روبات ها به جنگ ما می آیند؟

تنوع روبات ها، به خصوص انسان نماها روز به روز بیشتر می شود. توانایی هایشان افزایش می یابد. حالا انسان از این می ترسد که روبات ها روزی در مقابل اش قرار بگیرند.

آیا روبات ها همیشه تحت کنترل انسان ها خواهند بود و از انسان ها فرمان می برند یا روزی سر به طغیان بر خواهند داشت؟ روبات ها از دو سو به سرعت در حال پیشرفت هستند؛ از یک سو روز به روز پیشرفته تر می شوند، گستره توانایی شان افزایش می یابد و وظایف حساس تری بر عهده می گیرند. از سوی دیگر تعداد آنها به سرعت در حال افزایش است و پیش بینی می شود به زودی زندگی ما را پر کنند.

آیا روبات ها همیشه به انسان ها یاری می دهند و زندگی آنها را ساده تر و لذت بخش تر می کنند یا روزی برای انسان دردسرساز خواهند شد؟ آیا ممکن است در آینده به ستیز با انسان ها برخیزند. یا این پرسش ها تنها به درد ساختن فیلم های تخیلی می خورد؟

اگر به این مباحث علاقه دارید، ویژه نامه متفکران بی جان را بخوانید.

اربک ساج می گوید: «تسلیم یک روبات شدن آن قدرها هم که فکر می کنید دور از ذهن نیست. فقط یک لحظه تصور کنید سرش پوشش ندارد؛ پر از الکترود است. سیم های زیادی در آن نیست. سیم های نانوی مویی هم زیاد نیستند. در بخش رسانه ای کمپین MIT در کیمبریج هستم. بخش تخصصی مربوط به روبات ها، بیشتر شبیه به اتاق یک جوان است تا یک لابراتوار. اتاقی پر است از انبوه کابل ها، جعبه های قدیمی پیتزا و اسباب بازی ها و روبات های به هم ریخته و سرهم نشده. روبات انسان نمای یک و نیم متری که سه چرخ هم دارد می آید، به دور و بر اتاق نگاهی می اندازد. با چشم های آبی پف کرده، تک تک به محققان خیره می شود و من فکر می کنم فرزندان همین روبات ها ممکن است چند سال دیگر با همین حالت بیایند و یقه سازندگانشان را بگیرند.»

او اضافه می کند: «ساعتی قبل داشتم فیلم مربوط به همین روبات انسان نما به نام نکسی را روی اینترنت می دیدم. به دوربین نگاه می کرد و با صدای زنانه، خودش را معرفی می کرد. فیلم را صدها نفر دیده بودند. چشمان نکسی بزرگ و صورتش بچه گانه بود. عده ای در باره فیلم  نظر داده بودند به جز چند نفر که از آن تعریف کرده بودند اکثریت خوششان نیامده بود؛ «اصلا شبیه انسان نیست»، «احمقانه است.» و «چندش آور است!»؛ اینها جمله هایی بود که نوشته بودند. می خواستم به تمام کسانی که این طور بیرحمانه و بدون توجه به تلاش های شبانه روزی انجام شده برای ساخت این روبات نوشته بودند، بگویم: آینده روبات های انسان نما درخشان است. اگر هنوز هم این روبات ها چندان انسان ها را به وجد نمی آورند ولی به سرعت در حال پیشرفتند. مطمئنا در آینده نزدیک، بچه ها عاشق روبات ها خواهند بود. من که شخصاً نکسی را دوست دارم! او یک روبات اجتماعی است.

نکسی؛ روباتی است که سلام می کند، با شما دست می دهد و اگر به او نزدیک شوید شما را بغل می کند. او به صدا حساس است و جمله های ساده ای را که برایش تعریف شده می تواند تشخیص داده و به آنها عکس العمل نشان دهد. البته اگر این جمله ها شمرده تلفظ  شوند. یکی از اعضای تیم سازنده اش در باره آن می گوید: امیدواریم در آینده نکسی های جدیدتری بسازیم که از محدوده چند جمله اولیه فراتر رفته و با انسان مکالمه کنند، اگر چه نمی توانیم انتظار داشته باشیم در اوایل کار این مکالمات جذاب باشند.»

