آوای قرآن و آرامش دل ها

آدمی به عنوان پیچیده ترین موجود، دارای نیازهای متعدد و متنوعی است. او سراپا نیازمند آفریده شده و همه ی زندگی او را نیاز دربرگرفته، و دین گل سرسبد نیازهای اوست. ریشه ی احساس به دین، ژرف و عمیق است واین احساس یك وابستگی مطلق است. به دیگر سخن، انسان گرایش و كشش های دائمی به سوی آفریدگار خویش دارد و زمزمه ها، طلب ها، راز و نیازهایش نیز برخاسته از آن كشش هاست. عبادت تجلی خواست روحی بشر است و منظومه ی عبادات نیز شكل دادن و قالب ساختن برای آن حقیقت و تجلی فطری است كه در عمق فطرت انسان وجود دارد. آدمی قادر نیست از قلمرو راز و نیاز بگریزد، انسان ممكن نیست كه خود را نیازمند خداوند احساس نكند. اگر احساس كرد كه در زندگی او خدایی نیست، مثل مگس های خشك پاییزی می شود كه به محض این كه به شیشه می خورد، بی صدا می میرد. یكی از نیازهای بشر، گوش دادن به كلام خداوند است. حتی آوای دل نشین قرآن نیز دردهای او را تسكین می دهد و نیازش را برمی آورد.

مقاله ی حاضر، از چكیده ی سه تحقیق پزشكی سخن می رود كه در هر یک از آن ها، تأثیر آوای قرآن كریم در كاهش استرس و اضطراب بیماران مورد مطالعه قرار گرفته است.

1 - بررسی میزان تأثیر آوای قرآن كریم بر كاهش سطح اضطراب قبل و بعد از انجام اقدامات تشخیصی و درمانی.

در چكیده ی تحقیق فوق كه در دانشگاه علوم پزشكی اصفهان و به سال هزارو سی صدو هفتاد و شش صورت گرفت، آمده است: اضطراب، پدیده ی شایع عصر ماست، امّا پیشینه ای به طول تمامی تاریخ دارد، و از این رو، همواره مورد توجه بوده است. با این وصف، اضطراب كم، برای حیات و زندگی روزمره لازم است، ولی قطعا اضطراب زیاد، آثار و زیان های جدی بر جسم و روان و روابط اجتماعی می گذارد، و در نتیجه، كنترل و مهار آن همیشه توصیه شده است. شاید به این علت در سال های اخیر، پژوهشگران تأكید و توجه زیادی بر روش های غیر دارویی كاهش اضطراب دارند، و در این راستا، در تحقیقات فراوان، تأثیر انواع موسیقی بر كاهش اضطراب، مورد ارزیابی قرار گرفته است. یكی از اقسام موسیقی، موسیقی ناشی از تلاوت آیات قرآن كریم است، این موسیقی عرفانی و دلپذیر، یكی از باشكوه ترین ابعاد اعجاز بیانی قرآن مجید است.

هدف تحقیق، بررسی تأثیر آوای قرآن بر وضعیت استرس بیماران، قبل و بعد از اقدامات درمانی است. فرضیه ی تحقیق عبارت بود از این كه آوای قرآن بر كاهش شدت اضطراب قبل و بعد از انجام اقدامات تشخیصی و درمانی، مؤثر است. این طرح تحقیقاتی، یک مطالعه نیمه تجربی به شمار می رفت كه جامعه ی آماری آن را كلیه بیماران بخش های داخلی و جراحی بیمارستان امام حسین ( علیه السلام ) و امام خمینی ( رحمة الله ) اصفهان تشكیل می داد. این بیماران قرار بود تحت یک نوع پروسه تهاجمی قرار گیرند. حجم نمونه در این مطالعه هشتاد نفر بوده اند كه به طور تصادفی در دو گروه آزمون و شاهد قرار داده شدند. در این تحقیق، برای كاهش اضطراب گروه آزمون، از بیست دقیقه آوای قرآن كریم با صدای اساتید بزرگ مصری و ایرانی كه از بین آیات و سوره های مختلف انتخاب شده بود، استفاده گردید، و از طریق هدفون به استماع واحدهای بیمارستانی رسانده شد. اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم افزار EPL6) ) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، و نتایج زیر به دست آمد:

در مرحله ی اول، كاهش اضطراب در دو گروه شاهد و آزمون محسوس نبود، در حالی كه در گروه آزمون در مراحل دوم و سوم ـ قبل و بعد از انجام پروسیجرـ میزان اضطراب كاهش یافته، امّا این كاهش در گروه شاهد مشاهده نشد و نیز، در بررسی علائم حیاتی در گروه آزمون، میزان فشار خون سیستول و تنفس تعدیل یافته، ولی تعداد نبض، و میزان فشار خون دیاستول در مقایسه با گروه شاهد، تغییر معنا داری نداشته است. هم چنین، عوامل دیگری مثل سابقه ی انجام پروسیجر، نوع عمل، سن، جنبش، سابقه ی استماع به موسیقی یا تلاوت آیات قرآن، تشخیص پزشكی و... بررسی گردید، كه هیچ كدام ارتباط معنی داری با كاهش سطح اضطراب نشان ندارند. بنابراین، نتایج تحقیق نشان داد كه فرضیه ی تحقیق درست و قابل اثبات است، یعنی این كه آوای قرآن كریم بر كاهش سطح اضطراب بیماران قبل و بعد از انجام تشخیصی و درمانی تأثیر دارد.

