WSIS در رسانه ملی فراموش شد!

اجلاس سران کشورها درباره جامعه اطلاعاتی در سی ام آذرماه 1380 به مدیریت و رهبری نهاد ITU سازمان ملل طراحی شد.

اجلاس سران کشورها درباره جامعه اطلاعاتی بزرگترین اتفاق قرن بیست و یکم انفجار اطلاعاتی هزاره سوم را در حالی در جهان منعکس ساخته است که هشداری جدی برای همه جوامع بشری محسوب می‌شود.

این مسئله اگرچه با تمام اهمیت آن از سوی رسانه‌ ملی در سکوتی عمیق فرو رفت، اما براساس گزارش منتشره از سوی ITU با عنوان "اینترنت همه کاره"، مرحله بعدی در دگرگونی فناوری ،نقطه‌ای است که کاربران ربوتیک اینترنت در تعداد میلیاردی ارزش بیشتری نسبت به انسان‌ها به عنوان تولیدکنندگان در ترافیک ربوتیک خواهند داشت.

نشست سران کشورها درباره جامعه اطلاعاتی

اجلاس سران کشورها درباره جامعه اطلاعاتی براساس قطعنامه شماره 183/56 سازمان ملل متحد در سی ام آذرماه 1380 به مدیریت و رهبری نهاد ITU سازمان ملل طراحی شد. هدف از آن، تشویق بهره برداری گسترده و آینده نگرانه از فناوری اطلاعات برای توسعه پایدار ملی در میان ملتها و دولتها بود.

مجمع تصمیم گیری و تدوین استراتژی برای ارائه پیشنهاد به مجمع عمومی سازمان ملل نیز به عنوان ماهیت آن، متشکل از سران دولتهای عضو این سازمان و سازمان‌های غیر دولتی، بخش خصوصی و جامعه مدنی ساختار یافت.

فاز نخست:

19 تا 21 آذرماه 82، ژنو این مرحله با هدف گسترش و تشویق اراده سیاسی و تدوین بیانیه روش و جامع راه حل مشخص پی افکندن و توسعه جامعه اطلاعاتی برای همه مردم جهان به اجرا درآمد.

در این مرحله 50 رئیس جمهور، رئیس دولت و معاون رئیس جمهور، 82 وزیر، 26 معاون وزیر و رئیس هیات نمایندگی و بیش از 000/11 شرکت کننده از 175 کشور جهان حضور داشتند.

و اما اجلاس دوم...

تونس در 25 آبان ماه سال جاری، میزبان مرحله دوم WSIS بود. این اجلاس که حدود یکماه از برپائی آن می گذرد.

بررسی و ارزیابی دستاوردهای گروه‌های کاری آسیا و اقیانوسیه، آسیای غربی، آفریقا، آمریکای لاتین و کارائیب را که طی سالهای 83 و 84 به ترتیب در تهران، دمشق، آکوا و ریودوژانیرو برپا شد ضمن ارزیابی میزان پیشرفت اجرای تصمیمات نشست ژنو، رایزنی و تصمیم‌گیری برای برطرف سازی تنگناهای پیش آمده در جهت اجرای تصمیمات اجلاس مرحله اول، تدوین بیانیه نشست و برنامه اجرایی آینده، ارزیابی میزان پیشرفت اجرای تصمیمات نشست ژنو، رایزنی و تصمیم گیری برای برطرف‌سازی تنگناهای پیش آمده در جهت اجرای تصمیمات ژنو و تدوین بیانیه نشست و برنامه اجرایی آینده را مورد هدف قرار داد.

این اجلاس با حضور 70 رئیس جمهور و رئیس دولت به همراه بیش از 000/19 نفر از اعضای سازمان‌ها، شرکت‌ها و علاقه‌مندان بیش از 180 کشور جهان، دستاوردها و مستندات نهائی شامل : TUNIS AGENDA FOR THE INFARAIR TON SECIEFY TUNIS COMMITMENT را به ارمغان آورد.

ایران در تونس

وزارتخانه‌های بازرگانی، بهداشت، امور خارجه و آموزش و پرورش و همچنین مجمع ناشران الکترونیک، انجمن صنفی رایانه‌ای ایران، انجمن ISPهای ایرانی، انجمن زنان و کانون پژوهش فرهیختگان ایران و نیز بنیاد نور و موسسه تبیان ،شرکت کنندگان دولتی، سازمان‌های غیردولتی و بخش خصوصی ایرانی در اجلاس بشمار می‌آمدند.