اربک ساج ادامه می دهد: «در مورد پیشرفت سریع روبات ها و پیچیده شدن آنها شک ندارم ولی موضوع این است که اگر امروز نکسی می تواند به صورت انسان ها نگاه کند و به چشمان آنها خیره شود و لبخند بزند، فردا روباتی ساخته خواهد شد که می توانیم ادعا کنیم عاشق می شود، دوست می دارد، می ترسد و حتی فریب می دهد، وقتی روباتی به این اندازه هوشمند ساخته شود و بتواند با ذهن انسان رابطه برقرار کند، آنگاه چطور می توان مطمئن بود که مانند یک انسان اندیشه نکند و به دنبال آمال و آرزوهای خودش نرود؟ اندیشیدن به این مساله انسان را از جامعه در حال گسترش روبات ها به هراس می اندازد.»

- روبات ها چگونه ظهور کردند؟

روبات ها در پیمودن سیر تکامل داروین نیز خیلی با انگیزه تر و پرتلاش تر از انسان هستند. این طور که نشان داده اند برای اینکه به تکامل برسند مثل انسان ها تنبل نیستند و نیازی به آن هزاره های دراز ندارند.

نخست در سال 1921 کلمه روبات را «R.U.R» ، یک دپارتمان علمی در کشور چک معرفی کرد، اول می خواستند یک دستگاه الکترونیکی بسازند که ارزان قیمت باشد و در صنعت، بعضی از کارهای ساده و طاقت فرسای انسان را به عهده بگیرد ولی همین هیات علمی در دهه های 40 و 50 میلادی روبات هایی ساخت که مهندسین اش، خودشان تعجب کرده بودند! در این دوره رفته رفته پدیده ای به نام روباتیک ظهور کرد و معلوم شد داستان های آیزاک آسیموف چندان هم تخیلی نیستند.

در سال 1984 اتفاقی افتاد که عموم مردم را با روبات ها آشنا کرد. ترمیناتور، فیلمی که آن روزها همه از آن صحبت  می کردند. آرنولد شوارتزنگر نقش روباتی را بازی می کرد که تفنگ در دست می گرفت و بی واهمه برای دفاع از انسان می جنگید به زودی چند فیلم دیگر هم در این باره ساخته شد و بحث روبات به موضوعی جذاب تبدیل شد امروز آنچه در فیلم ترمیناتور اتفاق افتاد به واقعیت نزدیک تر می شود. ارتش ها روبات ها را وارد میدان جنگ می کنند و کارهای حساسی به آنها می دهند؛ کارهای خطرناک مانند خنثی کردن بمب را به آنها می سپارند و شاید در آینده نزدیک به آنها اسلحه بدهند و بگویند: برید جلو!

- از روبات باید ترسید

روزی که روبات ها اسلحه به دست بگیرند آیا نباید از آنها ترسید؟ این سوال ها را ابتدا پاتریک لین مطرح کرد. او استاد فلسفه دانشگاه کالیفرنیای آمریکاست و ظاهراً هم خیلی از روبات ها ترسیده. او می گوید: «روبات ها بسیار پر کاربرد و به دردبخور هستند و پیشرفته تر شدن آنها می تواند به نفع ما باشد. اما باید حد و مرزی قائل باشیم. نباید به آنها آزادی مطلق بدهیم. به شما هشدار می دهم اگر امروز این روبات ها را وارد کارهای حساس و سرنوشت ساز کنید دیگر نمی توانید برای آینده تان تصمیم بگیرید. اگر امروز به دست آنها اسلحه دادید فردا با همین سلاح ها در مقابل شما خواهند ایستاد!»

