هست ها و بایدهای جنبش دانشجویی

1- اساساً جنبش دانشجویی، پدیده ای خاص در جوامع امروزی است و با كوشش جمعی از سوی گروهی جوان برای پیشبرد نوعی دگرگونی در جامعه تعریف می شود؛ بنابراین، این جنبش یك حركت و جنبش اجتماعی به حساب می آید. هانا آرنت در كتاب «خشونت» می نویسد: «طغیان دانشجویان پدیده ای جهانی است و تجلیات آن در كشورهای گوناگون و دانشگاه های مختلف صورت های متفاوتی داشته است.»

پیدا كردن وجه مشترك اجتماعی برای این نهضت، امكان پذیر نیست، لكن باید اذغان نمود كه آنچه افراد نسل جوان را همه جا از لحاظ روانی ممتاز می كند، شجاعت محض، اراده شگفت انگیز برای عمل، و نیز اطمینانی به همان اندازه شگفت آور بر امكان دگرگون سازی است.

دو ویژگی اساسی جنبش دانشجویی را از دیگر جنبش های اجتماعی عمومی و نظیر جنبش كارگری و جنبش های اجتماعی خاص (نظیر جنبش ضد برده داری و حمایت از حقوق زنان و ...) تفكیك می كند:

الف- ویژگی پرسش گری و روحیه چون و چرا كردن در قبال هر قضیه ای كه منافع كوتاه مدت یا بلند مدتی را برای جامعه داشته باشد یا چنین منافعی را به خطر اندازد.

ب- ویژگی آرمان خواهی، اصول گرایی و كمال پرستی در ضمن نفی مناسبات تبعیض آمیز.

2- از سال 1313 (تأسیس دانشگاه تهران) تاكنون، هفتاد سال از عمر دانشگاه و جنبش دانشجویی در ایران می گذرد و در طول این مدت، جنبش دانشجویی فراز و نشیب های فراوانی را گذرانیده است. تأسیس شاخه دانشجویی حزب توده (1322)، سركوب دانشجویان در 16 آذر1332 تسخیر سفارت آمریكا در تهران از سوی دانشجویان پیرو خط امام (1358)، انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه ها (1359)، دوم خرداد 76 حادثه كوی دانشگاه (1378) و ده ها حادثه تاریخی دیگر، نشانگر اهمیت نقش دانشگاه در تحولات جامعه ایران است و شاید اگر كمی در تاریخ جنبش دانشجویی در ایران تأمل كنیم، ویژگی های بارزی را مشاهده كنیم. تنوع گروه ها و گرایشات سیاسی و عقیدتی در دانشگاه ها و تأثیرپذیری و ارتباط مستقیم دانشجویان با فعالیت سیاسی و مبارزاتی موجود در جامعه مهمترین شاخصه جنبش دانشجویی در ایران است.

البته غلبه رادیكالیسم سیاسی و ضدیت و مخالفت بنیادین با استعمار و استبداد را هم می توان از نشانه های این جنبش نام برد.

اما با نگرشی كوتاه در جنبش دانشجویی كنونی در دانشگاه ها در می یابیم كه هیچ یك از ویژگی های تاریخی جنبش دانشجویی در آن وجود خارجی و عینی ندارد، چرا كه تمام شاخصه های جنبش دانشجویی بستگی به «سیاست» دارد و امروزه دیگر عنصر «سیاست» در دانشگاه ضعیف است.

عملكرد رادیكال و انحصارطلبانه برخی از گروه های دانشجویی، عاملی مؤثر در سیاست گریزی دانشجویان است. بسیاری از دانشجویان به دلیل تبعات و هزینه هایی كه اقدامات رادیكال این گروه ها در پی داشته، حاضر به فعالیت نیستند.

دلیل دیگر، غلبه «احساسات» بر «عقلانیت» در فعالیت های سیاسی و اجتماعی دانشجویان است. نتیجه این جایگزینی بروز رفتارهای غیر عقلایی وعصبی وتند می باشد.

