...همه چیز در باره ایدز: علائم، مراحل؛ راه های پیشگیری و ...
در حالی كه كشورهای پیشرفته جهان در طی چند دهه اخیر مشكل بیماری های واگیردار را تا حد زیادی حل كرده و تمامی توان و امكانات خود را برای مبارزه با بیماری های غیر واگیر منجمله بیمارهای قلبی – عروقی و سرطان ها متمركز كرده بودند ، ناگهان در سال 1981 میلادی (1360 شمسی ) نوعی بیماری عفونی در دنیا پیدا شد كه به سرعت درهمه نقاط جهان گسترش پیدا كرد و امید به ریشه كنی بیماری های واگیردار را حتی در كشورهای پیشرفته تبدیل به یأس نمود. این بیماری كه به صورت یك مشكل عمده بهداشتی خود را نشان دادAIDS نام دارد . در این بیماری دستگاه دفاعی بدن شدیداً دچار اختلال می شود.
عامل بیماری نوعی ویروس است كه مبداء اولیه آن كاملاً مشخص نیست .
راه های عمده سرایت ایدز عبارت اند از :
تماس های جنسی (جنس مخالف – هم جنس بازان ) با افراد آلوده
تزریق خون و فراوردهای آلوده آن، استفاده از سرنگ های مشترك ، بخصوص در بین معتادان تزریقی و بكار بردن ابزار و وسایل آلوده
انتقال از مادر آلوده به جنین
به طور كلی دو گروه سنی بیشتر گرفتارایدزمی شوند:
بالغین در سنین 20تا 45 سال
شیر خواران و نوزادان
مرگ و میر ناشی از ایدز در جوانان در كلیه كشورهای جهان به صورت یك مشكل خطرناك در آمده است. حدود 75تا 90 درصد آلودگی به ویروس ایدز در گروه سنی 20 تا 45 سال اتفاق می افتد كه سن تلاش و سازندگی و فعالیت اقتصادی است، افزایش میزان مرگ و میر ناشی از آلودگی به ویروس ایدز و ابتلا به بیماری در جوانان و شیر خواران ، طول عمر بسیاری از كشورهای جهانرا كاهش خواهد داد.
هر چند بیماری ایدز در حال حاضر جزء مسایل حاد بهداشتی كشور ما نیست ، ولی افزایش موارد آلودگی و بیماری از سال 1366 به بعد كه اولین مورد آن در كشور شناخته شد ، ازیك سو، و قرار گرفتن ایران در منطقه آسیا كه هر سال به طور فزاینده ای مورد آن زیادتر می شود ازسوی دیگر ، ایجاب می نماید با به كارگیری راه های مؤثر پیشگیری ، از انفجار این آتشفشان خاموش جلوگیری شود . خوشبختانه وجود اعتقادهای مذهبی و پای بندی خانواده های ایرانی به اصول و اخلاق اسلامی، خود یكی از راه های مؤثر كنترل و پیشگیری از آلودگی و بیماری است .
چون در بعضی از كشورهای جهان به واسطه نبود امكانات ، تشخیص آزمایشگاهی ایدز مقدور نیست ، وجود بعضی از علائم زیر در بزرگسالان و كودكان ممكن است نشانه ای از ایدز باشد.
ایدز در شخص بالغ با وجود دست كم دو علامت اصلی ، همراه با حداقل یكی از نشانه های فرعی زیر مشخص می شود ، مشروط بر این كه برای نارسایی ایمنی و نقص دستگاه دفاعی بدن علت مشخص از قبیل سرطان ، سوء تغذیه شدید و یا سایر علل شناخته شده وجود نداشته باشد.
كاهش وزن بیشتر از 10 درصد
اسهال مزمن بیشتر از یك ماه
تب های متناوب یا ثابت بیش از یك ماه
سرفه پایدار به مدت بیش از یك ماه
عفونت پوستی منتشر همراه با خارش
تبخال های عود كننده
برفك دهانی
عفونت تبخالی مزمن پیشرونده و منتشر، بزرگ شدن عمومی غدد لنفی
در واقع بیماری ایدز ، مجموعه ای از علائم است كه در اثر نقص دستگاه دفاعی بدن انسان و علائم مربوط به عفونت های فرصت طلب ، خود را نشان می دهد.
