امضای ساراماگو ویرگول است

آخرین اثری که از ساراماگو ترجمه شده "در ستایش مرگ" است که انتشار آن در ایران تقریباً هم‌زمان شد با مرگ مؤلف. این کتاب یکی از شاه‌کارهای نویسنده‌ی بزرگی است که هنوز کشف نشده و زوایای پنهان بسیاری دارد.

او سبک خاصی دارد، به جملات طولانی، گاه در حد سه یا چهار صفحه علاقه دارد. جملاتی که گاهی تنها با یک ویرگول از هم جدا شده‌اند. او گفت‌وگوها را پشت سر هم می‌نویسد و تشخیص این‌که کدام دیالوگ متعلق به کدام شخصیت است را به عهده‌ی خواننده می‌گذارد. امضای ساراماگو ویرگول است.

ساراماگو استاد آفرینش لحظه‌های ناممکن است. او ما را به کشوری می‌برد که مدتی است مرگ در آن اتفاق نمی‌افتد. این کشور مانند بقیه‌ی کشورهای موجود در آثار ساراماگو نشانی ندارد. تنها توضیح درباره‌ی این کشور این است که در اروپا واقع شده است.

در این کشور از نخستین روز سال نو هیچ مرگی ثبت نمی‌شود. نه خودکشی، نه مرگ طبیعی و... و این‌جاست که کشور دچار مشکل می‌شود. کارکنان قبرستان‌ها، پزشکی قانونی، ثبت احوال، شرکت‌های بیمه، صندوق‌های بازنشستگی، کلیساها و... دچار بحران می‌شوند.

کتاب "در ستایش مرگ" با چند جمله‌ی خشک، رسمی و قاطعانه آغاز می‌شود: "روز بعدش هم کسی نمرد. این موضوع که مطلقاً با قواعد حیات مغایر است، اوضاع و احوال جامعه را به هم ریخت و در افکار مردم اضطرابی عجیب ایجاد کرد که کاملاً موجه بود."

نثر ساراماگو شروعی کافکایی دارد. او فضایی بی‌نام و نشان می‌آفریند. این‌که دیگر در یک کشور کسی نخواهد مرد شاید در وهله‌ی اول خوشحال کننده باشد اما در حقیقت یک فاجعه‌ است. ساراماگو با هنرمندی تمام تقابلی از عشق و مرگ می‌سازد؛ آن هم در زمانه‌ای که هیچ‌چیز پایدار نیست.او نشان می‌دهد که در زمان توقف مرگ، هر کدام از رهبران آن کشور تلاش می‌‌کنند تا عقاید به خطر افتاده‌ی خود را نجات بدهند.

در این کتاب چند سوال مطرح می‌شود. نخست آن‌که اگر مرگ متوقف شود یا مثلاً دچار وقفه شود چه اتفاقی خواهد افتاد. یا اگر مرگ با چهره‌ای جدید ظاهر شود چه؟ این‌ها سوالاتی فلسفی هستند که سال‌های سال ذهن اندیشمندان را درگیر کرده‌اند.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: "وضع ملکه‌ی مادر نه بهتر شد، نه رو به وخامت گذاشت؛ ملکه‌ی مادر بین مرگ و زندگی معلق مانده بود و تن نحیفش درست لبه‌ی زندگی تکان می‌خورد و هر لحظه ممکن بود به آن سمت دیگر برود، لیکن با طنابی باریک به این سمت محکم شده بود."

ساراماگو در این کتاب هیچ کس را از قلم نمی‌اندازد و به هر سیاست‌مدار و ناسیاست‌مداری می‌تازد. شاید به همین علت است که وقتی در غزه ظلم می‌بیند و در کلمبیا کودکان آواره و... برمی‌آشوبد. این شورش از قلم او هم تراوش می‌کند و بر دل انسان‌های آزاده می‌نشیند.

کتاب "در ستایش مرگ" با ترجمه‌ی شهریار وقفی‌پور، با شمارگان 1650 نسخه و قیمت 4900 تومان وارد بازار نشر شده است.

منبع: کتاب ماه همشهری

گروه کتاب تبیان - محمد بیگدلی