در كشور ما راهبرد تبدیل دانشگاه به كلوب احزاب به شدت از سوی برخی جریانات سیاسی دنبال می شد، هر چند كه این راهبرد نتیجه ای جز ركود علمی و خمودگی سیاسی دانشگاه ها نداشت و جریاناتی كه روزی دانشجویان را پیاده نظام لشگر خود می دانستند، امروزه ویرانه ای علمی و حتی سیاسی با نام دانشگاه را به یادگار گذاشته اند!

3 - جنبش دانشجویی، یك جنبش اجتماعی است و پویایی و پیشرفت هر جنبش اجتماعی منوط به رشد همگانی پنج گزاره است:

الف- انگیزش اجتماعی: در این مرحله جنبش نیازمند مطرح نمودن مطالب و دغدغه های عمده اجتماعی است كه مقدمه و زمینه انتقاد، اصلاح و انقلاب را فراهم می آورد. هر گاه این اوضاع با احساس بی عدالتی اجتماعی توأم گردد، انگیزش های تشكیل یك جنبش اجتماعی، شدت بیشتری می یابد.

ب- احساس عمومی: برای تبدیل یك كنش به احساسی پیوسته و مشترك، جنبش ناگزیر از تشكیل واحدهای كوچك، غیرمتمركز و مبتنی بر روابط غیررسمی است تا بتواند توده های پراكنده را كه عمدتاً در حد رفتار عامه عمل می كنند، به صورت گروه هایی به هم پیوسته و متحد درآورد تا در برابر مسائل نیز از طریق عادی، مسئولیت عاطفی احساس كند.

ج- تعهد و وحدت: در این حالت لازم است جنبش اجتماعی نوعی از گرایشات اعتقادات مذهبی و مكتبی را در جهت معتقد كردن افراد به جنبش در خود، رشد دهد، تا بتواند در برابر خطرات و ناملایمات خود را همچنان متحد نگه دارد.

د- ایدئولوژی: هر جنبشی باید قادر باشد تا گرایشات متحد كننده و مكتبی را در قالب باورها و ارزش های مذهبی كه بر كلیه اقشار مردم، قدرت نفوذ داشته باشد، به یك ایدئولوژی راهبر و جهت بخش تبدیل نماید، تا قوت روانی و توجیه فلسفی هرگونه نقش اجتماعی و حساسیت اجتماعی در میان توده ها ایجاد گردد. از همین جا می توان به لزوم تحكیم پایه تئوریك و تدوین چهارچوب های منظم نظری برای جنبش دانشجویی، حكم نمود.

هـ- تاكتیك های عملیاتی: یك نظریه ایدئولوژیك زمانی پیروز خواهد شد كه راه های عملی خاصی، جهت رسیدن به اهداف در برنامه های كوتاه مدت و بلندمدت مشخص شود. در این مدت یك جنبش در مسیر نهادینه شدن گام برخواهد داشت.

جنبش دانشجویی علاوه بر تمام ویژگی های عمومی جنبش های اجتماعی، دو شاخصه پرسشگری و آرمان گرایی را نیز داراست.

اكنون با توجه به هست ها و بایدها جنبش دانشجویی در ایران، می توان با قاطعیت گفت كه تنها یك «جنبش دانشجویی عدالت خواه» می تواند پاسخ گوی « چراها و چگونگی» پویایی یك جنبش دانشجویی باشد.

«عدالت» بزرگترین آرمان بشر برای زندگی و مبارزه است و تنها «عدالت» است كه می تواند در بین تمام افراد یك جامعه مانند ایران كه آموزه های اسلامی در عمق جان مردم آن رسوخ دارد انگیزه و كشش اجتماعی ایجاد كند و تنها «عدالت» است كه می تواند اعضای یك جنبش را متعهد كند و برای مبارزه آنان را به هم پیوسته و متحد گرداند. «عدالت»، نه ایدئولوژی است و نه تاكتیك، اما ...

منبع: شریف نیوز(با اندکی تغییر)

لینک ها: روز دانشجو

کتاب های « سیاسی » ، « تاریخی » ، « اسلامی » از فروشگاه اینترنتی تبیان