عامل بیماری زا ویروسی است كه قدرت آلوده كنندگی و سرایت پذیری بالایی دارد و به نام ویروس نقص ایمنی انسان یاH.I.V نامیده می شود، زیرا موجبات ضعف دستگاه دفاعی بدن انسان را فراهم می آورد .
ویروس ایدز در بدن انسان مراحل مختلفی را طی می كند كه یكی از آنها دوره فعالیت پنهانی است ، در این مرحله ویروس در حال رشد و تكثیر است و پس از آنكه شرایط از هر نظر آماده شد، حملات خود را شروع می كند و سبب نابودی سلول های دفاعی و مرگ انسان می شود. آلودگی به ویروس در تمام دوران زندگی انسان ادامه پیدا می كند ..
چون ویروس ایدز نمی تواند به مدت طولانی در محیط خارج از بدن به حیات خود ادامه دهد ، تماس های عادی در محیط كار ، اجتماع و مدرسه باعث انتقال بیماری نمی شود؛ ویروس ایدز به شدت به حرارت حساس است.
شناخت راه های انتقال بیماری در پیشگیری از آلودگی بسیار مؤثر است .
ویروس مولد ایدز از چند راه عمده زیر، از فرد آلوده به شخص سالم منتقل می شود:
شایع ترین راه سرایت آلودگی، تماس جنسی است . ویروس ممكن است از فرد آلوده به شریك جنسی اش منتقل بشود(مرد به مرد، مرد به زن و زن به مرد). سرایت از زن به زن هم امكان دارد؛ آلودگی از راه تماس جنسی 80 درصد كل موارد را شامل می شود كه بیشتر از 70 درصد آن از راه تماس با جنس مخالف و 10 درصد آن از طریق همجنس بازی است.
وجود بیماری های مقاربتی دیگر مانند سوزاك، سیفلیس و همچنین زخم های دستگاه تناسلی ، خطر آلودگی را چند برابر خواهد كرد. بنابر این توجه به این مهم و درمان فوری آنها باید مد نظر قرار گیرد . زنان، بیشتر در معرض خطر آلودگی به وسیله شریك جنسی خود قرار دارند ، زیرا احتمال انتقال از مرد به زن بیشتر از زن به مرد می باشد.
استفاده از خون و فراورده های خونی آلوده به ویروس ایدز، یكی دیگر از راه های انتقال است . با وجود اینكه قدرت آلوده كنندگی خون و فراورده های آن زیاد است، خطر سرایت از این راه 3 تا 5 درصد می باشد ، زیرا نمونه های خون اهدایی به سازمان به دقت مورد آزمایش قرارمی گیرد و خون های آلوده پس از شناسایی مورد استفاده قرار نمی گیرد . به همین دلیل در اكثر كشورهایی كه امكانات آزمایشگاهی برای این كار وجود دارد، انتقال بیماری از طریق خون تقریباً غیر ممكن شده است.
استفاده از سرنگ و سوزن آلوده به طور اشتراكی در معتادین تزریقی، یكی دیگر از راه های سرایت آلودگی است. چون استفاده از مواد مخدر عملی غیر قانونی است و اكثر افراد معتاد دارای وضع مالی بسیار بدی هستند ، در نتیجه از سرنگ های استفاده شده دیگران استفاده می كنند و از این طریق اگر شخصی آلوده به ویروس ایدز باشد ، به راحتی آلودگی را منتقل می كند .
ویروس ایدز از مادر آلوده به كودك ممكن است در دوران حاملگی ، هنگام وضع حمل و یا كمی بعد از زایمان انتقال یابد.
میزان سرایت آلودگی از مادر به كودك 5 تا 7درصد است. آلودگی در بچه هایی كه به روش سزارین به دنیا آمده اند نیز دیده شده است . شیر دادن یكی از راه های سرایت آلودگی است. ولی چون احتمال آن كم و مزایای تغذیه با شیر مادر بسیار زیاد است ، اكثراً توصیه می شود كه مادر به فرزند خود شیر بدهد.
