آتش چاه پنجاه چگونه مهار شد؟

اصغر هاشمی متولد 1332 شهرکاشان است. وی کار هنری و حرفه‌ای را با دستیار کارگردانی ساموئل خاچیکیان شروع کرد و چندین سال به عنوان دستیار کارگردان با کارگردانان متفاوتی چون محمد متوسلانی و محمدعلی نجفی به همکاری پرداخت.

هاشمی در سال 1364 اولین فیلم سینمایی خود را با نام «روزهای انتظار» ساخت و تاکنون به عنوان کارگردان فیلم‌هایی چون زیر بام‌های شهر، در آرزوی ازدواج، دو همسفر، مهریه بی‌بی، گروگان، زندگی، نگین و مجردها را در مدیوم سینما تجربه کرده است.

وی که ساخت سریالی با نام «یک مشت پر عقاب» را نیز در کارنامه خود دارد، این روزها سرگرم تصویر کردن حماسه‌ای ملی در قالب سریالی با نام «چاه پنجاه» است.

این سریال درباره خاموش كردن یكی از چاه‌های نفت خوزستان است كه بر اثر انفجار آتش می‌گیرد و متخصصان داخلی تلاش می‌كنند، آتش را مهار كنند.

ساعت 10 صبح، خیابان طالقانی، جلوی ساختمان وزارت نفت از تاکسی پیاده شدم به طبقه نهم كه لوكیشن سریال در آنجا قرار داشت رفتم و وارد فضای کریدور طبقه نهم شدم، قطب‌الدین صادقی که نقش مدیرعامل شرکت نفت ایران را در این سریال بازی می‌کند، در حال تمرین و حرکات نرمشی برای تقویت میمیک صورتش است و منوچهر آذر نیز با او دیالوگ‌ها را تمرین می‌کند. نمای بسته صادقی در قاب دوربین دیده می‌شود، با تذکر کارگردان پارچ روی میز مدیرعامل کنارتر گذاشته می‌شود. صدای گفتن حرکت کارگردان، من را از حرکت واداشت و مانع نزدیک‌تر شدنم به گروه شد؛ چراکه با صدای راه رفتنم قطعا فریاد محمد صالحی صدابردار پروژه به هوا بلند می‌شد. دیالوگ‌هایی که بین منوچهر آذر با صادقی در اتاق رد و بدل می‌شود را نمی‌شنوم ولی در مانیتور کارگردان می‌بینم که صحبت‌های منوچهر آذر تمام شده و خداحافظی می‌کند و از اتاق خارج می‌شود.

گروه صحنه، اتاق کنفرانس را آماده کرده‌اند؛ قرار است سکانسی پردیالوگ در این اتاق بین شخصیت‌هایی که نقش آنها را قطب‌الدین صادقی (عطایی، معاون وزیر)، مهرداد ضیایی (مهندس زجاجی)، هادی قمیشی (عباسیان، مشاور وزیر)، منوچهر آذر (دکتر عارف)، بهرام ابراهیمی (بهاری)، علی طالب‌لو (ابراهیمی)، فرید کشن‌فلاح (سبحانی)، رامسین کبریتی (جوادی) بازی می‌كنند؛ به تصویر کشیده شود. درواقع یک جور ستاد بحرانی که به دلیل آتش گرفتن یكی از چاه‌های مادر تشکیل شده است. در این سکانس تصمیمات حساسی گرفته می‌شود و راهکارهایی برای جلوگیری از یک فاجعه ارائه می‌گردد. عده‌ای با آوردن متخصصان خارجی موافق و عده‌ای مخالف هستند. عده‌ای معتقدند چون طرف‌های خارجی هم تضمینی برای خاموش کردن این چاه نمی‌دهند چه بهتر که از متخصصان داخلی استفاده کنیم. برخی از اعضای حاضر می‌گویند متخصصان داخلی باید در کنار خارجی‌ها تجربه کسب کنند. کشمکش‌هایی لفظی‌ بین افراد حاضر در جلسه طولانی می‌شود و هاشمی با خورد کردن این سکانس و گرفتن نماهای بسته از افراد حاضر در جلسه ریتم سکانس را حفظ می‌کند.

داستان واقعی و مهیج

بعد از این سكانس طولانی سراغ سیدحسن بنی‌طباء، تهیه‌كننده سریال «چاه پنجاه» می‌روم تا او درباره این سریال توضیحاتی را ارائه كند. وی گفت: ایده اولیه این سریال آبان ماه 83 شکل گرفت و زمانی که آن را به وزارت نفت ارائه دادم ظرف چند روز موافقتشان را اعلام کردند. از آن موقع درگیر تحقیقات آن شدیم و به موازات آن بحث هماهنگی با صدا و سیما و بحث مشارکت ساخت آن را پیگیری کردیم و این موضوع ادامه پیدا کرد تا امسال و درواقع در این مدت وقتمان صرف تحقیقات میدانی، پیدا کردن لوکیشن‌های مناسب و نگارش فیلمنامه شد.

