تبیان، دستیار زندگی
راه های استفاده مؤثر از روش پروژه کدامند؟
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پروژه به عنوان روش آموزش2

راه های استفاده ی مؤثر

پروژه به عنوان روش آموزش2

اشاره

اگرچه امروزه معلمان بیش از پیش به استفاده از روش پروژه ای در آموزش ترغیب می شوند، اما واقعیت این است که مشکلات و مسائلی نیز بر سر این راه وجود دارد. در مقاله  قبل گفتیم که پروژه چیست و چه فایده دارد، در این مقاله، ضمن اشاره به بعضی موارد مشکل زا، راه های استفاده مؤثر از این روش برشمرده شده اند.

مسائل و مشکلات

برخی از معلمان، با تأکید بر مزیت های این روش، مشکلات آن را نادیده می گیرند. مسلماً انتخاب هر روش به عوامل متعددی چون: موضوع یادگیری، سطح سنی و دانش مخاطب، هدف، شرایط و موقعیت بستگی دارد. اما آگاهی از مشکلات یک روش، به معلمان امکان می دهد که واقع بینانه تر در مورد انتخاب آن تصمیم بگیرند. معلمان معمولاً از دانش آموزان خود می خواهند، به صورت فردی یا گروهی روی پروژه ای کار کنند. برخی از مشکلات این روش به طور کلی به انجام پروژه به صورت فردی یا گروهی (مشکلات عمومی) و برخی دیگر نیز به انجام پروژه به صورت گروهی مربوط می شود.

1. مشکلات عمومی: برخی از مشکلاتی که دانش آموزان در انجام پروژه ها به صورت فردی یا گروهی با آن ها رو به رو می شوند، عبارت اند از:

* دست رسی نداشتن به منابع و داده های مورد نیاز: در اغلب مناطق کشور، دست رسی به منابع، کتاب خانه ها، مجلات علمی و جزوات، به آسانی مقدور نیست. در ضمن، گاهی نیز دست رسی به افراد یا اشیا برای جمع آوری اطلاعات از طریق مشاهده، مصاحبه و پرسش نامه به سهولت امکان پذیر نیست.

* ابهام در انتظارات، ملاک ها و استانداردهای معلم: معلم باید انتظارات، ملاک ها و استانداردهای خود را در رابطه با موضوع پروژه، با صراحت به دانش آموزان اعلام کند. گاهی فقدان درک متقابل بین دانش آموز و معلم از موضوع پروژه، موجب ابهام می شود. معلم باید به طور مداوم دانش آموزان را به صورت کلی و جامع راهنمایی کند و از پرداختن به مسائل جزئی و تفصیلی بپرهیزد.

* انباشتن چند پروژه درسی در یک ترم: روش پروژه در برنامه های درسی تلفیقی و بین رشته ای، کاربرد بهتری نسبت به برنامه های درسی موضوع محور دارد. در برنامه های درسی موضوع محور در مدرسه های ما، معلمان باید در تعیین پروژه های کلاسی با معلمان دروس دیگر و دانش آموزان هماهنگ شوند تا از انباشت چندین پروژه ی سنگین در یک ترم اجتناب شود.

* هزینه های مربوط به انجام پروژه:

برخی از پروژه ها به صرف هزینه نیاز دارند. دانش آموزانی که در یک ترم باید چند پروژه را انجام دهند، ممکن است از لحاظ اقتصادی هزینه های زیادی را تقبل کنند.

2. مشکلات پروژه های گروهی: تمرین و انجام پروژه های گروهی، هم دشوار و هم ضروری است؛ به دلیل این که همکاری گروهی آثار تربیتی بسیار مثبتی را برای دانش آموزان به دنبال دارد. در اجرای این گونه پروژه ها معمولاً مشکلات زیر مشاهده می شوند:

پروژه به عنوان روش آموزش2

* موانع ایجاد فرصت برای ملاقات گروهی: افراد متفاوت، برنامه های کاری و تفریحی متفاوتی دارند. بنابراین، تنظیم زمان ملاقات و هماهنگی کلیه ی اعضای گروه در یک زمان مشخص، کار ساده ای نیست.

* گرایش ها و انگیزه های متفاوت اعضای گروه: برخی از دانش آموزان علاقه ی چندانی به کار در گروه ندارند و بعضی پروژه های کلاسی را به علت بی تأثیر بودن آن ها در آزمون های ورودی دانشگاه، کم اهمیت تلقی می کنند. اما در مقابل، افرادی هستند که انجام پروژه ها را به خاطر نزدیکی به دنیای واقعی و کسب یادگیری خودانگیخته، دوست دارند. زمانی که افرادی با این حد تفاوت در یک گروه کاری قرار می گیرند، به ندرت به تفاهم و هماهنگی می رسند.

معلم باید قبل از تشکیل گروه ها، خصوصیات دانش آموزان خود را بررسی کند و تا حد امکان بکوشد، گروه هایی را تشکیل دهد که گرایش ها و انگیزه های مشترکی دارند.