حدود35 - 25 درصد (یك سوم) نوزادانی كه از مادر آلوده به ویروس ایدز متولد می شوند ، قبل از تولد ، هنگام تولد و یا در دوران تغذیه از شیر مادر آلوده می گردند. در كودكان، آلودگی به ویروس ایدز به سرعت به طرف ایجاد بیماری ایدز پیشرفت می كند و شانس زنده ماندن كودك هم كم است .
پیوند اعضاء از بافت های افراد آلوده، خال كوبی و سوراخ كردن گوش توسط سوزن و وسایل آلوده ، استفادهازمسواك و تیغ ریش تراشی شخص بیمار و ختنه با وسایل آلوده نیز را راه های دیگر سرایت بیماری است. (روی هم رفته استفاده از وسایل بهداشتی شخصی دیگران حتی افراد سالم نیز عاقلانه و بهداشتی نیست چه رسد به استفاده از وسایل شخص بیمار مبتلا به ایدز). از راه های تنفسی ، گوارشی و یا از طریق تماس های معمولی خانوادگی و یا محیط كار ، دانشگاه ، مدرسه و اردوگاه های جمعی كاری و یا تفریحی ، انتقال گزارش نشده است.
ویروس بیماری ایدز ، از راه های زیر قابل سرایت نیست:
تماس معمولی افراد در منزل یا اجتماع با بیمار
دست دادن
استفاده از وسایل غذا خوری مشترك : بشقاب، لیوان، قاشق و چنگال و…
استفاده از استخرهای عمومی یا توالت عمومی
بغل گرفتن و یا بوسیدن صورت
عطسه و سرفه
دستگیره در، گوشی تلفن و میله اتوبوس
استفاده از البسه دست دوم
آب و غذا
تماس با اشك و عرق بیمار
استفاده از وسیله نقلیه مشترك
نیش حشرات
گروه های زیر بیشتر در معرض خطر قرار دارند :
كسانی كه پیوند هایكلیه یا ... داشته اندیااز دیالیزهای مكرر استفاده می كنند و رعایت احتیاط های همه جانبه را نمی كنند .
كسانی كه نیاز به خون و فراورده های خونی بیشتری نیاز دارند (به علت بیماری های نظیر هموفیلی، تالاسمی و…)
معتادین تزریقی كه از سرنگ و سوزن به طور مشترك استفاده می كنند(كه این مسئله در زندانی ها بیشتر مشاهده می شود).
همسران افراد مبتلا.
شركای جنسی افراد مبتلا.
افرادی كه شركای جنسی متعدد دارند .
زنانروسپی.
هم جنس بازان و یا زن و مردی كه تماس های جنسی خارج از روابط زناشویی دارند .
مبتلایان به هپاتیت(ورم كبد) یا مبتلایان به سل.
خالكوبی های دسته جمعی .
مبتلایان به بیماری های آمیزشی و به خصوص افراد دارای زخم های تناسلی .
ملوانان و رانندگان عبوری ا زمرزها.
فرزندان مادران آلوده .
جوانان
آلودگی به ویروس ایدز دلیل ابتلا به بیماری ایدز نیست، ولی سرانجام تقریباً به طور اجتناب ناپذیری به بیماری ایدز منتهی می شود. مقصود از آلودگی به ویروس ایدز این است كه ویروس وارد بدن انسان شده ولی هنوز تغییراتی كه علائم بیماری را به بار می آورد ، ایجاد نكرده است.
در اغلب موارد در صورتی كه تعداد كافی ویروس ایدز وارد بدن فردی شود ، بعد از چند هفته علائمی نظیر تب ، گلودرد، بزرگی غدد لنفاوی، درد مفاصل و عضلات ، سر درد، ضعف و بی حالی، بی اشتهایی ، تهوع و استفراغ، كاهش وزن، اسهال و گاهی دانه های جلدی یا تظاهرات عصبی ظاهر می گردد. این علائم اختصاصی نبوده و شباهت كاملی با نشانه های بسیاری از بیماری های دیگر دارد . چون خود به خود ظرف یك تا دو هفته بهبودی حاصل می گردد ، كمتر اتفاق می افتد كه بیماری دراین دوره تشخیص داده شود.
