "این چنین آیات خود را براى افرادى كه تفكر مى‏كنند تشریح مى‏كنیم." (كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ)

یكى از سنّت‏هاى الهى، «استدراج» در عذاب و مهلت دادن به ظالمان است. «فَنَذَرُ الَّذِینَ ...»

آنچه گفته شد ترسیم روشن و گویایى از زندگى زودگذر و فریبنده و پر زرق و برق دنیاى مادى است كه نه مقام و ثروتش قابل دوام است و نه جاى امنیت و سلامت مى‏باشد.

در برخى روایات، آیه 24 سوره یونس رمز ظهور حضرت مهدى(علیه السلام) به شمار آمده است كه هر گاه زمین غرق در زرق، برق و مادیّات شد، با امر الهى و انقلاب مكتبى همه چیز عوض مى‏شود.(تفسیر نور الثقلین‏)

تا علم نداریم ، حرفی را رد نكنیم

عذاب الهی

بَلْ كَذَّبُوا بِما لَمْ یُحیطُوا بِعِلْمِهِ وَ لَمَّا یَأْتِهِمْ تَأْویلُهُ كَذلِكَ كَذَّبَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَانْظُرْ كَیْفَ كانَ عاقِبَةُ الظَّالِمینَ (39)

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: از دو آیه قرآن دو درس بزرگ مى‏آموزیم:

الف: تا علم نداریم، حرفى نزنیم. «أَ لَمْ یُؤْخَذْ عَلَیْهِمْ مِیثاقُ الْكِتابِ أَنْ لا یَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ» (اعراف، 169)

ب: تا علم نداریم، حرفى را ردّ نكنیم. «بَلْ كَذَّبُوا بِما لَمْ یُحِیطُوا بِعِلْمِهِ» همین آیه. (تفسیر مجمع البیان)

حضرت عبد العظیم حسنى از امام جواد(علیه السلام) نقل مى‏كند: كه حضرت على (علیه السلام) فرمود: چهار نكته گفتم كه خداوند آیات آن را نازل كرده است:

1-«المرء مخبوء تحت لسانه» شخصیّت انسان در زیر زبانش پنهان است، آیه نازل شد: «وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فِی لَحْنِ الْقَوْلِ» (محمّد، 30) یعنى در گفتگو آنان را مى‏شناسى.

در برخى روایات، آیه 24 سوره یونس رمز ظهور حضرت مهدى(علیه السلام) به شمار آمده است كه هر گاه زمین غرق در زرق، برق و مادیّات شد، با امر الهى و انقلاب مكتبى همه چیز عوض مى‏شود.

2- گفتم: «مَن جهل شیئاً عاداه» هر كس چیزى را نداند، دشمنى با آن مى‏كند، آیه نازل شد: «بَلْ كَذَّبُوا بِما لَمْ یُحِیطُوا»(همین آیه) چیزى را تكذیب كردند كه آگاهى از آن نداشتند،

3- گفتم: «قیمة كلّ امرء ما یحسنه» ارزش هر كس به لیاقت و عملكرد اوست، آیه نازل شد: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیْكُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ» (بقره، 247) یعنى خداوند طالوت را به خاطر توانایى‏هایش برگزید.

4- «القتل یقلّ القتل» كشتن ستمگر، جلوی زیاد شدن قتل را مى‏گیرد، آیه نازل شد: «وَ لَكُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاةٌ»: براى شما در قصاص، حیات و زندگى است‏ (بقره 179 كافى، ج 1، ص 166)

از تدبر در آیه می توان نتیجه گرفت: مخالفان، بدون احاطه‏ى علمى به قرآن، آن را ردّ كرده‏اند، پس به خاطر ندانستن، چیزى را ردّ نكنیم‏. «كَذَّبُوا بِما لَمْ یُحِیطُوا»، و نیز:  دانستنِ كلّى و اجمالى كم اثر است و آنچه سبب نورانیّت مى‏شود، «احاطه‏ى علمى» است. «لَمْ یُحِیطُوا بِعِلْمِهِ»

و همینطور: مخالفت مخالفان انبیا در طول تاریخ، اغلب بر اساس جهل بوده است. «كَذلِكَ كَذَّبَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ» و آگاهى بر تاریخ و سرنوشت مخالفان انبیا، لازم است. «فَانْظُرْ كَیْفَ كانَ عاقِبَةُ ...»   

نوشته آمنه اسفندیاری – گروه دین و اندیشه تبیان


منابع:

1- تفسیر نور ج 5

2- تفسیر نمونه ج 8

3- تفسیر كوثر ج 8

4- تفسیر احسن الحدیث ج 4

5- كافی ج 1