ژل ضدعفونی‌کننده جای صابون را نمی‌گیرد
مزایا و معایب ژل‌های ضدعفونی کننده
صابون‌های معمولی، ترکیبی از اسیدهای چرب، روغن‌ها و مواد ضدعفونی کننده هستند، در حالی که صابون‌های آنتی‌باکتریال حاوی موادی هستند مانند تریکلوزان (یک ترکیب آلی محلول در آب که باکتری‌زداست)، الکل و گاهی ماده‌ای که از رشد باکتری‌ها جلوگیری می‌کند.
صابون‌های آنتی‌باکتریال، باکتری‌ها را از بین می‌برند، در حالی که صابون‌های معمولی با شستشو باعث جدا شدن و دفع باکتری‌ها از محل می‌شوند.
با دکتر حسین طباطبایی، متخصص پوست و مو، درباره همین موضوع گفتگو کرده‌ایم.
چرا صابون‌های آنتی‌باکتریال این‌قدر طرفدار دارند؟
ببینید؛ بیشترین اثر آنتیباکتریالها در کشتن باکتری‌هاست. با این وجود، در مورد استفاده درازمدت از آنها اختلاف نظر وجود دارد. صابون‌های معمولی، باکتری‌ها را از پوست جدا می‌کنند و سپس این باکتری‌ها شسته می‌شوند و یا هنگام خشک کردن دست، به دستمال یا حوله می‌چسبند، در حالی که محصولات آنتی‌باکتریال، باکتری‌ها را در همان محل از بین می‌برند.
استفاده از صابون‌های آنتی‌باکتریال ممکن است بتواند در صورت ایجاد بریدگی، از عفونت تا حدی جلوگیری کند (هرچند این مساله ثابت نشده است). همچنین به علت کشته شدن باکتری‌ها، گسترش و انتقال فرد به فرد بیماری‌هایی نظیر سرماخوردگی و آنفلوآنزا و گسترش باکتری سالمونلا که ممکن است در گوشت ماکیان خام وجود داشته باشد، کاهش می‌یابد. پیشگیری از گسترش عفونت‌ها در اماکن بهداشتی از دیگر مزایای این صابون‌هاست. این محصولات برای افرادی که دچار نقص یا ضعف سیستم ایمنی هستند، مانند بیماران سرطانی، می‌تواند مفید باشد.
چه معایبی دارند؟
درباره معایب استفاده از صابون‌های آنتی‌باکتریال، طبق مطالعه‌ای که نتایج آن توسط مرکز کنترل بیماری‌ها در آمریکا منتشر شده، می‌توان گفت که استفاده از این صابون‌ها مزیتی به صابون‌های معمولی در کاهش میزان سرماخوردگی ندارد. برخی از محصولات آنتی‌باکتریال، به خصوص آنهایی که به جای الکل یا سفیدکننده، از مواد سنتتیک استفاده می‌کنند، خطر ایجاد ارگانیسم‌های مقاوم در برابر آنتیباکتریالها و آنتی‌بیوتیک‌ها را دارند. عده‌ای از محققان بر این باورند که صابون‌های آنتی‌باکتریال نباید توسط افراد سالم استفاده شوند و مصرف آنها باید محدود به مکان‌هایی باشد که مورد نیاز است، مانند بیمارستان‌ها و خانواده‌هایی که بیمارانی دارند که خطر ابتلا به عفونت باکتریایی در آنها بالاست.
برخی محققان معتقدند که آنتیباکتریالها مزیتی نسبت به صابون‌های معمولی در کاهش میزان عفونت و بیماری ندارند. همچنین ثابت نشده که استفاده از این صابون‌ها به جای صابون‌های معمولی باعث ایجاد فضایی سالم‌تر در خانه‌ها می شود. مواد شیمیایی موجود در این صابون‌ها بعد از شسته شدن و دفع در فاضلاب، ممکن است برای محیط زیست خطرناک باشند.
همچنین مشخص نیست که آیا رشد کودکان در محیطی بیش از حد تمیز، برای آنها مفید است؟ و یا این که کمی مواجهه میکروبی برای تکامل سیستم ایمنی کودکان لازم است؟
ضمنا این صابون‌ها، باکتری‌های مفید روی پوست را نیز از بین می‌برند و قیمت بیشتری نیز دارند.