دکتر موسی خواجویی، کارشناس تجارت الکترونیکی و مدیر پروژه مطالعه امکان سنجی تجارت الکترونیکی (متا) و مشاور وزارت بازرگانی و نماینده وزارتخانه در اجلاس تونس در گفت‌وگو با خبرنگار ما در خصوص اقدامات وزارت بازرگانی در اجلاس اظهار داشت: ارائه دستاوردهای وزارت بازرگانی در حوزه تجارت الکترونیکی برای هیات سیاسی اعزامی از ایران و پروژه‌های در دست اجرا و شرکت در کارگاه‌های چگونگی حمایت مالی از پروژه‌های فاوا (اتحادیه نوین حمایت از طرح‌های توسعه فاوا)، چگونگی مشارکت در GKP، توسعه فاوای روستایی در هند و طرح جامع دولت الکترونیکی ایتالیا و ICE از جمله این اقدامات بشمار می‌رود.

خواجویی در تشریح تنگناهای پیش روی گروه‌های اعزامی از ایران نیز بیان داشت: انتخاب ایران به عنوان یکی از سه غرفه پربیننده، کوتاهی فرصت میان اعلام لزوم اعزام نمایندگان و زمان برگزاری، عدم اعلام سخنرانی و کارگاه‌های ایرانی در مستندات و برنامه‌های اعلام شده در نمایشگاه، برنامه ریزی ضعیف گروه‌های ایرانی در چیدمان غرفه‌ها و تبلیغات، کارگاه‌ها و فروش غیر مجاز محصولات نرم افزاری، جملگی برزخی برای ایران در اجلاس فراهم کرد.

دکتر خواجویی با اعلام این مطلب که برخی درس‌ها را بارها در چنین مکان‌هایی می‌آموزیم و این بار هم آموختیم، قطعیت بی چون و چرای لزوم توسعه فاوا در توسعه پایدار کشورهای در حال توسعه و فقیر، بویژه در مناطق روستایی و فقیرنشین، لزوم هماهنگی و ارتباط حرفه‌ای و موثر بیشتر با سازمان‌های معتبر بین المللی کلیدی در عرصه ماجرا، برنامه ریزی و گردش درست اطلاعات ، مهمترین شرط حضور موفق در همایش‌های ملی، منطقه‌ای و جهانی و نقش سازمان‌های غیر دولتی به عنوان ابزار هدایت و کنترل لایه‌های اجتماعی و برقراری پیوند مناسب و موثر با بازیگران کلیدی داخلی و خارجی، آموخته‌های این اجلاس و تکراری برای نمایندگان ایرانی بشمار می‌رفت.

تکلیف حاکمیت اینترنت

با تمام این احوال این اجلاس به پایان رسید اما حاضران به درستی تکلیف حاکمیت اینترنت را به عنوان موضوعی اساسی نفهمیدند.

بنابراین قرار بر این شد که رئیس سازمان ملل با تایید پیشنهاد شیوه پیگیری موضوع از سوی ایران نحوه ادامه بحث را از طریق برپایی گردهمایی حاکمیت اینترنت با راهبری گروه جدیدی برای پیگیری آن در اوایل سال آینده میلادی در یونان برگزار کند.

این در حالی است که دکتر محمد سلیمانی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تغییر ساختار حاکمیت اینترنت را از جمله خواسته‌های اکثریت شرکت کنندگان در اجلاس دانست و یادآور شد: عمارت بزرگ دانش، میراث بشریت است و همه اقشار ملل و جوامع باید به سهولت حق دسترسی به آن را داشته باشند.

