پدیده دوپلر
به نظر شما آنچه كه می شنویم لزوماً همان چیزی است كه به صدا درآمده است؟
اگر فقط یك منبع تولید صدا وجود داشته باشد، آیا پاسخ شما به سوال فوق تفاوت می كند؟
خوب فكر كنید!
تغییرات صدای ماشین در هنگام عبور از كنارتان را به یاد آورید، این تفاوت صدا در ماشین ها و موتورهای مسابقه ای بیشتر نمایان است.
برای مشاهده فیلم روی شکل زیر کلیک کنید.
فرض كنید در كنار جاده ای ایستاده اید و ماشینی كه در حال نواختن بوق است از كنار شما عبور كند. به نظر شما چه تغییراتی در صدای شنیده شده به وجود می آید؟
در هنگامی كه ماشین به ما نزدیك می شود بلندی صدای بوق به تدریج زیاد می شود و در هنگام دور شدن، بلندی صدای بوق به تدریج آهسته تر می گردد. البته تغییر شدّت صدا بدیهی است. صدا در فضای سه بعدی پخش می شود اگر مولد صدا از مولد شنونده دور گردد آن گاه انرژی صوت در فضای بیشتری پخش شده و در نتیجه بخش كمتری به گوش می رسد.
اما علت تغییر به وجود آمده در صدا به این اندازه واضح نیست. در واقع بسامد بوقی كه شنیده می شود برابر همان بسامدی نیست كه توسط بوق تولید گشته است.
وقتی ماشین مسابقه از كنار شما عبور می كند صدای مشخص وووررر شنیده می شود و این در شرایطی است كه با دور شدن ماشین صدای ماشین بم تر می گردد. این تغییر در صدا همیشه در شرایطی كه منبع صدا و شنونده نسبت به هم حركت داشته باشند شنیده می شود.
در اواسط قرن نوزدهم فردی به نام دوپلر این پدیده را توصیف نمود. در این جا برای سادگی فرض می كنیم محیط انتشار صدا (هوا) ساكن باشد.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: محسنی
تنظیم: سمیرا بادامستانی
