تبیان، دستیار زندگی
هدف جهاد در اسلام چیست؟ ... همیشه در دنیا زور وجود دارد. یا باید در مقابل زور تسلیم بود یا باید در مقابلش ایستاد... زور در مقابل زور یکی از سنن خلقت است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

فلسفه جهاد در اسلام

جنگ ،جهاد ،شهادت ،روحانیت

انفاق در راه غیر خدا!

«دأب و روش قرآن کریم این طور است که پیروان خود را هرگز مغرور نمی کند... و همچنین هرگز نیروی باطل را نادیده نمی گیرد... انفاق: پول خرج کردن است در راه یک منظور و مقصود ... کافر انفاق می کند همه انفاقها در راه خدا نیست برخی انفاقها در راه باطل است. ثروت خودشان را انفاق می کنند برای اینکه جلوی راه حقی را که پیغمبر باز کرده بگیرند ... مربوط به گذشته تنها نیست در آینده همچنین جریانی رخ خواهد داد.»(آشنایی با قرآن، ج 3، ص 47 و48)

«اما نتیجه نهایی چیست؟ آیا از این پول خرج کردنهای خود نصیبی خواهند برد؟»(همان، ص49)

«... قرآن می فرماید: " ثُمَّ تکونُ حسرةً ثمّ یُغلَبون " [آیه 36 انفال] این پول خرج کردنها به صورت یک حسرتهایی بر روی اینها باقی می ماند. آیا در همین جا ختم می شود؟ ... نه! در مرحله بعد خودشان شکست می خورند و نابود می شوند. در مرحله اول برنامه شان شکست می خورد و در مرحله دوم خودشان… آن بعدش به مراتب بالاتر است: و الذین کفروا إلی جهنم یُحشرون تمام اینها در جهنم جمع خواهند شد.»(همان، ص 50)

خوبی آزمایشهای الهی

از آنجا که خداوند این دنیا را محل امتحانهای خود بر بندگان قرار داده، این، یکی از مهم ترین علت های، مشکلات فرا روی مؤمنین می تواند باشد؛ همانطور که روایات زیادی در این زمینه از اهل بیت علیهم السلام رسیده است. اما خود امتحان چه ثمره ای دارد؟ یکی از ثمراتش در کلام استاد بازگو شده است:

«یکی از چیزهایی که به حسب ظاهر به نظر می رسد بد است و در باطن خوب است آزمایشهای الهی است وقتی اجتماع آرام است انسان همه مردم را یکرنگ و مانند هم می بیند... تا اینکه یک حادثه تندی به قرآن یک امتحانی پیش می آید. یک وقت انسان می بیند که گویی مردم غربال می شوند... به اصطلاح امروز صفها از همدیگر جدا می شود. از یک نظر خیلی اسباب تأسف است. انسان یک وقت می بیند افرادی که هیچ از آنها انتظار نداشت چغاله از آب در آمدند ولی از نظر افراد دقیق و باریک بین باید گفت خوب شد که صفها از همدیگر جدا شد.»(همان، ص 51 و  52)

از نظر اهل تسنن خمس فقط به غنائم جنگی تعلق می گیرد و بس ... ولی مطابق آنجه شیعه می گوید خمس یک امر جاری و دائم است، اختصاص به زمان جنگ ندارد، سراسر زندگی اقتصادی مردم را در بر می گیرد. این یک وجه تفاوت... مسأله دومی که در باب خمس هست این است که آن را چند قسمت باید کرد؟ همانطور که می دانید خمس را از نظر فقه شیعه باید شش قسمت کرد. سه قسم سهم امام و سه قسم سهم سادات... اهل تسنن می گویند خمس را باید پنج قسمت کرد... مسأله سومی که مورد اختلاف است: بالاخره آن را به چه مصرفی باید رساند؟

«امیرالمؤمنین علی علیه السلام در یکی از خطبه های نهج البلاغه [خطبه 16] می فرماید: ... شدائدی برای شما پیش خواهد آمد و شما مانند دانه هایی که در غربال ریخته باشند و غربال آنها را تکان بدهد بطوری که از همدیگر جدا بشوند غربال خواهید شد. و مانند دیگ جوشانی خواهید شد که در اثر حرارت دادن زیاد به آن، آنچه در ته دیگ است بالا بیاید.»(همان، ص52)

«چقدر خوب است که صفوف، مشخص و جدا شود؛ آن وقت اهل حق و بصیرت خودشان را بهتر می فهمند[و می شناسند].»(همان، ص53)

«این نکته را باید توجه داشت که قرآن هیچ وقت انسان را مادامی که زنده است و می تواند عملی انجام دهد و اراده و انتخاب و اختیار نماید، مأیوس نمی کند و لذا می گوید درِ توبه همیشه به روی بنده باز است اما توبه گفتن لفظ نیست... توبه یعنی بازگشت... خدا هرگز با بنده خودش لجبازی نمی کند " یُغفَر لَهم ما قد سَلَف " اگر باز گردند تمام گذشته ها به نفع آنها پوشانده می شود... ریشه کلمه غفران مفهوم پوشش را می دهد. به مغفرت و آمرزش از آن جهت غفران می گویند که خداوند روی گناهان گذشته را می پوشاند.