سیدحسن بنی‌طباء، تهیه‌كننده این سریال - که نگارش فیلمنامه آن را نیز بر عهده دارد - در ادامه گفت: این سریال به دلیل برخورداری از قصه‌ای مستند و واقعی بیننده را وارد فضایی جدید می‌كند. این مجموعه راجع به چاهی به نام «چاه پنجاه» است، چاهی مادر در خوزستان که منفجر می‌شود و یک تیم متخصص داخلی علی‌رغم این‌که هیچ امیدی به موفقیتشان نیست، تصمیم می‌گیرند آتش را خاموش کنند و در نهایت ظرف 57 روز آن را خاموش می‌کنند. وقتی چاه نفتی كه 50 روز شعله‌ور بوده و با تلاش و كوشش مهندسان این آب و خاك خاموش می‌شود، افتخاری را به ارمغان می‌آورد كه با گذشت سال‌ها از آن واقعه هنوز از آن به عنوان حماسه‌ ملی یاد می‌شود.

نویسنده و تهیه‌کننده سریال چاه پنجاه درباره ساختار این سریال گفت: «چاه پنجاه» به گونه‌ای ساخته می‌شود که با تركیبی از هیجان و حادثه و مضامینی مانند شهادت، ایثار و افتخار ارتباط خوبی با مخاطب برقرار كند.

بنی‌طباء با اشاره به این که «چاه پنجاه» به مناسب روز ملی شدن صنعت نفت به سفارش گروه فیلم و سریال شبکه یك سیما و با مشارکت روابط عمومی وزارت نفت در 13 قسمت 50 دقیقه‌ای تولید می‌شود، گفت: بعد از لوکیشن ساختمان وزارت نفت که هم‌اکنون در آن مشغول کار هستیم، به شهرکرد می‌رویم و حدود 20 روز آنجا هستیم. سپس به تهران بازمی‌گردیم تا سکانس‌های شرکت‌ها و خانه‌ها و بیمارستان را بگیریم. برنامه بعدی سفر به خوزستان است که در شهرهای آبادان، خرمشهر و اطراف اهواز کار خواهیم کرد و ان‌شاء‌الله مجدد به تهران بازمی‌گردیم و در نهایت لوکیشن آخری که برای تصویربرداری انتخاب شده است شهر استانبول ترکیه است که حدود 15 روز در آنجا صحنه‌های خارجی و درواقع لوکیشن‌های آمدن کارشناس آمریکایی به ایران را ضبط خواهیم کرد.

ناكامی در تماشای فیلم

سراغ سکانس 9، پلان 7 از قسمت 11 این سریال می‌رویم که در همان اتاق کنفرانس تصویربرداری می‌شود در این سكانس قرار است فیلمی که از چاه نفت در حال سوختن گرفته شده به نمایش درآید. جوادی که پشت میزش نشسته، دگمه ویدیو را می‌زند و با کنترل دستگاه پروجکشن را روشن می‌کند، او از جای خود بلند شده و به سمت کلیدهای برق می‌رود تا چراغ‌ها را خاموش کند. نور اتاق کم می‌شود و اعضای جلسه مشغول نگاه کردن فیلم می‌شوند و از آنجایی که فعلا فیلمی پخش نمی‌شود دستیار کارگردان سامان تفرشی طبق زمان‌بندی کارگردان اعلام می‌کند که پخش فیلم به پایان رسیده و جوادی طبق میزانسن هاشمی از جایش برخاسته و چراغ‌ها را روشن می‌کند و عطایی مشغول صحبت می‌شود که: خب آقایان آخرین تصاویر چاه را مشاهده کردین؛ اما به قول آقای زجاجی هنوز هیچ موفقیتی حاصل نشده و...

بعد از 4 برداشت این سکانس به تایید هاشمی می‌رسد و من نیز که همان گوشه‌ها نظاره‌گر بودم سراغ قمیشی می‌روم؛ او در باره نقشش در سریال چاه 50 گفت: در این سریال نقش عباسیان را بازی می‌کنم که مشاور وزیر است.

قمیشی که کار اصلی‌اش طراحی صحنه است، درباره حرفه بازیگری گفت: اگر نقشی پیشنهاد شود دوست دارم بازی کنم، ولی اولویتم طراحی صحنه است.

وی در ادامه گفت: متاسفانه طراحی صحنه رشته‌ای است که نگاه حرفه‌ای به آن خیلی کم است. درواقع رشته‌ای است که بعضی دوستان تهیه‌کننده به آن بها نمی‌دهند و هزینه طراحی صحنه را بار مالی اضافی می‌دانند.

وی در پاسخ این پرسش که آیا وقتی به عنوان بازیگر در یك اثر حضور دارید روی طراحی صحنه هم نظر می‌دهید؟ گفت: با توجه به شغلی که دارم قطعا سر صحنه‌ها به این مقوله توجه ویژه دارم و از طرفی هم کار ما کاری گروهی است و اگر دوستان از من نظر بخواهند حتما کمک می‌کنم.

