آشنایی با مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
بخش سیاسی- مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نهادی وابسته به مجلس شورای اسلامی ایران است که پژوهش‌های علمی لازم را جهت استفاده در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیمات انجام می‌دهد.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از مراکز تحقیقاتی حساس ایران است که اسناد و مدارک و اطلاعات محرمانه سایر ارگانهای دولتی در آن قابل دسترسی است و تصمیمات، مذاکرات و اسناد حکومتی دیگر ارگانهای جمهوری اسلامی نیز در آن یافت می‌شود.
این مرکز به اطلاعات و تصمیمات مراکز حساسی چون سازمان انرژی اتمی، وزارت اطلاعات و وزارت امور خارجه ایران دسترسی دارد. هم‌اکنون احمد توکلی، نماینده اصولگرای تهران، ریاست مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی را بر عهده دارد.
مجلس شورای اسلامی از نخستین دوره، برای کارشناسی طرح‌ها و لوایح، از مشورت موردی کارشناسان استفاده می‌کرد. در عین حال، اساس کار بر فهم شخصی و توان علمی خود نمایندگان متکی بود؛ لکن از اواخر سال ???? به دستور هیأت رئیسه مجلس، نهادی مستقل، دائمی و سازمان یافته به نام «مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی» برای ارائه خدمات مستمر کارشناسی و مطالعاتی در کنار مجلس قرار گرفت. مراحل قانونی تأسیس این مرکز در پاییز سال ???? به انجام رسید.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از مراکز تحقیقاتی حساس ایران است که اسناد و مدارک و اطلاعات محرمانه سایر ارگانهای دولتی در آن قابل دسترسی است و تصمیمات، مذاکرات و اسناد حکومتی دیگر ارگانهای جمهوری اسلامی نیز در آن یافت می‌شود
اهداف و شرح وظایف مرکز
مطابق قانون «شرح وظایف مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی»، هدف از تأسیس مرکز، انجام دادن طرح‌های مطالعاتی و تحقیقاتی به منظور ارائه نظرهای کارشناسی و مشورتی به نمایندگان، کمیسیون‌ها و هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی است. وظایف این نهاد در ماده (?) قانون «شرح وظایف مرکز پژوهش‌ها» مذکور به شرح زیر است:
الف) مطالعه، بررسی و ارائه نظرهای کارشناسی بر روی تمام طرح‌ها و لوایح
ب) گردآوری، نقد و تنظیم نظرهای محققان و پژوهشگران مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی، دستگاه‌های اجرایی، نهادها، گروه‌ها و احزاب سیاسی و افکار عمومی در مورد نیازهای جامعه
ج) مطالعه، بررسی و تحقیق نسبت به حسن اجرای قوانین و سایر ابعاد نظارتی مجلس و ارائه پیشنهادهای کارشناسانه برای رفع موانع و مشکلات اجرایی
د) تأمین نیازهای اطلاعاتی کمیسیون‌ها و نمایندگان مجلس از طریق تدارک و برقراری نظام اطلاع‌رسانی
هـ) انجام پژوهش‌های موردی حسب درخواست هیأت رئیسه، کمیسیون‌ها و نمایندگان مجلس
و) انجام مأموریت‌های محوله در رابطه با کتابخانه‌های مجلس که این گونه موارد زیرنظر مستقیم رئیس مجلس قرار می‌گیرند؛
ز) اشاعه نتایج مطالعات پژوهشی از طریق:
- نشر کتب و نشریات
- انعکاس نظرات به واحدها و دستگاه‌های ذی‌ربط با نظر هیأت رئیسه مجلس.
ارکان مرکز
براساس تصریح ماده (3) قانون «شرح وظایف مركز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی»، اركان مركز عبارتند از:
1. هیأت امنا: متشكل از رئیس مجلس، اعضای هیأت رئیسه مجلس و رئیس مركز
2. رئیس مركز
3. شورای پژوهشی.
تصویب خط مشی كلی مركز بنا بر پیشنهاد رئیس مركز، تأیید بودجه، تأیید زیرمجموعة سازمانی و آیین نامه‌های استخدامی، مالی و معاملاتی و نصب و عزل رئیس مركز، از جمله وظایف هیأت امناست.
رئیس مركز را هیأت امنا با توجه به مادة (7) قانون «شرح وظایف مركز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی»، برای مدت چهار سال از میان افرادی ذی صلاح كه دارای مدارج بالای علمی و تجربة كافی باشند، انتخاب می‌كند. اهم وظایف رئیس عبارتند از: ارائه خط مشی و پیشنهاد بودجه و نظارت عالیه بر امور اجرایی و پژوهشی.
شورای پژوهشی، متشكل از رئیس مركز، پنج نفر از شخصیت‌های علمی و كارشناسی از بین نمایندگان مجلس به انتخاب هیأت امنای مركز و پنج نفر از پژوهشگران متخصص دارای حداقل مرتبه استادیاری با معرفی رئیس مركز و تصویب هیأت امنا است. بررسی و تأیید طرح‌های پژوهشی، همكاری در تدوین برنامه سالانه مركز، نظارت بر انتشار نشریه‌های علمی و پژوهشی مركز و تعیین برنامه‌های اجرایی مركز برای ارتباط علمی با سایر مراكز آموشی و پژوهشی داخل و خارج كشور، جزء وظایف شورای پژوهشی است.