ژل ضدعفونی‌کننده دست که نیاز به شستشو ندارد، چطور؟
این ژل، مایعی است که معمولا برای از بین بردن سریع باکتری‌ها و ویروس‌های موجود روی پوست دست به کار می‌رود. کلا ژل‌های ضدعفونی کننده، صابون نیستند. آنها حاوی الکل هستند که نسبت به تریکلوزان و ژل گزیلنول سریع‌تر روی باکتری‌ها اثر می‌کنند. این ژل‌ها نیازی به آب‌کشی و خشک کردن ندارند. به سرعت تبخیر می‌شوند و نیازی به استفاده از آب یا حوله و دستمال کاغذی برای خشک کردن آنها نیست.اغلب از این ژل‌ها زمانی استفاده می‌شود که شستشوی دست‌ها با صابون و آب امکان‌پذیر نیست. این ژل‌ها می‌توانند باکتری‌ها را از بین ببرند، اما قادر به از بین بردن آلودگی و چرک قابل مشاهده روی دست‌ها نیستند. مرکز کنترل بیماری‌ها در آمریکا مصرف این ژل‌ها را زمانی مناسب می‌داند که دست‌ها آلودگی قابل مشاهده نداشته باشند. این مرکز همچنین گزارش کرده است که بهترین راه ضدعفونی کردن دست‌ها، شستن آنها با آب و صابون به مدت 20 ثانیه است و مصرف ژل‌ها را در صورت عدم دسترسی به آب و صابون، مناسب می‌داند.
مطالعات نشان داده‌اند که ژل‌های حاوی الکل، به نحو قابل اطمینانی روتاویروس (نوعی ویروس) را از بین می‌برند. مطالعه دیگری نشان داده است که مصرف مرتب ژل‌ها می‌تواند ابتلا به بیمار‌ی‌های گوارشی را تا حد 59 درصد کاهش دهد.
ژل‌ها از چه موادی تشکیل شده‌اند؟
انواع ژل‌ها دارای الکل، عامل ضخیم‌کننده، حلال الکل، نوعی مرطوب کننده، مواد معطر و رنگ هستند. برای این که یک ژل ضدعفونی کننده موثر باشد، باید حاوی حداقل 60 درصد الکل باشد. هر چقدر درصد الکل بیشتر باشد، ژل تاثیر بیشتری در نابود کردن میکروب‌ها خواهد داشت.
معایب این ژل‌ها چیست؟
الکل موجود در این ژل ها می‌تواند باعث خشک شدن پوست شود. به همین دلیل برخی از این ژل‌ها حاوی نوعی مرطوب کننده هستند که از این خشکی جلوگیری کند. اگر ناخن‌ها به خوبی کوتاه نشده باشند و اگر دست دارای زیورآلات باشد، ژل ضدعفونی‌کننده نمی‌تواند به اندازه شستشوی با آب و صابون موثر باشند.
اگر توسط کودکانی که دست‌شان را زیاد به دهان‌شان می‌برند، مصرف شود؛ چه؟
در صورت خوردن، این ژل‌ها می‌توانند مسمومیت با الکل ایجاد کنند. در آمریکا سالانه بیش از 12 هزار مورد مسمومیت با الکل ناشی از این ژل‌ها گزارش می‌شود. یک قاشق چای‌خوری از این ژل‌ها برای مسموم کردن یک طفل نوپا کافی است. این ژل‌ها قابل اشتعال هستند. احتیاطات لازم باید در موارد مذکور به عمل آید.
نحوه استفاده از ژل‌های ضدعفونی‌کننده چیست؟
ابتدا باید جواهرات و زیورآلات از دست خارج کنیم. سپس چند قطره از ژل را (به میزان کافی و تا حدی که دست‌ها کاملا مرطوب شوند) روی کف یک دست می‌ریزیم. دست‌ها را به هم می‌مالیم. به مدت 25 ثانیه ژل را روی تمام سطوح دست‌ها و انگشتان می‌مالیم (یا تا زمانی که دست‌ها کاملا خشک شوند). اگر دست‌ها آلودگی قابل مشاهده داشتند، شستشوی با آب و صابون الزامی است. برای ضدعفونی کردن کامل، تمام سطوح دست‌ها، اطراف ناخن‌ها، لابه‌لای انگشتان و پشت شست و اطراف مچ باید ضدعفونی شوند.
تهیه مصاحبه : ساناز خصوصی
اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
برای شرکت در بحث های انجمن بهداشت و سلامت سایت، اینجا را کلیک کنید.
* مطالب مرتبط :
با شستن دست‌ها به جنگ میکروب‌ها بروید
مبارزه با میکروب های بدن با رعایت بهداشت
بخش تغذیه و سلامت تبیان