استفاده ی مؤثر

در کنار مزیت های این روش آموزشی، مشکلات و مسائل آن نیز ذکر شد. حال بر این اساس، آیا معلم می تواند برحسب ویژگی های موقعیتی کلاس خود از این روش استفاده کند؟ برای پاسخ به این سؤال، معلم باید براساس عوامل اثرگذار بر انتخاب روش تدریس، شیوه ی آموزش خود را تعیین کند. اما معمولاً از روش پروژه، کمتر به عنوان روشی مستقل استفاده می شود.

معلمان، به ویژه در دوره های تحصیلی پایین، روش پروژه را به عنوان روشی کمکی در کنار روش های دیگر به کار می گیرند. هر معلم برای اجرای مؤثر این روش باید به موارد زیر توجه داشته باشد:

1. تدارک منابع و امکانات مورد نیاز: تهیه و معرفی کتاب ها و مجلات مهم، ارائه ی نمونه کارهای دانش آموزان در سال های گذشته (البته نه به قصد کپی برداری، بلکه برای ایده گرفتن)، معرفی پایگاه داده ها و وب سایت های معتبر و مرتبط.

2. تهیه ی دستور العمل های مکتوب: تعیین استانداردها، ملاک ها و انتظارات، و تعیین زمان لازم برای انجام هر یک از مراحل پروژه به صورت مکتوب، موجب شفافیت موضوع و رفع ابهام برای دانش آموزان می شود.

3. انتخاب موضوع پروژه ها:

باید موضوعاتی برای انجام پروژه انتخاب شوند که مرتبط با زندگی واقعی، وسیع و کلی، و مطابق علاقه ی دانش آموزان باشند. هرگز نباید موضوعات بسیار جزئی به عنوان موضوع پروژه انتخاب شوند.

4. تنظیم قرار ملاقات های منظم با دانش آموزان: معلم باید مشخص کند که هر هفته یا هر ماه دانش آموزان در چه زمانی و در چه مکانی باید هم دیگر را ملاقات کنند، یا در مورد پیشرفت کار خود گزارش دهند و معلم نیز بازخوردهای لازم را ارائه کند.

5. واقع بینی: معلم باید در مورد تعیین زمان لازم برای انجام پروژه، موضوع و هدف آن، واقع بینانه تصمیم بگیرد. هر مدرسه و یا ناحیه ی آموزشی، امکانات پژوهشی محدودی دارد. انتخاب موضوع پروژه باید با منابع پژوهشی در دست رس متناسب باشد. نکته ی دیگر این که سطح کاوش هر موضوع باید با سطح سنی و دانش یادگیرنده متناسب باشد.

6. ارزشیابی پروژه ها:

پروژه به عنوان روش آموزش2

ارزشیابی پروژه ها، همانند خود این روش، موضوعی نامتعارف در نظام ارزشیابی آموزشی ماست. ارزشیابی از پروژه ها باید با استفاده از ملاک های روشن و دقیقی صورت گیرد تا میزان عینیت و اعتبار ارزشیابی از اموخته ها مشخص باشد و دانش آموزان نیز بتوانند، براساس این ملاک ها به خود ارزشیابی بپردازند.

توجه: برنامه ی زمان بندی شده ی کلاسی، آزمون های نهایی استاندارد، و سایر فعالیت های سالانه ی اداری، هر چند در اجرای این شیوه مسئله سازند، اما نباید مانع اجرای آن شوند.

نتیجه گیری

روش یادگیری از طریق پروژه، از جمله روش های نسبتاً قدیمی است که با تحول نظریه های یادگیری و تغییرات سریع اجتماعی، توجه مربیان را به خود جلب کرده است. دستاوردهای تربیتی و مزیت های این روش، نظیر: خودیادگیرندگی، مسئولیت پذیری، یادگیری مادام العمر، خودرهبری، برنامه ریزی، تعامل و... برای اغلب مربیان حائز اهمیت است. اما به مانند هر روش دیگر، این روش آموزش نیز مشکلات خاص خود را دارد. مسائل مربوط به برنامه ی درسی موضوع محور، کمبود منابع و امکانات پژوهشی، کمبود نیروی انسانی متخصص، نبود فرهنگ پژوهشی در میان معلمان و دانش آموزان، و عواملی از این دست، مشکلات اجرای این روش در مدارس هستند.

ملاحظه ی مزیت های این روش در کنار مشکلات آن، دید واقع بینانه ای به معلم می دهد. آثار تربیتی مهم این روش زمانی حاصل می شود که به خوبی اجرا شود. با اجرای ضعیف این شیوه، نتایج تربیتی مثبتی به دست نمی آید.

مطالب مرتبط

الگوی دریافت مفهوم

مرکز یادگیری سایت تبیان- تظیم: شکوفه باصری