آبرو می رود ای ابر خطا پوش ببار                   که به دیوان عمل نامه سیاه آمده ایم »(همان، ص54)

فلسفه جهاد در اسلام

آیا اسلام دین خشونت و خواستار جنگ و خونریزی است؟

اگر اینگونه نیست پس این همه دستور به جهاد در آیات و روایات چیست؟ و چرا در صدر اسلام، مسلمانان با سرزمینهای همسایه درگیر شدند که منجر به کشته شدن یک عده بسیاری شد؟

هر چند استاد در کتاب جهادشان به این مطلب بطور مبسوط پرداخته است؛ اما اینجا نیز بمناسبت، مطالبی بیان می کنند:

«از این آیه[39 انفال] قرآن فلسفه جهاد در اسلام روشن می شود. اسلام دینی است که یکی از دستورهای اصیل آن جهاد است. جهاد یعنی سربازی... غیر مسلمانها گاهی به اسلام عیب می گیرند که اسلام دستور جهاد داده است در دین نباید جهاد باشد... اگر دینی مثل دین مسیح باشد مطلب از همین قرار است که می گویند... یا مثل یک ناصح که فقط می خواهد به مردم اندرز بدهد... اما آن دینی که به پند و اندرز قناعت نکرده است بلکه بر سراسر زندگی بشر جنگ انداخته و آمده اجتماع بسازد، دینی تشکیل دولت دادن جزء دستوراتش است؛ آیا می تواند دستور جهاد نداشته باشد؟! ... آیا این دین می تواند دولت داشته باشد ولی ارتش و سرباز نداشته باشد، دستور جهاد و دفاع نداشته باشد؟! اسلام را نباید با ادیانی که همه محتوایشان چهار تا حکم اندرز است مقایسه کرد. اسلام خودش را در مقابل همه بدبختیهای اجتماع مسئول می داند... هدف جهاد در اسلام چیست؟ ... همیشه در دنیا زور وجود دارد. یا باید در مقابل زور تسلیم بود یا باید در مقابلش ایستاد... زور در مقابل زور یکی از سنن خلقت است. این شعر گویا از نظامی است:

تا چند چو یخ فسرده بودن                              در آب چو موشِ مرده بودن

امیرالمؤمنین علی علیه السلام در یکی از خطبه های نهج البلاغه [خطبه 16] می فرماید: ... شدائدی برای شما پیش خواهد آمد و شما مانند دانه هایی که در غربال ریخته باشند و غربال آنها را تکان بدهد بطوری که از همدیگر جدا بشوند غربال خواهید شد. و مانند دیگ جوشانی خواهید شد که در اثر حرارت دادن زیاد به آن، آنچه در ته دیگ است بالا بیاید.

قرآن در اینجا، هم دستور جهاد می دهد و هم هدف جهاد را مشخص می کند. "و قاتِلوهم" با اینها بجنگید، برای چه؟ "حتی لا تکونَ فتنةٌ" برای اینکه زمینه فتنه از میان ببرید، آشوبی در میان نباشد. " و یکونَ الدینُ لله" و دین تنها از آنِ خدا باشد، یعنی بشر تسلیم خدا باشد، تسلیم حقیقت .(همان، ص56 تا ص 60)

خمس و اختلاف شیعه و اهل تسنن

"واعلموا أنّما غنمتم مِن شیءٍ فأنَّ للهِ خُمُسَهُ" (1)

«خلاصه ترجمه این است: بدانید حکم این است که آنچه استفاده کردید یا غنیمت بردید، یک پنجم آن از آنِ خدا و پیغمبر و ... مطابق نظر ما شیعیان خمس تعلق می گیرد به هر درآمد زائدی که صرفاً درآمد و استفاده باشد. آنچه را که علاوه بر سرمایه اصلی و مخارج عادی زندگی بدست می آید، درآمد می گویند.»(همان، ص63 و 64)

«نظر ائمه ما این است که درآمد منهای مخارج، چه مخارج تحصیل آن درآمد و چه مخارج شخصی که آن درآمد را تحصیل کرده است؛ باید خمس داد.»(همان، ص65)

«از نظر اهل تسنن خمس فقط به غنائم جنگی تعلق می گیرد و بس ... ولی مطابق آنجه شیعه می گوید خمس یک امر جاری و دائم است، اختصاص به زمان جنگ ندارد، سراسر زندگی اقتصادی مردم را در بر می گیرد. این یک وجه تفاوت... مسأله دومی که در باب خمس هست این است که آن را چند قسمت باید کرد؟ همانطور که می دانید خمس را از نظر فقه شیعه باید شش قسمت کرد. سه قسم سهم امام و سه قسم سهم سادات... اهل تسنن می گویند خمس را باید پنج قسمت کرد... مسأله سومی که مورد اختلاف است: بالاخره آن را به چه مصرفی باید رساند؟»(همان، ص 66)

نوشته سید روح الله علوی - کارشناس گروه دین و اندیشه تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.