فضیلت گریه هنگام تلاوت قرآن
تلاوت با حالت حزن
یكى از مستحبات تلاوت قرآن ، آمیختن تلاوت با حزن و گریه است . قارى قرآن باید هنگام تلاوت ، خود را محزون و اندوهگین ، فروتن و با گریه جلوه دهد. روایاتى در این باره وارد شده است از جمله :
رسول اكرم صلى الله علیه و آله فرمود: قرآن را تلاوت كنید و بگریید و اگر نگریستید، حالت حزن و گریه به خود بگیرید.(1) در صورتى كه قلب محزون شود زمینه گریه فراهم مى شود. از این رو پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله در سخن دیگرى فرمود: قرآن با حزن و اندوه نازل شده است پس هنگام تلاوت آن ، محزون شوید و بگریید.(2)
نیز از امام صادق علیه السلام روایت شده است كه فرمود: قرآن همراه با اندوه نازل شده پس با صداى حزین بخوانید.(3)
در همین مورد حفص مى گوید:
ندیدم كسى را مانند امام كاظم علیه السلام كه بر خود بیم ناک و هم امیدوار باشد. قرآن را با حزن و اندوه مى خواند. هنگامى كه قرآن را تلاوت مى كرد گویا انسانى را مخاطب خود ساخته بود.(4)
نیز نقل شده است ، هنگامى كه آن حضرت قرآن را تلاوت مى فرمود صدایش را حزن انگیز مى كرد و مى گریست و شنوندگان تلاوت حضرتش نیز مى گریستند.(5)
تلاوت قرآن با صوت حزین اثر معنوى و روحانى خاصى را به قارى مى بخشد و زمینه بسیار خوبى براى گریه اش فراهم مى كند.
نشان معرفت قلب حزین است دل پاكان به درد و غم قرین است
درخت معرفت بار آورد درد سرشک سرخ بارد بر رخ زرد
ز هر غم خاطرى باشد پریشان غم یار و غم جسم و غم جان
چو مشتاقى ز قید جسم و جان است به چهره اشک خونین ز اشتیاق است
غم آن آتش بود كز شعله طور دل غمدیدگان را كرد پر نور
غم آن نور است كز طور تجلى دل بشكسته را بخشد تسلى
غم دین شادى هر دو جهانست غم دنیاى دون خوردن ، زیان است
چو خوش گفت : آن حكیم ذوق پرور غم دین خور مخور اندوه دیگر
غم دین خور كه دنیا غم ندارد عروس یك شبه ماتم ندارد
عروسى زشت و بى مهر و وفا هم ندارند از فراقش عاقلان غم
چو كار این جهان كارى است باطل چرا در غم نشیند مرد عاقل (6)
راه محزون شدن قارى قرآن این است كه در وعده ها و عهد و پیمان هاى قرآن دقت كند و سپس به اعمال خویش بنگرد كه اگر در اجراى امرها و ترک نهى ها كوتاهى كرده است ، محزون شود و گریه كند.
امیرالمؤ منین علیه السلام درباره صفات متقین مى فرماید: پرهیزكاران ، با خواندن قرآن جان خویش را محزون مى سازند.(7)
علماى اخلاق حزن را چنین تعریف كرده اند:
حسرت و ناراحتى براى از دست دادن شخصى كه او محبوب انسان بوده ، یا از دست رفتن چیزى كه مطلوب او بوده است .(8)
حزن جهت ترس از خدا
حزن متقین و قاریان حقیقى قرآن ، به علت وعید الهى است ، و این كه مبادا این تهدیدها گریبان گیر آن ها شود. از این رو به یاد عذاب افتاده و محزون مى شوند.
آنان با تلاوت قرآن ، به یاد طولانى بودن راه آخرت و كمى زاد و توشه مى افتند و نمى دانند در نهایت ، عاقبت آن ها بر چه پایه اى استوار است . با تلاوت قرآن به یاد فرصت هاى از دست رفته مى افتند كه مى توانستند بیشتر بهره ببرند ولى نبردند. آن ها به یاد مرگ و قبر و سئوال نكیر و منكر و برزخ و عقاب و فراز و نشیب مسیر خود به طرف آخرت مى افتند، گرچه امیدوارند، ولى محزونند كه آخرالامر چه مى شود. آیا با این مقدار طاعات و عبادات ، جوابگوى سؤالات دادگاه الهى خواهیم بود یا خیر؟! این ها واقعا خداترسان روزگاراند، این ها كسانى هستند كه با تلاوت و مرور به قرآن به خود آمده و بر خود مى لرزند، گویا پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله را مى بینند كه آیات قرآن را بر آنان مى خواند. چرا نترسند! خداوند خطاب به پیامبرش مى كند و مى فرماید:
«وَ أُوحِیَ إِلَیَّ هَذَا الْقُرْآنُ لأُنذِرَكُم بِهِ وَمَن بَلَغَ» (9) ؛ اى پیامبر (به مردم ) بگو این قرآن به سوى من نازل شد تا شما را و كسانى كه این آیات به آنها مى رسد بترسانم .
این خدا ترسان ، نمونه هاى بارزى هستند كه انذار خدا و رسولش را پذیرفتند و به دنبال این ترس ، از جهل و بى خبرى خویش محزون شدند، آن ها نواى قرآن را در فضاى گوش جان خود جاى دادند. گویا قرآن با آنها گفتگو نموده و امر و نهى مى كند این ویژگى قرآن است . چرا آنان نترسند؟ زیرا جاى تعجب نیست ، كسانى كه با دل و جان ، كلام الهى و سخنان ائمه و هادیان راه را مى شنوند بلرزند و قالب تهى كنند. كسانى كه حقیقت روز واپسین را درک كنند و قابلیت معارف الهى را داشته باشند، باید بترسند.
منبع : تأثیر قرآن در جسم و جان مولف: نعمت الله صالحى حاجى آبادى
تنظیم: محمدی_گروه دین و اندیشه تبیان
پی نوشت ها :
1- سنن ابن ماجه ، حدیث 4196
2-راه روشن ، ج 2، ص 311.
3- اصول كافى ، ج 2، ص 612.
4- اصول كافى ، باب فضل حامل قرآن ، حدیث 10.
5- ارشاد، ج 2، ص 235.
6- الهى قمشه اى .
7- خطبه همام ، نهج البلاغه ، خطبه 184 فیض .
8- جامع السعادات ، نراقى ، ج 3، ص 213.
9- سوره انعام ، آیه 19.
