برگی از سیره تربیتی و اخلاقی ثامن الحجج علیه السلام

سیره اخلاقی و تربیتی اهل بیت عصمت و طهارت(ع) می تواند چراغی باشد برای پیمودن راههای زندگی، چرا كه همه رفتارهای ایشان از كرامت و بزرگواری پیامبر اكرم(ص) سرچشمه می گیرد. به كار بردن سیره انبیا و اولیای الهی، نه تنها موجب هدایت فرد در رسیدن به تكامل وی می شود، بلكه می تواند جامعه ای را از هلاكت و انحطاط نجات بخشیده زیرا آنان قرآن ناطقند و قرآن نیز صفحه صفحه زندگی انسان را ورق زده و هر ورقش راهنمایی است برای بهتر زیستن و زودتر به مراتب كمال انسانیت رسیدن. امام رضا(ع) نیز به عنوان الگوی كاملی برای انسانها، چه در دوران زندگی و حیات و چه برای مردمان پس از خود، دارای سرشتهایی بود كه همگان را به شگفتی وامی داشت و دوست و دشمن را فریفته و شیفته خود می ساخت.(1) و علت این كه ایشان را "رضا" نامیدند، نیز همین است."أحمدبن أبی نصربزنطی" می گوید: به امام جواد(ع) گفتم كه گروهی از مخالفان شما گمان می كنند پدرت(ع ) را مأمون "رضا" نامید، چون برای ولایتعهدی راضی شد. امام جواد(ع) فرمود:"به خدا قسم دروغ می گویند، بلكه خداوند او را "رضا" نامید، زیرا او پسندیده خدا در آسمانها و پسندیده رسول و ائمه در روی زمین بود." پس گفتم: آیا هر یك از اجداد گذشته شما، چنین نبودند؟ گفت: بلی. گفتم: پس چرا از بین همه آنها، پدر شما را "رضا" نامید؟ گفت زیرا مخالفان از دشمنانش و موافقان از دوستانش، از او راضی بودند. به خاطر همین، از بین، همه آباء او (ع)، او را "رضا" نامیدند.(2) عموم تاریخ نگاران نوشته اند."حضرت رضا(ع) افضل و افصح زمان، پر جود و كریم، متواضع و مهربان، با صلابت و با وقار، پر تقوا و انسان دوست، یتیم نواز و بخشنده، با مهابت و بزرگوار بود. هیچ وقت سخن كسی را قطع نمی كرد، هیچ وقت كسی را از خود نمی رنجاند، همیشه متبسم و گشاده رو بود، به عهد خود وفا می كرد، حاجت نیازمندان را بر می آورد، همه از او راضی بودند، با زیردستان و خدمتگزاران مهربان بود و بر سر یك سفره با آنان غذا می خورد.(3) میهمان نوازی امام میهمان نوازی، یكی از خصلتهای خوب انسانی است كه در مكتب اسلام به آن سفارش زیادی شده است. پیشوایان دینی ما نیز با برخورد انسانی و عاطفی با میهمانان خود، به ما می آموزند كه نه تنها باید میهمانان را گرامی داشت، بلكه باید نیاز آنان را نیز برآورده كرد. أحمد بن أبی نصربزنطی می گوید: امام رضا(ع) برای من مركبی فرستاد. من بر آن سوار شدم و به خدمت ایشان رفتم و تا شب هنگام در خدمت امام رضا(ع) بودم.وقتی برخاستم، فرمودند: امشب نمی توانی به مدینه برگردی. گفتم: بله، فدایت شوم. فرمودند: پس امشب را نزد ما بمان و سپیده دم راه را در پیش گیر و برو. سپس به خدمتكار خود فرمود: رختخواب مرا برای او بگستران و روانداز مرا بر رویش بینداز و بالش مرا زیر سرش قرارده ... .(4) در روایتی آمده است: برای حضرت رضا(ع) میهمانی آمد و نزد او نشست و با ایشان قسمتی از شب را مشغول مذاكره و گفتگو بود. ناگهان، چراغ عیب پیدا كرد. مرد میهمان دستش را دراز كرد تا چراغ را اصلاح كند. حضرت مانع شد. و خود به تنهایی چراغ را اصلاح كردند و فرمودند: ما میهمان را به كار وا نمی داریم.(5) "محمد طائی" از حضرت رضا(ع) روایت كرده كه "مردی حضرت رضا(ع) را به منزلش دعوت كرد.حضرت(ع) فرمود: با سه شرط این دعوت را می پذیرم:1- آن كه از خارج منزل چیزی تهیه نكنی.2- آنچه در منزل موجود است، از ما مضایقه نكنی.3- به عیال و فرزندان سخت نگیری كه از حق آنها برای پذیرایی میهمان كم كنی.مرد این سه شرط را پذیرفت و حضرت نیز دعوت وی را قبول كردند.(6) آری. این است رسم میهمان نوازی؛ اینكه به میهمان توجه كرده و نیازش را برطرف كرد، در عین حال به خاطر آمدن میهمان، خانواده را به زحمت نیندازیم.

پی نوشت ها:1- حكیمی،امیرمهدی،"سیره امام رضا علیه‌السلام.2- شیخ ابی جعفرالصدوق،"عیون‌اخبارالرضا علیه‌السلام.3- عطایی خراسانی، علی اصغر:"زندگانی امام هشتم علی بن موسی الرضا علیه السلام.4- عیون اخبارالرضا، ج2، ص 213.5- وفانی همدانی، سید كاظم:"درةالبیضاء، در پیرامون سخنان امام رضا علیه السلام.6- همان، ص 178.