زهد و درآمد میلیاردی امام علی (ع)
خـلیفه و جانشین رسول خدا در جامعه اسلامى در راس هرم قدرت قرار دارد تمام ثروتهاى ملى و امـوال عـمـومى در اختیار اوست ، و هموست كه مى تواند به هر صورتى در این اموال دخل و تصرف كـنـد. انـدكـى گرایش به دنیا كافى است كه رهبر جامعه اسلامى را از طریق عدل و انصاف خارج كـرده به سوء استفاده ازقدرت و موقعیت خود، زیاده طلبى و مال اندوزى كشاند جامعه اسلامى در ایـن بـاب تـجربه هاى تلخى دارد افراد زیادى به نام خلیفه رسول خدا بر مسند رهبرى جامعه تكیه زدنـد، ولـى بـا مـردم بـه شـیوه قیصر وكسرى رفتار كردند بنابراین یكى از صفاتى كه براى رهبر جامعه اسلامى ضرورى و اجتناب ناپذیر است ،زهد و بى رغبتى به دنیاست .
صفت زهد در وجود مقدس امیرالمؤمنین على (ع ) چنان است كه پیامبر اكرم (ص ) فرمود:
یـا عـلى ان اللّه قد زینك بزینة لم یزین العباد بزینة احب منها و هى زینة الا برار عند اللّه و هى الزهد فى الدنیا فجعلك لا ترز من الدنیا شیئا و لا ترز الدنیا منك شیئا، 1.اى عـلـى ! خـداونـد تـرا زینتى داده كه محبوبتر از آن ، زینتى به بندگانش نداده است و آن زینت نـیـكـان اسـت ، كه همان زهد در دنیاست خداوند تو را چنان آفرید كه از دنیا بهره اى ندارى و دنیا چیزى ازتو نمى كاهد.
زهـد آن حـضـرت چه در زمان خلافت و چه پیش از آن ، چنان ظهورى داشت كه اسطوره ها آفرید اینك به چند نمونه از تجلى زهد و بى اعتنایى آن امام همام به دنیا و مظاهر آن اشاره مى كنیم .
امـیـرالـمـؤمـنین على (ع) در زمان خلافت خود و در حالى كه تمام ثروتهاى جامعه اسلامى را در اخـتـیـارداشـت ، لـباس وصله دار مى پوشید،2 نان خشك و غذاى ساده مى خورد، و معاش خانواده خود را ازدست رنج خود اداره مى كرد.
سـویـد بـن غـفـلة مى گوید: (در دارالاماره ، خدمت على بن ابى طالب (ع ) رسیدم دیدم حضرت نـشـسته وكاسه اى شیر ترش كه بوى ترشى آن از دور به مشام مى رسد، پیش رو دارد و تكه اى نان خـشـك در دسـت گـرفـته كه تكه هاى پوست جو در سطح آن به چشم مى خورد نان را با دست و گـاهى با كمك زانو تكه تكه مى كند و در شیر مى اندازد وقتى مرا دید فرمود: نزدیك بیا و از غذاى مـا بـخـور مـن عـرض كـردم : روزه دارم فرمود: از رسول خدا شنیدم كه هر كس به خاطر روزه از خـوردن آنـچـه مـیل دارد چشم بپوشد بر خداسزاوار است كه از طعام و شراب بهشت بهره مندش كند).
سـویـد مـى گـویـد: (كـنیز حضرت آنجا ایستاده بود به او گفتم چرا در حق این پیرمرد، از خدا نـمـى ترسید؟
چرا آرد نانش را صافى نمى كنید و این دانه هاى درشت را از آن نمى گیرید؟
گفت : حـضـرت بـه مـا دسـتورداده است هیچ گاه آرد نانش را الك نكنیم حضرت متوجه صحبت ما شد فـرمود: به او چه مى گویى؟
امـیـرالـمـؤمـنین على (ع) در زمان خلافت خود و در حالى كه تمام ثروتهاى جامعه اسلامى را در اخـتـیـارداشـت ، لـباس وصله دار مى پوشید، نان خشك و غذاى ساده مى خورد، و معاش خانواده خود را ازدست رنج خود اداره مى كرد
من سخن خود را براى او باز گفتم حضرت در پاسخ من فرمود: پدر و مـادرم فداى آنكه هیچ گاه آرد نانش الك نشد و هرگز سه روز پى درپى خود را از نان گندم سیر نكرد، تا خدایش به نزد خویش برد). 3
منظور حضرت از این كلام اشاره به سیره رسول مكرم اسلام است .
