جنگ نرم و رسالت دانشگاهیان

بخش سیاسی- خداوند در آیه‌ی 217 سوره‌ی مباركه‌ی بقره می‌فرماید: "و لایزالون یُقاتلونكم حتی یُرَّدوكُم عَنْ دینِكُم إن استطاعُوا". معنای آیه این است كه دشمنان شما همواره با شما در جنگ هستند. واژه لایزالون، دلالت بر استمرار دارد و گویای این است كه دشمنان همیشه با شما در جنگند منتهی بسته به شرایط مكانی و زمانی نوع این جنگ ممكن است متفاوت باشد. گاهی جنگ، جنگ نظامی است. گاهی اقتصادی است  و گاهی نیز فرهنگی.

اصولاً جنگ‌هایی كه از نوع نظامی است و از وسایل و ادوات نظامی در آن استفاده می‌شود، به‌عنوان جنگ سخت یا Hard War مشهور است. ولی اگر در این جنگ از وسایل و ادوات و كالاهای فكری و فرهنگی استفاده شود، اصطلاحاً به آن Soft War یا جنگ نرم اطلاق می‌كنند. بنابراین شاخصه‌ی جنگ نرم، استفاده از ابزارهای فكری و فرهنگی است.

كشورهای استكباری به این نتیجه رسیده‌اند كه همان‌‌گونه كه استعمار به شیوه‌های قدیم، دیگر جواب‌گوی نیازها و اقتضائات امروزه نیست و باید در قالب استعمار نو وارد برخی از كشورها شد، از طریق جنگ سخت نیز چندان نمی‌توان موفقیت‌های مورد نظر را كسب كرد. بنابراین سعی می‌كنند با تمركز بر مسائل فكری، ایدئولوژیك و فرهنگی و در واقع با گشودن جبهه‌ی جنگ نرم، به اهداف خود برسند.

امروزه با استفاده از تكنولوژی‌های ارتباطاتی مانند سایت‌ها، وبلاگ‌ها و... این تأثیرگذاری از سوی آن‌ها راحت‌تر اعمال می‌شود. شیوه‌ی عمده‌ی این تأثیرگذاری نیز به این صورت است كه ابتدا مجموعه مؤلفه‌هایی را در ارتباط با یك موضوع استخراج می‌كنند؛ یعنی در رابطه با موضوعی كه می‌خواهند القائی در مورد آن داشته باشند، چند مؤلفه را استخراج كرده و سعی می‌كنند دست‌كم نیمی از این مجموعه مؤلفه‌ها صادق باشد. آن‌گاه این اطلاعات صحیح را به‌عنوان پوشش و چتری به‌كار می‌گیرند تا در دل آن، چند موضوع خلاف واقع و نادرست را با تجزیه و تحلیل‌هایی و به‌عنوان كالا و خدمات فكری و فرهنگی به كام مخاطب بریزند.

بنابراین با جذابیت ظاهری كه برای مخاطبان ایجاد می‌كنند، آن‌ها را در پی بردن به انگیزه‌ی اصلی، دچار مشكل كنند. زیرا هنگامی‌‌كه مخاطب می‌بیند چند مورد از این مؤلفه‌ها صحیح است، دیگر كل آن پدیده و تحلیل ارائه شده از آن را می‌پذیرد. دشمنان از این طریق می‌توانند اهداف مورد نظر خود را به مخاطب تحمیل كنند.

طبیعتاً راه مقابله با جنگ نرم كه امروزه به‌طور ویژه دانشگاهیان ما درگیر آن هستند، این است كه اولاً درك كنیم كه این هم یك نوع جنگ است. گمان نكنیم جنگ، فقط جنگ نظامی و سخت است. طرف مقابل ما در این جنگ نیز به دنبال اهداف و منافع خاص خود است و چیز دیگری مدّنظرش نیست. درك این‌كه در شرایط جنگ نرم قرار داریم، كمك می‌كند تا واقعیات اجتماعی و سیاسی پیرامون‌مان را بهتر ببینیم.