به علاوه از هنگام ورود ویروس ایدز تا مثبت شدن نتیجه آزمایشگاهی كه نشانگر آلودگی فرد است حدود 2 تا 12 هفته و گاهی تا 16 ماه طول می كشد. در این فاصله زمانی ، فرد، آلودهاست و ممكن است سایرین را آلوده كند و متأسفانه به روش های آزمایشگاهی فعلی نمی توان به وجود آن پی برد.
بدون علامت: پس از بهبودی خود به خودی مرحله حاد، بیمار وارد«مرحله بدون علامت» می شود كه برحسب نوع ویروس آلوده كننده از10 تا 17 سال طول می كشد. در این مدت شخص آلوده هیچگونه علامتی از بیماری را بروز نمی دهد و به ظاهر كاملاً سالم است ولی برای دیگران آلوده كننده می باشد. این مرحله نزد كودكان كوتاه تر است و در این مرحله شخص دیگران را مبتلا می كند. در این دوره آزمایش H.I.V مثبت است. كنترل انتشار ویروس در این مرحله مشكل می باشد.
بزرگی منتشر و پایدار غدد لنفاوی: دراین مرحله غدد لنفاوی به صورت بزرگ شده و به شكل قرینه و بدون درد در بیش از دو نقطه بدن به جز ناحیه كشاله ران ظاهر می شودوحداقل 3 ماهبه همینباقی می مانند.
مرحله قبل از ایدز و حالات وابسته به ایدز: قبل از بروز علائم نهایی ایدز در بیمار ، عوارضی ظاهر می شود كه به آن علائم مربوط به ایدز می گویند و عبارت اند از :
كاهش وزن بیشتر از 10 درصد وزن سابق
اسهال به مدت بیشتر از یك ماه
تب به مدت بیشتر از یك ماه
عرق شبانه
خستگی، بی حالی و ضعف
این علائم را مقدمه استقرار كامل ایدز كه پایان طیف بیماری می باشد، به حساب می آورند . در برخی موارد، بی قراری، بی اشتهایی، دل دردو سردرد وجود دارد و تغییرات عصبی منجر به از دست دادن حافظه و آسیب اعصاب محیطی می شود. این علائم معمولاً متناوب است ولی كاهش وزن در اكثر بیماران وجود دارد و پیش رونده هم می باشد . بسیاری از بیماران در این مرحله دچار ضایعات پوستی، مخاطی و ضایعات دائم یا عود كننده دهنی و یا ناحیه تناسلی به علت ویروس های مختلف می شوند.
ایدز: ایدز به مرحله نهایی آلودگی ایدز گفته می شود. در این مرحله به علت كاهش شدید قدرت دفاعی بدن، شخص، مستعد ابتلا به بسیاری عفونت ها و سرطان ها می شود كه علائم بسیار متنوعی دارند و در نهایت بیمار را از پای در می آورند.
حدود 25 درصد افراد پس از 5 سال ،25 درصد پس از 10 سال و حدود 25 درصد پس از 15 سال از ورود ویروس به بدن دچار ایدز می شوند . یعنی در مجموع حدود 75درصد افراد آلوده پس از 15سال به مرحله ایدز می رسند.
در مورد این مسئله كه بالاخره 25 درصد باقیمانده چه سرنوشتی دارند و چه زمانی وارد مرحله ایدز می شوند بحث وجود دارد. ولی آنچه كه مسلم است فرد آلوده ، حتی اگر دیرتر هم وارد مرحله بیماری شود، همواره برای سایرین آلوده كننده باقی می ماند.
ایدز بر روی تمامی دستگاه های و اندام های بدن مانند تنفس، گوارش، عضلانی، عصبی، پوست و مخاط ، گوش و حلق و بینی و …اثر می گذارد.
پس از رسیدن به مرحله نهایی ایدز، متوسط طول عمر در بالغین حدود 5/2 سال است و بیمار نهایتاً به علت یكی از عفونت های فرصت طلب و یا سرطان ها از پا در می آید .