دیگرى مى گوید: (در روز عید قربان ، خدمت امیرالمؤمنین على (ع ) رسیدم حضرت، آبگوشتى به ما تعارف كرد گفتم: با این همه نعمت كه خدا عنایت كرده خوب بود گوشت اردك برایمان فراهم مـى كـردى حضرت فرمود: از رسول خدا(ص ) شنیدم كه مى فرمود: خلیفه از مال خدا جز دو كاسه حقى ندارد كاسه اى كه خود و خانواده اش بخورد و كاسه اى كه به مردم تعارف كند. 4
از ایـن كـلام شـریـف اسـتـفـاده مـى شـود، حـضـرت ، روش حـكـومـت و مردمدارى را از رسول خـدا(ص )آموخته در تمام مواضع خود از آن بزرگوار پیروى مى كرد تمام آنچه از حضرتش چه در زندگى شخصى وچه در زندگى اجتماعى مشاهده مى شد، هر كدام درسى بود از درسهایى كه در مدت بیست و سه سال همراهى با رسول گرامى اسلام فرا گرفته بود.
نـوشـتـه انـد: بـراى حضرت فالوده اى هدیه آوردند ظرف فالوده را پیش رو نهاد، به آن نگریست و فـرمـود:(خوش رنگ و بویى و طعم خوبى دارى ، ولى من خود را به چیزى كه عادت ندارم عادت نمى دهم ). 5
در زمـان خـلافـتـش او را دیـدنـد كـه در مـیـدان كوفه شمشیرى را به معرض فروش گذاشته ، مـى فـرمـاید:(خریدار این شمشیر كیست ؟ به خدا با این شمشیر بارها غبار غم از چهره رسول خدا زدوده ام و اگر پول یك تكه لباس داشتم ، این را نمى فروختم ). 6در هـمـان حـالـى كـه درآمد سالانه املاكى كه وقف كرده بود به چهل هزار دینار مى رسید، خود ازگرسنگى سنگ به شكم مى بست. 7
او را در بـازار كـوفـه دیدند، خرمایى را كه براى مصرف خانواده خویش خریده در پارچه اى ریخته ، بردوش حمل مى كند علاقه مندان به یارى وى شتافتند و از حضرتش خواستند كه اجازه دهد آن را به خانه برسانند.فرمود: (پدر خانواده به حمل این بار سزاوارتر است ).8
براى همین است كه وقتى نزد عمر بن عبدالعزیز خلیفه اموى سخن از زهد مى گویند و زاهدان را نام مى بردند او مى گوید: (زاهدترین مردم در دنیا على بن ابى طالب (ع ) است ).در تـوضـیـح درآمـد امـلاك وقـفـى حضرت ، گفتنى است كه هر دینار معادل 18 نخود طلاست بنابراین40 هزار دینار معادل 30 هزار مثقال طلا مى باشد و اگر طلا را به حداقل قیمت روز، یعنى هـر مـثـقال000 /160 ریال فرض كنیم ، درآمد سالانه اوقاف آن حضرت معادل 000/000/000/800/4 ریال بوده است .9
تنظیم: شکوری_ گروه دین و اندیشه تبیان
1. روائدالسحطین ، ج 1، ص 136، باب 22، حدیث 100 و مناقب ابن مغازلى ، ص 105، حدیث 148.
2. كنزالعمال ، ج 13، ص 185، حدیث 36552.
3. مناقب خوارزمى ، ص 118، حدیث 130 فرائدالسحطین ، ج 1، ص 352، باب 66، حدیث 277.
4. مسند امام احمد بن حنبل ، ج 1، ص 78.
5. كنزالعمال ، ج 13، ص 184، حدیث 36552.
6. كنزالعمال ، ج 13، ص 178، حدیث 36531 و مناقب خوارزمى ، ص 121، حدیث 135.
7. تاریخ دمشق ، ج 2، ص 450، حدیث 975 و 976.
8. كنزالعمال ، ج 13، ص 180، حدیث 36573.
9. غدیر از دیدگاه اهل سنت، محمد رضا جباران
