بیکار نباشید !

یكی از شاخه‌‌‌‌های مهم عبادت ، كار است كسی كه كار می‌‌‌‌كند ، گویا در حال شمشیر زدن در راه خدا می باشد .

کار کردن به قدری مهم و ارزشمند است که قرآن فرموده حتی برای كار مسافرت كنید ؛ « إیلافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتاءِ وَ الصَّیْفِ »¹، قرآن از قریش نقل می‌‌‌‌كند كه اینها تابستان و زمستان كاروان تجارتی داشتند .

در یك جا قرآن فرموده تجارت را تعطیل كنید ولی بعد فرموده بلند شوید و دنبال آن بروید ، « إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ ؛ وقتی ندای نماز را روز جمعه برای نماز جمعه شنیدی » ، « فَاسْعَوْا إِلى‏ ذِكْرِ اللَّهِ ؛ سراغ ذكر خدا و همان نماز برو» ، «وَ ذَرُوا الْبَیْعَ ؛ تجارت را رها كن »² ، « فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ ؛ وقتی نماز تمام شد ، بلند شوید و زود دنبال کار بروید .»³

شخصی آمد نزد حضرت صادق (ع) و گفت : آقا یك كمكی به ما بده برای اینكه نه دست دارم كار بكنم ، نه پول دارم برای تجارت .  امام فرمود : سر تو سالم است . گفت چكار كنم ؟ فرمود :« اعْمَلْ فَاحْمِلْ عَلَى رَأْسِكَ وَ اسْتَغْنِ عَنِ النَّاسِ ؛ برو با سرت حمالی كن ، از مردم گدایی نكن .»⁴

« وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْیَنَ وَجَدَ عَلَیْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ یَسْقُونَ وَ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمُ امْرَأَتَیْنِ تَذُودانِ قالَ ما خَطْبُكُما قالَتا لا نَسْقی‏ حَتَّى یُصْدِرَ الرِّعاءُ وَ أَبُونا شَیْخٌ كَبیرٌ ؛ فرعون و لشكریانش در تعقیب حضرت موسی(علیه السلام) بودند حضرت فراری بود ، رسید به چشمه‌‌‌‌ای كه چوپانها گوسفندان خودشان را آب می‌‌‌‌دادند دو تا دختر هم آن كنار ایستاده‌‌‌‌اند حضرت به آن دو دختر فرمود: « ما خَطْبُكُما »، چرا كنار ایستاده‌‌‌‌اید ؟ گفتند : پدر ما پیر است . نمی‌‌‌‌تواند چوپانی كند ما چوپانی می‌‌‌‌كنیم ، «وَ أَبُونا شَیْخٌ كَبیرٌ»، منتهی ما دیدیم اینجا مرد است، «لا نَسْقی‏ حَتَّى یُصْدِرَ الرِّعاءُ»، ما این كنار می‌‌‌‌ایستیم تا چوپانها گوسفندانشان را آب بدهند و بروند .»⁵

این یک نمونه از بیان قرآن است که نشان می دهد زن اشکالی ندارد کار کند اما مهم این است که در محیط کار و فعالیت با مردان اختلاط نداشته باشد .

« لا نَسْقی‏ حَتَّى یُصْدِرَ الرِّعاءُ ؛ بیان می کند که زنها و مردها باید از هم جدا باشند .»

تقسیم كار مسئله ی مهمی است . در هر کار گروهی ، هر کسی باید یک گوشه ی کار را بگیرد و انجام دهد . حضرت امیر(علیه السلام) به استاندارخود سفارش می کند که تقسیم كار كن ، یعنی برای هر كاری یك مسئول بگذار و به او اختیارات بده و بعد هم از او مسئولیت بخواه . امام صادق(علیه السلام) شاگردهای مختلفی داشت و به هرکدام مسئولیتی داده بود ، یك شاگرد داشت برای مسائل اعتقادی یكی برای مسائل فیزیك و شیمی یكی برای بحث‌‌‌‌های فقهی ویکی برای بحث های تفسیری بودند .

 قرآن از کسانی که تا صدای اذان را شنیدند ، مغازه را می‌‌‌‌بندند و به سراغ نماز می روند ، تعریف می کند ؛« رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ »⁶ . عده‌‌‌‌ای از نماز به سمت پول می‌‌‌‌روند ، عده‌‌‌‌ای از پول به سمت نماز می‌‌‌‌آیند ؛ مثل دو تا جوی آب كه یكی وارد دریا می‌‌‌‌شود و یكی از دریا خارج می‌‌‌‌شود .

كیفیت كار مهم است نه كمیت !