ناگفته نماند که ایجاد صندوق حمایت مالی از کشورهای در حال توسعه برای گسترش ICT در میان آنها برای کاهش شکاف دیجیتالی نیز از جمله محورهای مورد بررسی این اجلاس بشمار می‌رفت تا به آنجا که عبدالله آیه وید، رهبر سنگال از کشورهای غنی خواست تا برای خرید سخت افزارهای فناوری کمک بیشتری به کشورهای توسعه نیافته بکنند و این موضوع سبب شد طرح تشکیل صندوق داوطلبی اتحاد دیجیتال که در اجلاس 2003 ژنو نیز رهبری تلاش‌های ایجاد آن را برعهده داشت، به عنوان یک مکانیزم مالی برای تبدیل کردن شکاف‌های دیجیتالی به فرصت‌های دیجیتالی برای جهان در حال توسعه مورد استقبال جهانی قرار گیرد.

و اما دیدگاه صاحبنظرانی که به اجلاس نرفتند ؛

دکتر شیوا پژوهش فرد، استاد دانشگاه و کارشناس جامعه اطلاعاتی در این باره گفت: اجلاس جامعه اطلاعاتی در تونس با محوریت مباحثی چون ساماندهی دسترسی همگانی به شبکه اطلاعاتی جهانی و ایجاد قوانین جامع برای یکپارچه شدن جامعه اطلاعاتی برگزار شد.

همچنین در این اجلاس پیچیدگی‌های موجود برای تامین مالی طرح‌های تحقق جامعه اطلاعاتی در کشورهای در حال توسعه تشریح شد.

اجلاس تونس ضمن معرفی اولویت‌های راهبردی به دولت‌های در حال توسعه برای دستیابی به چنین هدفی پیشنهاد داد با ایجاد یک صندوق غیرانتفاعی همبستگی دیجیتالی، کشورها بصورت داوطلبانه هزینه اجرای چنین طرح عظیمی را تقبل کنند.

تشکیل زیرساخت‌های چند ملیتی منطقه‌ای از دیگر مباحث مطرح شده در این اجلاس بود.

کاهش هزینه‌های جهانی اینترنت

با اجرای این طرح هزینه‌های بین المللی اینترنت به شدت کاهش می‌یابد. وی افزود: اجلاس تونس به دولت‌های ممالک در حال توسعه پیشنهاد داد خدمات اطلاع رسانی محلی را با ایجاد مکانیسم‌های مالی یکپارچه پایدار و دارای بودجه مناسب تقویت کنند.

در همین راستا مقرر شد بخش‌های تجاری انجمن‌های صنفی (NGO)‌ها هم سهم مشخصی در کاربردی اطلاعات در جهان برعهده گیرند.

اما در عصر حاکمیت اینترنت هیچ مبحث جدیدی مطرح نشد تنها حاضران بر تصمیم اتخاذ شده قبل از اجلاس بخصوص خروج حاکمیت اینترنت از دست آمریکا و نقش یافتن همه کشورها تاکید کردند.

در این اجلاس کوفی عنان ، دبیر کل سازمان ملل متحد بر ایجاد نیروی کار برای مکانیسم‌های مالی (TFFM) برای گذر از شکاف دیجیتالی حل و فصل حاکمیت اینترنت تاکید کرد.

نقش و سهم ایران

در غرفه 88 متری ایران چند روحانی حضور داشتند که با تسلط به چند زبان خارجی به سوالات مراجعان پاسخ می‌گفتند.

فرستادگان و نمایندگان ایران مدعی هستند این غرفه در زمره چند غرفه برتر و پر مخاطب بشمار می‌رفت.

و کارشناسان ایرانی در خصوص ICT روستایی، نقش گروه‌های مجازی در تولید محتوا و پیشرفت‌های تجارت الکترونیکی در ایران ارائه مطلب کردند.

ره‌آورد اجلاس عمومی

پژوهش فرد تصریح داشت: به نظر می‌رسد ره آورد اجلاس تونس در حد رهنمودهای یک همایش باقی خواهند ماند اما کشوری چون ایران که در گذار از توسعه نیافتگی به سوی توسعه یافتگی ناگزیر از ورود به جامعه اطلاعاتی است می‌تواند بیشترین بهره را از همین تفاهم‌های چند جامعه ببرد.