او حتی روبات های خانگی و روبات های به اصطلاح اجتماعی را هم بی خطر نمی داند. می گوید: «مگر هدف نهایی شما آن نیست که این روبات ها را مانند انسان احساساتی بار بیاورید؟ آن وقت اگر از شما؛ صاحبانشان توقعاتی داشتند آیا تضمین می دهید آنها را برآورده کنند؟ اصلا شما رمان فرانکشتاین را خوانده اید؟»

او معتقد است روبات ها احساس تعلق خاطری به آرمان ها و ارزش های انسانی نمی کنند. او می گوید تا دیر نشده باید خط قرمزی برای روبات های در حال پیشرفت ترسیم کرد و مسوولیت های حساس مانند رانندگی و از آن خطرناک تر وظایف نظامی را از آنها گرفت. او می افزاید: «ترمیناتور را فراموش کنید، آن فقط یک فیلم تخیلی است. اسلحه دادن به دست یک روبات بازی با جان انسان هاست.»

ساخت روبات هایی که تنها جنبه سرگرمی دارند یا کارهای خانه را انجام می دهند، زیاد خطرناک به نظر نمی رسد. آنها امکاناتی ندارند که ما را تهدید کنند یکی از این نوع روبات ها روباتی است که با شما پینگ پنگ بازی می کند. البته او هنوز خیلی ناشی است. روباتی کوتاه قد هم اخیرا ساخته شده. یک توپ رنگی را برایش پرتاب می کنید، می رود و آن را می آورد. دوست داشتنی تر و بامزه تر از آن است که بخواهد دردسر ساز شود.

- فقط اگر یک لحظه ...

ولی همه روبات هایی که این روزها معرفی می شوند این گونه نیستند. از بحث روبات های نظامی که بگذریم، روبات هایی که برای جراحی وارد نقاط حساس بدن می شوند هم امروز در حال طراحی و ساخته شدن هستند آنها را هم نباید دست کم گرفت. بعضی از آنها مغز را جراحی می کنند هر حرکتی ممکن است جبران ناپذیر باشد. امروز خطری که وجود دارد این است که آنها در اثر خطا درست کار نکنند ولی در آینده وقتی پیچیده تر شدند و استقلال بیشتری پیدا کردند، در میان یک عمل جراحی شاید بخواهند تصمیمات عجیبی بگیرند و عمداً دست به حرکات فاجعه باری بزنند.

اخیرا هم برخی از شرکت های بزرگ فعال در زمینه ساخت روبات تصمیم به تولید روبات هایی گرفته اند که پشت اتومبیل می نشینند و رانندگی می کنند. آیا ممکن است روزی، در حالی که یکی از ما انسان ها در حال عبور از خیابان هستیم یکی از این روبات های راننده دلش نخواهد بایستد؟

یکی از شرکت های روباتیک اعلام کرده در حال کار روی پروژه عظیم روباتی به نام روبات مغز است گفته اند در سال 2019 آن را عرضه خواهند کرد کسی نمی داند دقیقا چیست شرکت سازنده اش گفته، آنچه در حال ساخت آن است یک مغز تمام عیار است؛ مغزی مانند مغز انسان! چیزی که می توانیم با اطمینان بگوییم این است که روبات ها فعلا در اختیار ما هستند هنوز می توانیم آینده آنها را هر طور که خواستیم تعیین کنیم. اما آیا شرکت هایی که روبات می سازند و سود سالانه کلانی از فروش تولیداتشان به دست می آورند حاضر می شوند برخی تولیداتشان را متوقف کنند یا در بعضی زمینه ها کارشان را محدود کنند؟ شاید سال 2019 دیگر برای این کار دیر شده باشد از طرف دیگر، عده ای خطرساز شدن روبات ها را اصلا باور ندارند و آن را یک شوخی بامزه می پندارند کوین وارویک استاد دانشگاه ریدینگ انگلیس یکی از آنهاست او اصلا نگران پیشرفت چشم گیر روبات ها نیست و می گوید: «مگر ما آنها را نمی سازیم؟ پس دیگر نگرانی برای چیست؟ وقتی ما آنها را تهیه و تولید می کنیم به این معنی است که از نظر فکری ما از آنها برتریم. نباید از آنها بترسیم هر چقدر هم که پیشرفته و هوشمند شوند ما همواره یک پله از آنها بالاتریم همیشه در مشت ما خواهند بود!»

نوشته: سیاوش رحمانی

برگرفته از همشهری

تنظیم برای تبیان: فاطمه مجدآبادی