در همان اتاق کنفرانس سکانسی دیگر با دوربین عبدالله عبدی نسب به ثبت می‌رسد که تقریبا مانند سکانس قبلی است؛ یعنی دیدن فیلم آتش‌سوزی چاه نفت منتها این بار شاید با تلفاتی پیش‌بینی نشده. در این سکانس رامسین کبریتی باید پرده سفید که به سقف وصل شده را پایین بکشد تا آماده نمایش فیلم شود.

اما متاسفانه با کشیدن دسته آن، پرده از سقف کنده شده و از یک طرف شیشه پنجره اتاق می‌شکند و از طرف دیگر دسته آن با صورت کبریتی برخورد می‌کند که باعث توقف کار می‌شود و هاشمی به ناچار تا تعمیرات اساسی پرده و شیشه اتاق، از پلان 10 سکانس 13 از قسمت هشتم می‌گذرد و تا یخ روی صورت کبریتی مانع باد کردن و کبود شدنش شود صبر می‌کنند تا پلان 11 همان سکانس را تصویربرداری کنند.

تصمیم نهایی برای یك بحران

در این فاصله سراغ قطب‌الدین صادقی می‌روم، او درباره پذیرش نقش عطایی در این سریال گفت: هم نقش، نقش خوبی بود و هم احساس کردم موضوع خوبی است که نه مناسبتی تهیه می‌شود و نه تبلیغاتی. از طرفی گروهی که اکنون در آن حضور دارم، انسان‌های سالم و آشنایی هستند. خیلی خوشحالم که در این گروه کار می‌کنم.

وی با اشاره به این که اولین بار است با هاشمی همکاری می‌کند، گفت: البته از سوابق و کارهای آقای هاشمی اطلاع داشتم و فیلم‌هایشان را دیده بودم. اما قبلا با او کار نکردم و در این کار متوجه شدم آقای هاشمی مرد بسیار صادق و سالمی هستند. حرف زائد نمی‌زنند و یک راست می‌روند سر اصل مطلب. از نظر تکنیکی خیلی خوب تقسیم‌بندی کار را انجام می‌دهند.

صادقی در توصیف نقش خود گفت: من در این سریال مدیرعامل شرکت نفت ایران هستم. کسی که در دفترش تمام تصمیمات مهم گرفته می‌شود. او باید بحران به وجود آمده را مدیریت کند. باید به تمام فشارهای به وجود آمده از سوی مطبوعات داخلی، خارجی و مجلس و... پاسخ دهد. شخصیت‌ها در لحظه انتخاب قرار دارند. این مدیرعامل مشاورانی دارد با سلیقه‌های مختلف سیاسی که دائما با آنها در حال بحث، گفت‌وگو، جدل و هم‌اندیشی است و باید بتواند آنها را سامان دهد. به نظرم عطایی یک شخصیت آرام، خونسرد و مرفه و بی‌دردسر نیست بلکه باید در لحظه بحرانی تصمیم بگیرد. معتقدم شخصیت استواری است و جای کار زیادی دارد.

بهرام ابراهیمی نیز که پیش از این تجربه بازی در سریال «یک مشت پر عقاب» به کارگردانی اصغر هاشمی را داشته است با آشنایی کامل از او به این سریال پیوسته است.

وی در باره نقش بهاری می‌گوید: بهاری در ابتدا در فیلمنامه حضور خیلی كمرنگی داشت؛ اما در بازنویسی‌های فیلمنامه بهاری در آن هویت پیدا کرد. او مانند اکثر شخصیت‌هایی كه در این سریال حضور دارند متخصص و آشنا به کار است؛ اما به دلیل بیماری‌ای که دارد نمی‌تواند کار عملی انجام دهد. او شیمیایی است و درگیر بیماری‌های ناشی از آن، بنابراین بیشتر به عنوان مشاور مدیرعامل در سریال حضور دارد.

سکانس‌هایی که در ساختمان وزارت نفت واقع در خیابان طالقانی نبش حافظ در این روز گرفته شد همه داخلی و همه‌اش در اتاق جلسات گذشت و فعالیت گروه تا بعدازظهر ادامه داشت. من نیز تا بعد از ظهر میهمان گروه بودم و با گرفتن لیست عواملی که با این پروژه همکاری دارند گزارشم به پایان می‌رسد.

بازیگران این سریال عبارتند از: شكرخدا گودرزی، قطب‌الدین صادقی، حبیب دهقان‌نسب، فرخ نعمتی، امیر محمدزند ، منوچهر آذر، سیروس كهوری‌نژاد، عبدالحسین توشه، مالك سراج، مهدی ساكی، بهرام ابراهیمی، محمدهادی قمیشی، تورج فرامرزیان، كاظم هژیرآزاد، علی طالب‌لو، کاظم بلوچی، سحر آربین، سیدمحمد ضیایی، فرید کشن‌فلاح، شیرین بینا و رامسین كبریتی.