درمان توهمات شیطانی
بارها و بارها درباره حضور قلب در نماز مطالب زيادي شنيده ايم. خيلي ها هم خوب ميدانيم که حضور قلب يعني چه؟ اگر بخواهيم خلاصه و خيلي ساده بيان کنيم بايد بگوييم وقتي حواس انسان نسبت به کاري که انجام ميدهد٬ تمام و کمال باشد٬ آن وقت حضور قلب پيدا کرده. برخي نسبت به تلويزيون و تماشاي فيلم٬ گروهي نسبت به رايانه و بازي هاي آن و گروه ديگري نسبت به درس و بحث کتاب٬ حضور قلب دارند. و عده بسيار کمي هم در نماز خود حضور قلب قابل تحسيني دارند.
در اين جلسه امام خميني به اهميت حفظ و ضبط خيال٬ پرداخته و مضرات فکرهاي بيهوده و باطل را بيان ميکنند. شايد براي شما هم عجيب باشد که حتي فکر بد ميتواند جلوي پيشرفت معنوي انسان را بگيرد.همچنين درباره موازنه صحبت کرده و اين ترازوي عرفاني را توضيح ميدهند. بخوانيد:
بدان كه اوّل شرط از براى مجاهد در اين مقام و مقامات ديگر، كه مىتوا [ند] منشأ غلبه بر شيطان و جنودش شود، حفظ طائر خيال است.
بدان كه اوّل شرط از براى مجاهد در اين مقام و مقامات ديگر، كه مىتوا [ند] منشأ غلبه بر شيطان و جنودش شود، حفظ طائر خيال است. چون كه اين خيال مرغى است بس پرواز كن كه در هر آنى به شاخى خود را مىآويزد، و اين موجب بسى از بدبختيهاست. و خيال يكى از دستاويزهاى شيطان است كه انسان را به واسطه آن بيچاره كرده به شقاوت دعوت مىكند.
انسان مجاهد كه در صدد اصلاح خود برآمده و مىخواهد باطن را صفايى دهد و از جنود ابليس آن را خالى كند، بايد زمام خيال را در دست گيرد و نگذارد هر جا مىخواهد پرواز كند، و مانع شود از اينكه خيالهاى فاسد باطل براى او پيش آيد، از قبيل خيال معاصى و شيطنت، هميشه خيال خود را متوجه امور شريفه كند. و اين اگر چه در اوّل امر قدرى مشكل به نظر مىرسد و شيطان و جنودش آن را به نظر بزرگ جلوه مىدهند، ولى با قدرى مراقبت و مواظبت امر سهل مىشود.
و از چيزهايى كه انسان را در اين سلوك معاونت مىكند و انسان بايد مواظب آن باشد (موازنه) است. و آن چنان است كه انسان عاقل منافع و مضارّ هر يك از اخلاق فاسده و ملكات رذيله را كه زاييده شده شهوت و غضب و واهمه است، كه سر خودند و در تحت تصرف شيطان، مقايسه كند با منافع و مضارّ هر يك از اخلاق حسنه و فضايل نفسانيه و ملكات فاضله كه زاييده شده اينهاست كه در تحت تصرف عقل و شرعاند. و ملاحظه كند آيا كدام يك را خوب است اقدام كند.
و همين طور منافع نفس صاحب واهمه شيطانيه كه در آن اين ملكه رسوخ پيدا كرده اين است كه با هر شيطنت و خدعه شده كار غضب و شهوت را راه بيندازد، و با هر نقشه باطله شده بر بندگان خدا رياست كند، گرچه به بيچاره نمودن يك عائله باشد يا به بينوا نمودن يك شهر يا مملكت.
خيال يكى از دستاويزهاى شيطان است كه انسان را به واسطه آن بيچاره كرده به شقاوت دعوت مىكند.
اينها منافعى است كه اين قوا دارند در صورتى كه در تحت تصرف شيطان باشند. در صورتى كه وقتى درست فكر كنيد و ملاحظه حال اين اشخاص را بنماييد، هر كس هر چه قوى هم باشد و هر قدر به آمال و آرزويش هم برسد، باز هزار يك آمالش را به دست نياورده، بلكه در اين عالم ممكن نيست آمال انسان اداره شود و هر كس به آرزويش برسد، براى اينكه اين عالم دار مزاحمت است و موادّ اين عالم از اجراى اراده ما تعصى دارند، و ميل و آرزوى ما نيز محدود به حدّى نيست.
پس انسان هميشه عاشق چيزى است كه ندارد و به دست او نيست.در هر حال وقتى كه انسان فرضا به مقاصد خود برسد، آيا استفاده او چند وقت است؟ آيا قواى جوانى تا چند وقت برقرار است؟ وقتى بهار عمر رو به خزان گذاشت، نشاط از دل و قوّه از اعضا مىرود: ذائقه از كار مىافتد، طعمها درست ادراك نمىشود، چشم و گوش و قوه لمس و قواى ديگر بيكاره مىشوند - لذات بكلى ناقص يا نابود مىشود. امراض مختلفه هجوم مىآورد: جهاز هضم و جذب و دفع و جهاز تنفس كار خود را نمىتواند انجام دهد، جز آه سرد و دل پر درد و حسرت و ندامت چيزى براى انسان باقى نمىماند.
پس مدت استفاده انسان از اين قواى جسمانى، از بعد از تميز و فهم خوب و بد تا زمان افتادن قوا از كار يا ناقص شدن آنها، بيش از سى چهل سال براى مردم قوى البنيه و صحيح و سالم نيست، آن هم در صورتى كه به امراض و گرفتاريهاى ديگر كه همه روزه مىبينيم و غافل هستيم بر نخورد.
واقعيت آن است که وقتي انسان با اين ديد به زندگي و دنيا نگاه کند٬ به راستي که مسير زندگي خود را تغيير ميدهد. آن گاه عاقلانه زندگي کردن را بر همه چيز ترجيح ميدهد.
منبع:
چهل حديث امام خميني.
تهيه و فرآوري: محمد حسين امين - گروه حوزه علميه تيان