نكته‌ی دوم این‌كه باید درك كنیم اگر در رابطه با یك پدیده از سوی رسانه‌های بیگانه چند مؤلفه به صورت ظاهراً صحیح القاء می‌شود، مؤلفه‌های فراوان دیگری هم وجود دارد كه در قالب این چند مؤلفه‌ی صحیح، به صورت خلاف واقع و كذب به خوراك فكری برای مخاطبان تبدیل می‌شود. اگر قشر جوان و دانشجویان ما دریابند كه مجموعه‌ی این مؤلفه‌ها، لزوماً صادق نیست و در دل مؤلفه‌های درست، بسیاری از مؤلفه‌ها به صورت كاذب وجود دارد، از جذابیت ظاهری كه از طریق القائات فكری و فرهنگی می‌تواند بر افكار تأثیر بگذارد، كاسته می‌شود. در این رابطه باید دائماً آگاهی‌بخشی و یادآوری صورت پذیرد.

آیه‌ی 194 سوره‌ی بقره می‌فرماید: "فمَن اعْتَدی عَلیكم فاعْتَدوا علیه بِمثل ما اعتَدی عَلیْكم"؛ یعنی وقتی دشمنان با شما وارد جنگ شدند، شما هم با آن‌ها مقابله به مثل كنید. اگر جنگ، جنگ نظامی است باید از طریق نظامی وارد شد؛ "و أعِدّوا لهم ما اسْتَطعتم مِن قُوّة". اگر جنگ، جنگ اقتصادی است، به همان شیوه و اگر جنگ، جنگ فرهنگی و فكری است باید مقابل به مثل ما هم به همان صورت شكل بگیرد. بنابراین در كنار موارد پیش‌گفته و شاید به‌عنوان یك محور اساسی، باید مقابله به مثل هم با همان شیوه‌های فكری- فرهنگی و تقویت افكار سالم در ضمیر جامعه كار كرد. تلاش برای تقویت روز‌به‌روز باورهای سالم، هجمه‌های فرهنگی و نرم را نیز خنثی خواهد كرد.

باید این نكته را در نظر داشته باشیم كه چون قشر دانشگاهی بیشتر با مقوله‌ی فكر و فرهنگ ارتباط دارد، در جنگ نرم دشمن نیز این قشر در اولویت‌های بالای آن‌ها قرار می‌گیرد. حال اگر در قشر تجّار، بازرگانان و... وارد شویم، مباحث اقتصادی و جنگ اقتصادی همچون تحریم و... بیشتر مدّنظر است و مباحث ایدئولوژیكی و فكری چندان موضوعیت پیدا نمی‌كند. بنابراین دانشگاهیان كه بیشتر با دانش، كتاب، ایدئولوژی و فرهنگ و... سر و كار دارند، گروه مخاطب و هدف اصلی دشمن در جنگ نرم هستند.

در مورد نقش اساتید دانشگاه در مقابله با جنگ نرم نیز این نكته حائز اهمیت است كه نقش روشنگر آن‌ها برای دانشجویان بسیار اساسی است. استادان دانشگاه می‌توانند ادراك مناسب از وضعیت موجود را به دانشجویان خود منتقل كنند. بدون شك اگر دشمنان ما مانند آمریكا و اسرائیل، حرف‌های جذابی می‌زنند، دلشان برای این كشور نسوخته یا دنبال منافع ملی ما نیستند. انگیزه‌های آن‌ها از توجه به كشورهای خاورمیانه را می‌توان در عراق و افغانستان مشاهده كرد. بنابراین جذابیت‌های ظاهری كه دشمن در قالب القائاتش ایجاد می‌كند، باید توسط اساتید برای دانشجویان كالبدشكافی شود.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آیت الله خامنه ای