خواندنی هایی از شیخ عباس قمی

تاثیر منبرهای حاج شیخ عباس قمی

در مجلس وعظ او بزرگان فقها و علما و مجتهدین و مدرسین و فضلاو طلاب حوزه و عامه مردم شرکت می کردند و همگی سخت تحت تاثیروعظ و منبرش قرار می گرفتند، به طوری که نظیرش را به یادنداشته اند.

شیوه خطابه محدث قمی این بود که در منبر ابتدا خطبه می خواند،سپس حدیثی را عنوان کرده، و به مناسبت آن حدیثی دیگر، و حدیثی دیگر و... همه احادیث را نیز با ذکر اسناد و گاهی معرفی کوتاه یا مفصل راویان می آورده است.

منبر در ایامی خاص

منبر رفتن محدث قمی در مشهد و نجف اشرف تا روز عاشورا بود.

بعد از آن هر چه اصرار می کردند قبول نمی کرد. گاهی چند روزی درایام بعد از عاشورا هم منبر می رفت. او در باره این تصمیم می گفت:

بیش از این مزاحم کار نوشتن من است. من تالیف و تصنیف را لازم و مهم تر می دانم.

با این که دایما کار وی با اخبار و روایات و احادیث و تاریخ واین قبیل چیزها بوده، مع الوصف برای یک بار منبر رفتن یکی دوساعت مطالعه می کرد تا مبادا کلمه ای زیاد یا کم بگوید!

منابر محدث قمی در خراسان و مشهد مقدس

آقای حاج معتمد خراسانی، واعظ بزرگوار معاصر که در جوانی،هنگام اقامت محدث قمی در مشهد، منبرهای او را دیده است، دراین باره می گوید:

مرحوم حاج شیخ عباس بر اساس فن خودش که علم الحدیث بود صحبت می کرد. حدیث را بر اساس قواعد علم لحدیث بیان می کرد، اوآن چنان درباره حدیث شناخت داشت که وقتی بر منبر می نشست گویی جمعیت نفس نمی کشیدند مبادا یک کلمه از سخن او را نشنوند. مجلس او نورانیت عجیبی داشت. بعد از حمد و ثنای خداوند اول حدیث رامی خواند و می گفت که حدیث مسند است و سندش متصل به امام است،مثلا می فرمود:

و بالسند المتصل عن محمدبن یعقوب الکلینی، قال حدثنی محمدبن یونس، سپس تمام راویان را سه یا چهار نفر یا بیشتر، هر چه بود، اسامی آن ها را می گفت، تا به معصوم می رسانید. آن وقت متن حدیث را بدون کم و زیاد نقل و ترجمه می کرد. پس از آن به مناسبت بحث، روایات چندی، مقطوع یا مرسل نقل می کرد و بحث راادامه می داد.

اگر اقتضای جلسه بود، باز چند حدیث مسند دیگری را با همان آداب حدیث نقل می کرد والا بحث را به حالات رجال حدیث می کشانید.

اگر می خواست تاریخ بگوید معمولا حالات رجال حدیث را بیان می فرمود، و در ضمن حالات آن ها باز مطالبی بیان می کرد.

سخنانش تاثیر عجیبی داشت، چون اول خودش تحت تاثیر آن احادیث قرار می گرفت، به همین جهت منبرش دارای قوه اشراب بود. گویاجاذبه روحی داشت.

وقتی می خواست حدیثی، به عنوان مثال از امام صادق(ع) نقل کند،توجه ویژه ای داشت که یک کلمه از سخنان آن حضرت کم و زیادنشود. در همه جا منبر نمی رفت فقط ایام عاشورا منزل آیه الله قمی (رضوان الله علیه) که ده روز منبر دایر بود و تا ظهرآقایان دیگر منبر بودند، پس از نماز جماعت ظهر منبر می رفت که جمعیت خاصی برای استفاده از منبر وی می آمدند.

به درخواست مؤمنین در ماه رمضان، گاهی در مسجد گوهر شاد وگاهی در مدرسه میرزا جعفر که دور از جمعیت معمولی و ازدحام بود منبر می رفت.

در مدرسه هم با این که از ازدحام برکنار بود باز جمعیت فراوانی می آمدند. کسی که او را در بالای منبر می دید گویی کوه وقار و مجسمه زهد و تقوا را می دید. نوع فضلای اهل علم ازارادتمندان ایشان بودند.

اخلاص محدث قمی و علاقه مندی علما به او

در آن اوان وی با مرحوم ادیب نیشابوری (2) معاصر بود. عموم فضلا وطلاب شاگردان ایشان بودند و در درس معانی و بیان او در مدرسه نواب حدود 700 نفر طلبه شرکت می کردند. آن درس هم منحصر به این استاد بود. مرحوم ادیب به شاگردانش سفارش می کرد:

بروید پای منبر حاج شیخ عباس قمی و استفاده کنید.

امتیاز آن محدث بزرگ این بود که هوی و هوس را در خود کشته واز اسارت هوی و خودخواهی بیرون آمده بود. در مدت توقف در مشهدگاهی به خارج سفر می کرد، به نجف اشرف یا قم می رفت، ولی تامی خواست جمعیتی جمع شود و زمینه نماز جماعت یا منبری فراهم شود، حرکت می کرد.

در شبستان مرحوم آیه الله قمی که امروز معروف به شبستان سبزواری است یک ماه رمضان در باره صله رحم صحبت کرد. منبرعجیبی بود همه چیز داشت. بعد حس کرده بود جمعیت آن جا زیادشده، شاید باعث لطمه به دیگران از اهل منبر باشد.

سال بعد در گوشه ای جدای از آن محیط یعنی مدرسه میرزا جعفر درصحن عتیق، منبر رفت. در عین حال عده زیادی از طلاب و جمعی ازبزرگان در این جلسات حاضر می شدند.

ادامه دارد ....

پدید آورنده علی دوانی

پی نوشت ها:

1. همسر مرحوم بلور فروش نوه دختری مرحوم سید زکریا قزوینی وخواهرزاده همسر اول مرحوم حاج شیخ عباس بوده است.

2. میرزا عبدالجواد نیشابوری ادیب اول.