فارسی وان؛ دشمن عفت خانواده ها

دكتر پیمان جبلی در همایش "رسانه و دنیای امروز" با اشاره به اینکه بحث شبكه‌های ماهواره‌ای و تاثیرات آن در جامعه امروز ایران بسیار حائز اهمیت است، اظهار كرد: به دلیل اینكه در داخل ایران نمی‌توانند حرف بزنند از طریق ماهواره‌های خارج از كشور حرف‌هایشان را بیان می‌کنند و این امر اولین عامل برای رشد شبكه‌های ماهواره‌ایست.

وی در خصوص اهداف شبكه‌های ماهواره‌ای تصریح کرد: سودآوری‌های كلان اقتصادی، دموكراسی رسانه‌ای، مبادلات فرهنگی، انتشار آزاد اطلاعات و از همه این موارد مهمتر تهاجمات فرهنگی از اهداف اصلی این نوع رسانه‌ها است.

جبلی افزود: باید از افق گسترده‌تری به این موضوع نگریست و برای درك ابعاد این مواجهه جدی و فرهنگی، تاریخی و فهم عمق و حساسیت این امر، از تنگنای مسائل كوچك و درگیری‌های سطحی گذشت و مهمترین ركن این رویارویی، فراهم آوردن زمینه‌های علمی، فكری و فلسفی آن است كه زیرساخت‌های مستحكمی را می‌طلبد و در نرم ستیز فرهنگی و فکری موجود می توان حقایق اصلی بشر امروزی را عرضه كرد.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) درخصوص الگوهای هنجاری شبكه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان گفت: این الگوهای هنجاری، مجموعه بایدها و نبایدهای یك رسانه كه نتیجه نوع نگاه آن به اهداف مخاطبان و كاركردهای خود می‌باشد و این الگوها براساس مولفه‌های اصلی نظریه‌های هنجاری رسانه‌ها و در طراز نظریه‌ پردازی چهارگانه اقتدارگرا، لیبرالی، الگوی مسوولیت اجتماعی و الگوی مسلكی است.

وی تصریح كرد: در الگوی اقتدار گرایانه یا دیكتاتوری، رسانه كاملا در اختیار قدرت حاكم قرار دارد. در الگوی لیبرالی یا آزادی مطلق، رسانه كاملا در اختیار جامعه است؛ الگوی مسوولیت اجتماعی رسانه نیز در اختیار جامعه با رعایت مسوولیت‌هاست و در الگوی مسلكی یا شوروی سابق كه همان كمونیسم روسی است، رسانه در اختیار عقیده حاكم است؛ رسانه نباید در اختیار قدرت حاكم یا عقیده حاكم قرار گیرد بلكه باید در اختیار جامعه باشد.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) خاطرنشان كرد: تحلیل اهداف، هنجارها و سیاست‌های ترسیم شده از سوی رسانه و تحلیل محتوا، گفتمان و روش‌های رسانه‌ای از راه‌های كشف الگوی هنجارهای رسانه‌ای است و هدف قراردادن مخاطب خارجی و هدف گرفتن مخاطبان مشترك در فرهنگ، تمدن، زبان و ...از اهدافی است كه این رسانه‌ها دنبال می‌كنند.

وی افزود: اهداف دیگر آنها سودآوری اقتصادی است و مخاطبان بین‌المللی برابر با مشتریان بالقوه هستند كه سودهای كلانی را برای بنگاه‌های اقتصادی همراه می آورند. پس از پیشرفت، این رسانه‌ها علاوه بر سودآوری اقتصادی، سودآوری سیاسی را نیز در پیش گرفتند. به طور مثال زمانی شبكه B.B.C، بی بی سی فارسی را راه‌اندازی كرد كه مشكلات اقتصادی فراوان داشت اما از آنجایی که سودآوری سیاسی به همراه داشت با وجود كمبود بودجه این شبكه راه‌اندازی شد.

این جامعه شناس در خصوص جامعه شناسی تلویزیون اظهار كرد: سرگرمی، اطلاع‌رسانی و آموزش از جمله كاركردهایی است كه تلویزیون برای مخاطبانش در پی دارد. علاوه بر این تلویزیون برنامه‌های متنوع دارد که دسترسی به آن آسان است و به دلیل عناصر بصری متعدد مخاطبان را به خود جذب می‌كند. در گذشته نیز زمانی كه تلویزیون وجود نداشت افراد دور هم جمع می‌شدند و با هم صحبت می‌كردند اكنون تلویزیون جایگزین ارتباطات سنتی انسان‌ها شده و جای این جمع‌های صمیمی و دوستانه را گرفته است.