2 - میزان تأثیر آوای قرآن كریم بر كاهش میزان اضطراب بیماران، قبل از عمل جراحی در بیمارستان های منتخب تهران در سال هزارو سی صد و هفتادو شش.

تحقیق مذكور نیمه تجربی بود كه به منظور بررسی میزان تأثیر آوای قرآن كریم بر اضطراب بیماران، قبل از عمل جراحی قلب صورت گرفت. این پژوهش، در بخش جراحی قلب بیمارستان امام خمینی( رحمة الله ) تهران انجام یافت. هدف كلی پژوهش، تعیین میزان تأثیر آوای قرآن كریم بر اضطراب بیماران قبل از عمل جراحی قلب بود. تعداد هشتاد نفر از بیماران با توجه به مشخصات نمونه انتخاب شدند. از این تعداد، پنجاه نفر در گروه آزمون تحت تأثیر متغیر مستقل گوش كردن به آوای قرآن كریم، از بعد از ظهر روز قبل، دو بار و هر بار پانزده دقیقه به آوای قرآن كریم گوش كردند، و سی نفر در گروه شاهد قرار گرفتند، كه تحت تأثیر دخالت و مداخله ی پژوهشگر قرار نداشتند، و تنها از مراقبت های معمول بخش جراحی استفاده می كردند. اضطراب بیماران در دو گروه با بعد از ظهر روز قبل از عمل و صبح عمل با پرسش نامه ی اضطراب اسپیل برگر و چک لیست ثبت علائم حیاتی سنجیده شد، و در پایان نمونه گیری، میزان كاهش اضطراب گروه آزمون و شاهد مقایسه گردید. تجزیه و تحلیل یافته های آزمون آماری نشان از آن داشت كه میزان اضطراب بیماران قبل از عمل جراحی به تأثیر از آوای قرآن كاهش یافته است.

3 - بررسی تاثیر آوای قرآن كریم بر كاهش میزان اضطراب بیماران بستری در بخش های مراقبت ویژه ی قلبی یكی از بیمارستان های منتخب شهر تهران در سال هزار و سیصد و هفتاد و شش.

پژوهش مذكور، یک مطالعه ی نیمه تجربی بود كه با هدف مطالعه ی تأثیر آوای قرآن كریم بر میزان اضطراب بیماران بستری در بخش های مراقبت ویژه ی قلبی یكی از بیمارستان های منتخب شهر تهران انجام شده است. تعداد نمونه های این پژوهش شصت نفر بوده اند كه به صورتی تصادفی و با استفاده از قرعه كشی در دو گروه آزمایش كنترل قرار گرفتند. جهت گردآوری داده ها، از پرسش نامه ی دو قسمتی استفاده شد. قسمت اول پرسش نامه مربوط به اطلاعات فردی و سؤالاتی در مورد موسیقی های مذهبی بود، و بخش دوم، شامل پرسش نامه ی استاندارد اسپیل برگر بود. در این پژوهش برای گروه آزمایش با صدای استاد عبدالباسط، آیات ده تا بیست و سه سوره ی یوسف با استفاده از ضبط صوت مجهز به هدفون به مدت بیست دقیقه پخش شد. قبل و بعد از پخش آوای قرآن كریم، در دو گروه آزمایش و كنترل فرم اضطراب اسپیل برگر توسط واحدها تكمیل و جهت تعیین میزان اثر بخش آوای قرآن كریم، اختلاف نمرات اضطراب قبل و بعد از مداخله، محاسبه گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد كه استماع آوای قرآن كریم باعث كاهش اضطراب بیماران می شود.

نتیجه

در سال های آغازین قرن بیست و یكم نیز توجه و گرایش به معنویت مهم ترین پدیده زمان ماست، و دیگر همانند گذشته جدال با معنویت و خداوند، جدالی ترقی خواهانه به نظر نمی رسد. از یك سو، علم در پاسخ به سئوالات انسان اظهار عجز و ناتوانی می كند و به قول سارتر (1971) علم مرده است، و از سوی دیگر، احساس تنهایی، ناامنی، پوچی و وانهادگی او را سخت می آزرد. راه نجات از این بحران در آمیختن معنویت و عقلانیت است كه یك پای آن وحی و پای دیگر عقل است.

نویسنده : مرتضی شیرودی

تنظیم : بصیرت_گروه دین و اندیشه تبیا ن