وی تاکید کرد: اگر در چارچوب‌های بین المللی از این تفاهم‌ها سود ببریم خواهیم توانست در ایجاد جامعه اطلاعاتی بخصوص در میان کشورهای در حال توسعه به یکی از پیشگامان تبدیل شویم، برای مثال طرح منطقه‌ای شدن و ایجاد دفاتر مختلف دیتا به میزان قابل ملاحظه‌ای از هزینه‌های بین المللی اینترنت می‌کاهد حال اگر ایران به سرعت وارد عمل شود خواهد توانست در این زمینه نقشی کلیدی ایفا کرده و به یکی از پایگاه‌های آن تبدیل شود و یقینا در صورت غفلت، کشورهای عربی و حاشیه خلیج فارس که همواره با هزینه‌های هنگفت در نشست‌هایی مشابه می‌درخشند طبق معمول به سرعت ابتکار عمل را به دست خواهند گرفت.

بنابراین و در نهایت می‌توان گفت میزان اثرگذاری مثبت این اجلاس بر کشوری مثل ایران به عملکرد آن بستگی دارد.

پژوهش فرد خاطرنشان کرد: تنها با شرکت‌های موثر و البته در چارچوب‌های بین‌المللی می‌توان به عضوی کلیدی در جامعه اطلاعاتی تبدیل شد.

برای مثال در زمینه (ICT) روستایی می‌توانیم به یکی از پایه گذارها تبدیل شویم. بنابراین با پذیرش ریسک حضور، به سرعت خودمان را در عرصه جامعه اطلاعاتی مطرح کرده و از این حضورمنتفع خواهیم شد. و در غیر اینصورت کماکان کشورهای توسعه نیافته از اکثریتی خاموش تنها به ایفای نقش تابع ادامه خواهیم داد.

در نهایت می‌توان گفت اجلاس جامعه اطلاعاتی تونس در حد نشست صاحبنظران باقی ماند و سیاستگذاری خاص و جدیدی در آن صورت نگرفت.

جامعه اطلاعاتی استوار بر عناصر 3 گانه

همچنین دکتر سلطانی فر، استاد علوم ارتباطات نیز در این باره به خبرنگار ما گفت: از سال 1950 که مبحث فاصله اطلاعاتی و جریان یکسویه خبری و اطلاع رسانی مطرح شد، کشورهای در حال توسعه که مورد هجوم این جریان یکسویه قرار گرفتند تدابیر متعددی را برای سد کردن این هجوم اطلاعاتی اندیشیدند.

اما امروز به وضوح می‌بینیم پس از گذشت بیش از نیم قرن، هنوز هیچکدام از این راه حل‌های در پیش گرفته شده به نتیجه دلخواه نرسیده است. و سازندگان این جریان یک جانبه با در اختیار داشتن سرمایه و تکنولوژی، همچنان به جریان سازی ادامه می‌دهند.

بنابراین با علم به این نکته که جامعه اطلاعاتی بر سه عنصر مستحکم ، تکنولوژی، پول و سرمایه و ارتباطات راه دور، استوار است بنا بر این کشورهای توسعه یافته صاحب این عناصر با توسل به آن، روابط خود را در جامعه اطلاعاتی بصورت عمودی ادامه خواهند داد و به طور یقین نگاه آنها به روابط پیرامون خود نگاهی از بالا به پایین خواهد بود.

اجلاس تونس ناکام ماند

به این ترتیب اجلاسی چون اجلاس تونس با نگاه چپ گرایانه حاکم بر آن و تنها با تاکید بر این که ما آگاه به این روابط سلسله‌وار هستیم اما فعلا راهی برای مبارزه با آن نیست، نخواهد توانست نوع روابط حاکم بر جامعه اطلاعاتی را تغییر دهد.

بنابراین اگر کشورهای در حال توسعه خواهان ایجاد تحولی بنیادین در رهبری جامعه اطلاعاتی و از بین رفتن فاصله‌های موجود در آن هستند ناچار به ارائه و اجرای روش‌های علمی و عملی مبتنی بر سه اصل سرمایه ،تکنولوژی و ارتباطات راه دور هستند ؛ در این زمینه می‌توان به امارات بعنوان کشوری موفق اشاره کرد.

کشور امارات به دور از هیاهو و جنجال وارد جامعه اطلاعاتی شد و آن چنانکه گفته شد به دور از هرگونه تئوری پردازی تلاش کرد تا پایه‌های سه اصل یاد شده را مستحکم کند و البته امروز در سایه این واقع‌بینی صدر نشین کشورهای جامعه اطلاعاتی قرار گرفته است.

روابط عمومی موسسه تبیان