بیماری ایدز تمامی دستگاه های بدن را گرفتار می كند. با تشخیص به موقع و به جا و به دنبال آن با به كار بستن درمان های نگه دارنده و مراقبت های صحیح می توان تا حد قابل توجهی از مشكلات بیمار كاست و شرایط مناسب تری را برای زندگی وی فراهم نمود.
متأسفانه بیماری ایدز درمان قطعی ندارد. برای عفونت های فرصت طلب و سرطان ها می توان درمان های لازم را به كار برد و با داروهای مخصوص دستگاه دفاعی بدن را تقویت نمود، اما تاكنون واكسن مؤثری برای جلوگیری از بیماری پیدا نشده است.
چوناینبیماری واكسن و درمان مؤثری ندارد و آلودگی به ویروس ایدز نهایتاً به بیماری ایدز منتهی می شود كه كشنده است ، بنابراین تنها راه مبارزه ، به كار بردن روش های پیشگیری از آلودگی است كه عبارت اند از:
به منظور پیشگیری از سرایت بیماری از راه تماس جنسی:
خویشتن داری و دوری از تماس های جنسی مشكوك، در دوران تجرد،
پای بند به اصول اخلاقی و خانوادگی پس از ازدواج،
وفاداری به همسر و عدم بی بندوباری و پرهیز از انحراف جنسی و روابط جنسی غیر مطمئن،
استفاده از كاندوم،
اجتناب از رابطه جنسی مقعدی.
با كنترل خون و فراورده های خونی،احتمال سرایت آلودگی از این راه بسیار كم می شود.
اجتناب از استفاده مجدد از سرنگ های یك بار مصرف و عدم استفاده از سرنگ های مشترك.
استفادهنكردن از مسواك مشترك و به كارنبردن تیغ ریش تراش یك بار مصرف دیگران .
در حال حاضر تنها راه پیشگیری از سرایت آلودگی مادر به فرزند ، عدم بارداری زن آلوده و استفاده از وسایلپیشگیری از حاملگی است.
نقش بیماری های مقاربتی در شیوع ایدز
بیماری های مقاربتی از بیماری های خیلی شایع در جهان هستند. این بیماری ها به طور عمده در نتیجه تماس جنسی با فرد آلوده و یا از طریق مادر آلوده به كودك منتقل می شوند، ولی ممكن است استفاده از سرنگ و سوزن مشترك در معتادان تزریقی نیز سبب ابتلا به این بیماری ها گردد.
براساس برآورد سازمان بهداشت جهانی بیشتر از 330 میلیون مورد جدید بیماری های مقاربتی قابل درمان از جمله سوزاك و سیفیلیس سالانه در دنیا بروز می نماید و در واقعه روزانه شاهد بروز حدود یك میلیون مورد جدید از بیماری های مقاربتی در جهان هستیم.
طبق گزارش منابع معتبر جهانی، بیماری های آمیزشی در دنیا رو به افزایش است و نظر به مسری بودن این بیماری ها و عوارض ناشی از عدم درمان و پیشگیری آن، كنترل بیماری های آمیزشی ضروری می باشد.
چون بیماری های منتقله از راه تماس جنسی موضوع حساسی است و صحبت كردن آشكار در مورد آنها، در كشورهای مختلف از جمله ایران آسان نیست و سبب بدنامی می شود، بیماران یا به موقع برای درمان مراجعه نمی كنند و یا برای درمان به درمانگران سنتی مراجعه می كنند. لذا به خوبی معالجه نمی شوند و سبب انتقال و گسترش بیماری می شوند.
در صورت بی توجهی و عدم درمان به موقع این بیماری ها، ممكن است عوارض جدی مانند نازایی، حاملگی خارج از رحم، سرطان گردن رحم، خونریزی شدید و پارگی لوله های رحمی پیش آید كه منجر به مرگ هم می شود. در دو سوم یا بیشتر زنان باردار مبتلا به سیفیلیس اولیه، عفونت از طریق جفت به جنین سرایت می كند. عواقب بیماری های آمیزشی فقط به خود بیماران محدود نمی شود. اگر زنان باردار مبتلا به بیماری های آمیزشی شوند، ممكن است پی آمدهایی نظیر، سقط خود به خود، تولد زودرس، مرده زایی، مرگ داخل رحم، تولد با وزن پایین و عفونت چشم ها و ریه ها در جنین و نوزاد ایجاد شود.