این مرکز به اطلاعات و تصمیمات مراکز حساسی چون سازمان انرژی اتمی، وزارت اطلاعات و وزارت امور خارجه ایران دسترسی دارد
ساختار مرکز
در ساختار سازمانی مرکز پژوهش‌ها یک معاونت پژوهشی و یک معاونت اجرایی که هر یک در امری خاص به عنوان بازوی معین رئیس مرکز عمل می‌کنند، پیش‌بینی شده‌است:
معاونت پژوهشی
اهم وظایف حوزه معاونت پژوهشی، اجرای طرح‌های تحقیقاتی و مطالعاتی در کلیه زمینه‌های مرتبط با مجلس شورای اسلامی است که به ترتیب زیر انجام می‌پذیرند:
پژوهش و کارشناسی طرح‌ها و لوایح: کلیه طرح‌ها و لوایح در جریان تصویب، در حوزه معاونت پژوهشی مرکز مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرند و نتایج مطالعات کارشناسی در اختیار نمایندگان مجلس گذاشته می‌شود.
پژوهش و مطالعه طرح‌های بنیادین: طرح‌های بنیادین و اساسی حکومتی، و مطالعات کلان مربوط به محورهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، پس از تصویب رئیس وشورای علمی مرکز از جهت بدیع بودن، کارامدی و ضرورت و تطابق با شیوه‌های علمی تحقیق، برای اجرا به این حوزه سپرده می‌شوند.
خدمات پژوهشی: خدمات موردی پژوهشی، به ویژه گردآوری و تألیف پژوهش‌های انجام شده در کشور، حول موضوعات مختلف در این حوزه ارائه می‌شود.
معاونت اجرایی
معاونت اجرایی وظیفه پشتیبانی از فعالیت‌های معاونت پژوهشی و زیرمجموعه‌های آن را برعهده دارد. این معاونت متشکل از دو بخش «امور مالی» و «امور اداری» است.
نظم بخشیدن روند اجرایی امور، گردش کار مطلوب در بخش‌های مختلف، نظارت بر امور مالی، ایجاد فضای مناسب کار و رفع نیازهای تدارکاتی، از جمله وظایف این معاونت به شمار می‌روند.
دفترهای تخصصی
مطالعات و تحقیقات در مرکز پژوهش‌ها عمدتاً در دفترهای تخصصی، برنامه‌ریزی، مطالعه و انجام می‌شوند. ساختار تشکیلاتی گروه‌های دفترهای تخصصی، مرکب از یک مدیر، چندین محقق ارشد و دستیاران تحقیقاتی است. دفترها موظف به تعریف، نظارت و در صورت لزوم هدایت طرح‌های پژوهشی، تضمین هویت عمومی و تخصصی آن‌ها هستند؛ همچنین موظفند روند پیشرفت امور و دستاوردها و نتایج فعالیت‌ها را به معاونت پژوهشی منتقل کنند. گروه‌های پژوهشی، کانون‌های اصلی فعالیت‌های پژوهشی مرکز شناخته می‌شوند. همچنین «شورای مشاوران تخصصی» دفترها، دفترهای تخصصی را در زمینه‌های مختلف مطالعاتی از نظر ارزیابی فنی و علمی مطالعات انجام یافته، حمایت می‌کند. مرکز پژوهش‌های مجلس دارای تعدادی دفتر تخصصی است. هر دفتر با یک یا چند کمیسیون مجلس مرتبط است. فعالیت‌های دفترها همچنین متناسب با حوزه وظایف آن‌ها با چند دستگاه اجرایی ارتباط می‌یابند.
شورای پژوهشی، متشكل از رئیس مركز، پنج نفر از شخصیت‌های علمی و كارشناسی از بین نمایندگان مجلس به انتخاب هیأت امنای مركز و پنج نفر از پژوهشگران متخصص دارای حداقل مرتبه استادیاری با معرفی رئیس مركز و تصویب هیأت امنا است
در دفترهای تخصصی، متناسب با وظایف و نیازهای کمیسیون‌های مجلس فعالیت‌های مختلفی صورت می‌گیرد که اهم آن‌ها عبارت‌اند از:
- بررسی کارشناسی طرح‌ها و لوایحی که به مجلس ارائه می‌شوند؛
- انجام مطالعات و بررسی‌های لازم و تهیه پیش‌نویس قوانین که به صورت طرح‌های قانونی و از طریق نمایندگان به مجلس تقدیم می‌شود.
- تهیه گزارش‌های نظارتی درباره خلاءهای قانونی یا ضعف‌های موجود در اجرای قانون
- ارزیابی عملکرد سالانه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های وابسته به قوه مجریه و ارائه نتایج آن‌ها به مجلس
- شرکت در جلسات کمیسیون‌ها و کمیته‌های تخصصی آن به منظور ارائه مشاوره و پاسخگویی به درخواست‌های کمیسیون
- برقراری ارتباط با صاحبنظران و ایجاد شبکه‌ای از مشاوران علمی و با تجربه برای پاسخگویی به نیازهای مجلس، کمیسیون‌ها و نمایندگان
- برگزاری نشست‌های تخصصی و سمینارهای علمی
- برگزاری جلسات مشترک کارشناسی با دستگاه‌های اجرایی برای نزدیک ساختن دیدگاه‌ها در سطوح کارشناسی و کاهش اختلافات در سطح تصمیم‌گیران
- ارتباط مستمر با نهادهای مدنی و غیردولتی برای آگاهی از نظرات گروه‌های ذی‌نفع در تدوین لوایح و طرح‌ها و نیز مشارکت آن‌ها در فرایند قانونگذاری و نظارت.
منبع: ویکی پدیا و سایت مرکز پژوهش های مجلس
تنظیم برای تبیان: عطاالله باباپور
