وضعیت نابسامان ارتباط ایران با گامبیا

بخش سیاسی_«یحیی جامه» رئیس جمهور گامبیا، دوشنبه اول آذرماه با صدور بیانیه ای اعلام کرد: «تمام پروژه ها و برنامه های دولت گامبیا که با همکاری جمهوری اسلامی ایران اجرا می شود، لغو شده است». این تصمیم ناگهانی در حالی اتخاذ شده است كه برخی از رسانه‌های مدعی شده‌اند قطع رابطه گامبیا با ایران با توقیف كشتی ایرانی در سواحل نیجریه مرتبط است، موضوعی كه چند روز پیش در روابط ایران و نیجریه تنش به ‌وجود آورد و به نظر می‌رسد كه دامنه این تنش به كشور كوچك گامبیا نیز سرایت كرده است. روابط ایران و گامبیا در شرایطی با مشكل مواجه شده است كه پیش از این، منوچهر متكی، وزیر امور خارجه كشورمان اعلام كرده بود سوء تفاهم میان ایران و نیجریه برطرف شده است.

متكی سلاح‌های توقیف شده كشتی ایرانی را متعلق به شركت خصوصی دانسته بود و مقصد این تسلیحات متعارف را یكی از كشورهای آفریقایی عنوان كرده بود. در همین حال برخی از تحلیل‌ها هم از فشار ایالات متحده آمریكا و اسرائیل بر كشورهای آفریقایی برای كاهش یا قطع روابط با ایران خبر می‌دهند. این كشور آفریقایی در حالی دست به چنین اقدامی زد كه رسانه‌های غربی به تبعیت از سیاست‌های خصمانه كشورهایشان علیه ایران، در روزهای اخیر درباره روابط تهران و نیجریه نیز فضاسازی شدیدی به راه انداختند.

بحران تهران- بانجول در حالی به نقطه اوج خود رسیده است كه محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوركشورمان سال پیش با سفر به گامبیا بر توسعه روابط با این كشور تاكید كرده بود. وی در آذرماه 1388در بانجول، روابط ایران و گامبیا را برادرانه و بسیار خوب و مثبت ارزیابی كرده بود.

گامبیا حدود 11 هزار كیلومتر مربع مساحت دارد و جمعیت آن به یك میلیون و 700 هزار نفر می‌رسد. یحیی جامه با انجام یك كودتای نظامی قدرت را در دست گرفت و  اخیرا سومین دوره ریاست‌جمهوری خود را آغاز كرد. بعد از اینكه در چند ماه گذشته سفیر كومور در ایران از عدم توجه ایران به تعهدات خود انتقاد كرده بود اقدام گامبیا و البته ارسال پرونده كشتی ایرانی به شورای امنیت از سوی نیجریه می‌تواند نشانه‌ای بر وجود برخی از نگرانی‌های جدی در روابط تهران با كشورهای آفریقایی قلمداد شود.

وضعیت نمایندگی ایران در گامبیا

ایران در گامبیا سفارتخانه ندارد و تنها یک دفتر نمایندگی در این کشور دایر است. سفارت ایران در سنگال سفارتی اکردیته بوده که به امورات گامبیا هم رسیدگی می کند و دو سال پیش یک دیپلمات ارشد به عنوان نماینده ایران در گامبیا منصوب شد. بر اساس برخی اطلاعات مکان و امکانات این نمایندگی را نیز دولت گامبیا در اختیار نماینده ایران قرار داده است و تنها یک کارمند اداری در این نمایندگی در کنار دیپلمات ارشد کشورمان فعال است. این در حالی است که در فروردین ماه سال 86 سفارت گامبیا در تهران افتتاح شد.

سطح روابط ایران و گامبیا

از سال 1994 که یحیی جامه در این کشور قدرت را در دست گرفت، روابط خوبی میان آبوجا و تهران برقرار شد. «جامه» اولین رئیس دولت کشوری بود که محمود احمدی نژاد را به عنوان میهمان ویژه اجلاس سران اتحادیه کشورهای آفریقایی در کنار هوگو چاوز به گامبیا دعوت کرد. پس از آن رئیس جمهور ایران دو بار دیگر نیز به گامبیا رفت. یک بار در راه سفر به نیویورک توقفی کوتاه در بانجول داشت و بار دیگر در دوم آذرماه سال 88 میهمان این کشور بود. در این سفر روسای جمهور ایران و گامبیا بیانیه مشترکی را با تاکید بر آغاز مرحله جدیدی از روابط میان دو کشور صادر کردند که در آن بر گسترش مناسبات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی دوجانبه و نیز همکاریهای بین المللی تاکید شده بود. دو کشور همچنین افزایش همکاری های خود در مجامع بین المللی و بخصوص جنبش عدم تعهد و سازمان کنفرانس اسلامی را مورد تاکید قرار دادند. اینها نشانه روابط حسنه میان دو کشور است.

گامبیا؛ کشوری شبه محاطی

گامبیا کشوری باریک و کم ارتفاع در دو سوی رود گامبیا است. این کشور محصور در خاک سنگال است و تنها از یک جهت با هشتاد کیلومتر خط ساحلی به اقیانوس اطلس راه دارد. پایتخت گامبیا شهر بانجول است و زبان رسمی آن انگلیسی است. استقلال سیاسی و نظامی زیادی ندارد و تحت تاثیر مستقیم سیاست های خارج از کشور خود است گرچه عنوان حکومت گامبیا، جمهوری است.

گامبیا در سازمان ملل متحد، سازمان وحدت افریقا، جامعه‌ اقتصادی کشورهای غرب آفریقا و جامعه‌ کشورهای مشترک المنافع عضویت دارد اما هیچ یک از این عضویت ها منجر به تاثیرگذاری این کشور در  قاره سیاه و به شکلی کلان تر در عرصه بین المللی نشده است.

زمینه های همکاری ایران و گامبیا

سرمایه‌های بسیار عظیمی در آفریقا از نیروی انسانی تا مرزهای طولانی وجود دارد. گامبیا ظرفیت‌های خوبی در حوزه‌های مختلف به ویژه کشاورزی دارد. اکنون برخی معتقدند که گامبیا و چند کشور آفریقایی دیگر به دلیل عدم پیشرفت مطلوب در روند اجرایی پروژه های مشترک ایران در این کشورها قصد تجدید نظر در روابط شان با تهران را دارند. این مساله گرچه تایید نشده است اما عاملی برای بازنگری در سیاست توسعه روابط با قاره سیاه با اتکا به قابلیت های فراوان نهفته در آن است. شاید ایران باید به این مساله بیشتر توجه داشته باشد که وابستگی سیاسی و امنیتی اغلب کشورهای آفریقایی به قدرت های جهانی عاملی است که روابط آنها با ایران را تحت تاثیر قرار می دهد.

پریسا چیذری

تنظیم برای تبیان/سمیه حدادی