قرآن راجع به كیفیت كار می‌‌‌‌فرماید : « لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً ؛ یعنی می‌‌‌‌خواهم بدانم كدام یك از كارهایتان بهتر است ».⁷ نمی‌‌‌‌فرماید: «اكثر عَمَلاً» ، نمی‌‌‌‌فرماید كدام بیشتر كار كردید ، می گوید : كدام بهتر كار كردید ، « إِنَّا لا نُضیعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً » ⁸، قرآن روی كیفیت خیلی اهمیت دارد و لذا فرموده نمازی ارزش دارد که ؛ « الَّذینَ هُمْ فی‏ صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ ؛ نمازی كه در آن حضور قلب باشد.»⁹

داشتن و دل نبستن مهم است !

على بن ابیطالب كار مى‏كرد وبسیارمزرعه و مال داشت . زهد معنایش این نیست كه نداشته باشیم ، بلکه معنایش آن است که به آنچه داریم ، دل نبندیم .

« مَنْ أَكَلَ مِنْ كَدِّ یَدِهِ مَرَّ عَلَى الصِّرَاطِ كَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ ؛ كسى اگر با دست خودش كار بكند، روز قیامت از صراط مثل برق عبور مى‏كند. بدین معنا که معطلى در قیامت ندارد ». ¹⁰

یك كسى آمد خدمت رسول اكرم (ص) گفت : آقا من وضع مالیم خراب است مى‏شود یك پولى ، كمكى به ما بكنید . حضرت فرمود: گدایى نكن . برو یك چیزى از خانه‌ات بیاور، بفروش . گفت : آقا چیزی ندارم  ، فرمود : برو هر چى دارى بیاور . رفت خانه یك فرش كهنه‏ و پاره‏اى را برداشت و آورد . گفت : آقا من در زندگیم همین را دارم . حضرت مزایده گذاشت . به اصحاب فرمود : كى حاضر است این پلاس را بخرد ؟ نگاه كردند دیدند این ارزشى ندارد . یك نفر گفت : من دو درهم می خرم . خود پیغمبر پلاس این مرد را فروخت به دو درهم . دو درهم را داد به ایشان ، به صاحب پلاس گفت : یك درهمش را برو غذا بگیر توى خانه براى زن و بچه‌ات بگذار . یك درهمش را برو تبر بگیر بیاور. تبر كه گرفتى برو دنبال هیزم كشی . بعد حضرت فرمود : « لَا تُحَقِّرَنَّ شَوْكاً »¹¹ یعنى كوچك وحقیرنشمار، شوك یعنى یك تیغ ، یعنى از یك تیغ نگذر . نگو حالا این جا چیزى نیست . هر چى دستت آمد كار بكنى ، كار بكن . بعد از پانزده روز آمد گفت : یا رسول الله ، هیزم هایى جمع كردم و بالاخره فروختم ، از صفر شروع كردم و خلاصه كارمان راه افتاد . پیغمبر فرمود : این كار اساسى بود ، بهتر از این است كه گدایى كنى .

حدیث داریم « مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ أَلْقَى كَلَّهُ عَلَى النَّاسِ ؛ خدا لعنت كند ، خدا لعنت كند مفت خورى كه بارش را روى دوش دیگران مى‏اندازد. »¹²

امام باقر فرمود : « مَنْ كَسِلَ عَنْ أَمْرِ دُنْیَاهُ فَهُوَ عَنْ أَمْرِ آخِرَتِهِ أَكْسَلُ ؛ كسى كه در دنیا كار نكند ، كسى كه دنیایش مى‏لنگد ، اخرتش، لنگیدنش بیش‏تر است .» ¹³

یك كسى رفته بود توى خانه نشسته بود و کار نمی کرد ، امام فرمود : چرا كار نمى‏كنى ؟ گفت: پسر عروس و داماد و همه ى كارهایمان را كرده‏ایم . یك مقدار بخور و نمیر داریم ، دیگرنیاز به کار کردن نداریم .

حضرت علی ع فرمود : « أُوصِیكُمْ بالِاكْتِسَابِ فِی الْفَقْرِ وَ الْغِنَى ؛ حضرت فرمود : آدم باید كار بكند گرچه نیاز نداشته باشد.» ¹⁴

اتفاقاً وقتى نیاز نداریم ، كار كنیم ، ارزش است . اگرنیاز دارى كه به خاطر نیازت كار مى‏كنى . ارزش این است كه با این كه خودت شكمت سیر است  ، براى این كه چهار تا آدم را به كار بگیرى و چهار تا شكم را سیر كنى ، کار می کنی .

1- قریش / 2

2- جمعه / 9

3- همان / 10

4- کافی / ج 4 / ص 76

5- قصص / 23

6- نور / 37

7- کهف / 7

8- همان / 30

9- مؤمنون / 2

10- جامع الاخبار / ص 139

11- الاحادیث / ج 1 / ص 45

12- کافی / ج 4 / ص 12

13- کافی / ج 5 / ص 85

14- تحف العقول / ص 390