وی افزود: تلویزیون ارتباطات انسانی را مختل کرده و تاثیرگذاری هیجانی‌اش نیز از سایر رسانه‌ها بیشتر است. علاوه بر این ایجاد حس همدلی را القا می‌كند و انسان را تنها نمی‌گذارد. به طور مثال در لبنان شبكه‌های تلویزیونی وجود دارد كه برای حس همدلی و همراهی برنامه‌ای پخش می‌كند.

این استاد دانشگاه ابراز كرد: در میان شبكه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان، شبكه خبری "بی بی سی" و شبكه "فارسی وان" بیشترین مخاطبان را در بردارد و ویژگی‌های مخاطبان از نظر گردانندگان این رسانه‌ها، میل به تفریح و سرگرمی بیشتر، میل به جدا شدن از محدودیت‌ها و خطوط قرمز، علاقه‌مندی به همدلی با جوامع غربی و غیرمذهبی و از همه مهمتر نارضایتی از هنجارهای حاكم (سیاسی،‌اجتماعی، فرهنگی، دینی و ...) است.

دكتر جبلی تاكید كرد: در بررسی جامعه‌شناسی این شبكه‌ها، جامعه پذیری لیبرالی، آموزش مهارت‌های اجتماعی انطباق با جامعه لیبرال باز و ایجاد پیوند كاذب اجتماعی تاریخی با گذشته قبل از انقلاب، بسیار اهمیت دارد. علل رواج این شبكه‌ها در داخل ایران بازار پرمخاطب جامع ایران و فارسی زبان، محدودیت رسانه‌های داخلی، تحولات سیاسی در ایران، میل به تاثیرگذاری بر افكار عمومی جهان ایران، ضعف نظام رسانه‌ای و فرهنگی داخلی ایران و سهولت فنی حقوقی و اجتماعی دریافت ماهواره در ایران است که در حال حاضر ماهواره ها به آسانی و با قیمت مناسب در هر خانه‌ای یافت می شود.

وی ادامه داد: نكته قابل توجه در خصوص این رسانه‌ها، تحولات چشمگیر است كه از دهه 70 تا كنون وجود داشته است؛ این شبكه ها از لحاظ فنی، برنامه‌ سازی بسیار با کیفیت شده و هدفشان صرفا سودآوری اقتصادی بوده است و در حال حاضر علاوه بر سودآوری اقتصادی در پی سودآوری سیاسی و فرهنگی نیز هستند به عنوان مثال در فرهنگ جامعه ایرانی دقت فراوان می کنند درحالی كه در گذشته بی توجه بودند. این رسانه ها مدام در حال پیشرفت هستند و این درحالی است كه رسانه‌های ما نسبت به آنها چندان پیشرفتی نداشته‌اند.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) در خصوص وضعیت موجود شبكه‌های ماهواره‌ای از لحاظ بینندگان اظهار كرد: حدود 17 هزار شبكه باز و بدون محدودیت وجود دارد كه 380كانال خاص موسیقی، 252 كانال كودك و نوجوان و 74 شبكه مد كه عمدتا مبلغ عریانی هستند و در این میان بیش از 40 شبكه فارسی زبان وجود كه مضامین سیاسی، فیلم وسریال، شو و موسیقی و تبلیغ كالا در بردارد که میزان رشد آنها تاكنون زیاد بوده است.

وی افزود: براساس آمارهای موجود بیش از 45 درصد مردم تهران ماهواره می‌بینند و میانگین تماشای آن دو ساعت در روز است و تماشای برنامه‌های علمی زیر 5 درصد است. در حالی كه تماشای فیلم وسریال بیش از 50 درصد بیننده دارد و در میان شبكه‌های فارسی زبان شبكه "فارسی وان" 50 درصد بیننده، "PMC"نزدیك به 40 درصد و سایر موارد 10 درصد است و شبكه خبری "B.B.C" فارسی نیز بین شبكه‌های سیاسی بیشترین بیننده را دارد.

دكتر جبلی تصریح كرد: متاسفانه تم برنامه‌های "فارسی وان" بسیار مستهجن و دور از انسانیت است؛ عریان مداری مرد و زن و حتی عریانی در كلام و گفتار، سکس محوری،‌ باور جادو و خرافات تردید در فواید زندگی مشترك زناشویی، بی ثباتی در خانواده، طنز مستهجن، اشاعه مصرف الكل و.... است و با وجود این، بیشترین بیننده را نیز دارد.