رهیاب مریخ
امروز در تاریخ فضا(3)
آذر 1375
مارس پتفایندر (Mars Pathfinder) یا رهیاب مریخ، دومین ماموریت برنامه دیسکاوری ناسا در زمینه ماموریت های کم هزینه و سریع سیاره ای بود. رهیاب مریخ که تنها در عرض سه سال و با هزینه 265 میلیون دلار به بهره برداری رسید، در ابتدا به منظور نمایش فناوری در فرستادن سطح پیمایی رباتی به سیاره سرخ طراحی شد. اما رهیاب مریخ نه تنها به این اهداف رسید، بلکه حجم عظیم و بی سابقه ای از اطلاعات را به زمین مخابره و بیش از مدت پیش بینی شده عمر کرد. فناوری های پیشرفته دیگری نیز در ماموریت مارس پتفایندر به نمایش درآمد. مانند فرود با کیسه هوا و اجتناب از موانع (سطح سیاره) به صورت خودکار، رهیاب مریخ در چهارم دسامبر 1996 با پرتابگر دلتا-2 از پایگاه هوایی کیپ کاناورال فلوریدا، یک ماه پس از پرتاب نقشه بردار سراسری مریخ، پرتاب شد و هفت ماه بعد روی این سیاره فرود آمد.
این فضاپیما در فرود بر سطح سیاره سرخ، برای کاهش سرعت در زمان ورود به اتمسفر مریخ از چتر و برای کاستن از شدت ضربه فرود، از سیستمی مرکب از کیسه های هوا استفاده کرد. این نخستین بار بود که فناوری کیسه های هوا برای فرود حفاظت شده فضاپیما مورد استفاده قرار می گرفت. این وسیله، پس از ورود به جو مریخ، زنجیره ای از عملیات پیچیده و زمان بندی شده دقیق را ظرف 5/4 دقیقه به پایان برد و در نهایت بدون هیچ گونه آسیبی بر سطح آبگیری خشک و قدیمی به نام آرس والیس در نیم کره شمالی مریخ، فرود آمد.
از یافته های حاصل از این بررسی ها این طور به نظر می رسد که مریخ زمانی در گذشته، گرم و مرطوب و دارای اتمسفر غلیظ تری بوده و آب در آن به حالت مایع وجود داشته است.
سطح نشین 264 کیلوگرمی، پس از فرود باز شد و سطح پیمای رباتی سوجرنر را روی سطح سیاره آزاد کرد. این سطح پیمای 5/10 کیلوگرمی آزمایش های متعددی را در سطح مریخ آغاز کرد. تجهیزات مختلف پیشرفته ای برای تحلیل و بررسی اتمسفر، اقلیم، ترکیبات خاک و صخره های مریخ در این ماموریت تدارک دیده شده بود.
مارس پتفایندر اولین کاوشگر بعد از وایکینگ-2 (1976) بود که با موفقیت روی مریخ فرود آمد. همچنین اولین کاوشگر سیاره ای، بعد از لونا-21 (1973) بود که ربات سطح پیما داشت. این فضاپیما از نظر کم هزینه بودن نیز در مقایسه با سایر ماموریت های فضایی بی سرنشین، در خور توجه است.
رهیاب مریخ از زمان فرودش در چهارم ژوئیه 1997، تا هنگام آخرین ارسال اطلاعات در بیست و هفتم سپتامبر 1997، به میزان 3/2 میلیارد بیت داده، شامل پیش از 16500 تصویر از واحد فرود، 550 تصویر از سطح پیما، بیش از 15 تحلیل شیمیایی از سنگ ها و خاک مریخ و اطلاعات بی شماری از بادها و سایر پدیده های هواشناسی به زمین فرستاد. از یافته های حاصل از این بررسی ها این طور به نظر می رسد که مریخ زمانی در گذشته، گرم و مرطوب و دارای اتمسفر غلیظ تری بوده و آب در آن به حالت مایع وجود داشته است.
برگرفته از: پنجاه سال در فضا _ لیلا خلج زاده_ روابط عمومی سازمان فضایی ایران
تنظیم برای تبیان: م.ح.اربابی فر