ابتلا به بیماری های آمیزشی، خطر آلودگی به ویروس ایدز را افزایش می دهد و موجب بروز بیماری ایدز و مرگ بیماران می شود.
ابعاد فاجعه در جهان (اهمیت ملی، بین المللی و جهانی)
در جهان سالانه حدود 8/5 میلیون مورد جدید آلودگی به ویروس ایدز پیدا می شود كه این رقم در سال های 1999 و 2000، به بالاتر از 5/6 میلیون خواهد رسید . به علاوه مرگ و میر سالانه از 5/2 میلیون نفر در سال های1999 و 2000به 3 میلیون نفر می رسد كه چهارمین علت مرگ در جهان، و اولین علت مرگ در جهان سوم، و بیشترین علت مرگ در گروه سنی جوان، فعال و در سراسر جهان است.
اولین مورد بیماری ایدز در ایران در سال 1366 در یك كودك 6 ساله هموفیل كه از فاكتورهای انعقادی وارداتی آلوده به ویروس ایدز استفاده كرده بود ، مشاهده شد.
برابر آخرین بررسی های انجام شده، تا تاریخ اول مهر ماه 1378 تعداد 1804 مورد آلودگی به ویروس ایدز شناسایی شده است كه 237 مورد آن به مرحله ایدز رسیده و از این عده 203 نفر فوت شده اند.البته براساس برآورد سازمان جهانی بهداشت، موارد آلودگی حدود 8000 نفر پیش بینی می شود.
موارد یاد شده در بالا از راه های زیر آلوده شده اند:
69 درصد در اثر استفاده از سرنگ و سوزن اشتراكی (معتادین تزریقی)
13 درصد از راه تماس جنسی.
11 درصد از راه خون و فراورده های خونی .
1 درصد از مادر آلوده(به كودك) و مواردی هم نامشخص بوده است.
ایدز بلای جامعه معاصر است . در حال حاضر ایدز تنها بیماری است كه در همه كشورهای جهان، چه غنی و چه فقیر ، به عنوان یك مشكل حیاتی مطرح است.
بیماری ایدز در همه كشورهای جهان، در گروه های سنی متفاوت، نژادهای مختلف و در هر دو جنس مشاهده می شود. ایدز تنها یك مشكل بهداشتی نیست، بلكه یك مشكل اجتماعی فرهنگی است.
بیماران مبتلا به ایدز بی نهایت آسیب پذیرند. به علت پیش داوری و ترس از سرایت بیماری، این بیماران در مورد انتخاب مسكن، شغل، مراقبت های بهداشتی و حمایت عمومی مورد تبعیض قرار می گیرند. رفتارهای نامناسب و تحقیرآمیز، موجب انزوای بیمار گشته، فرصت آموزشی را از وی می گیرد. وحشت مرگ، وحشت طرد و تنهایی، وحشت انگ اجتماعی، اخراج كارگران مبتلا و بدنامی از طرف دوستان، آشنایان و خانواده، سبب می شود آنهایی كه گمان می كنند ممكن است آلوده باشند، وضعیت خودشان را تا جایی كه مقدوراست مخفی نگهدارند كه این خود موجب گسترش آلودگی می شود. به همین دلیل این بیماران باید از خدمات حمایتی از قبیل حمایت قانونی و مالی، مشاوره ای و خدمات بهداشتی درمانی برخوردار گردند.
در بعضی جوامع مانند كشور ایران كه آلودگی در سطح خیلی پائین است، هنوز مشكلات اقتصادی و اجتماعی، خود را نشان نداده است ولی در آینده شاید چنین نباشد. باید بدانیم این مشكلات در كنار ماست و ما را تهدید می كند، زیرا كشور ما در منطقه آسیا واقع است كه پرجمعیت ترین منطقه جهان است و براساسبرآورد سازمان بهداشت جهانی با دارا بودن پایین ترین معیارهای اقتصادی و انسانی، امكان همه گیری آلودگی و بیماری ایدز در قرن بیست و یكم در آن زیاد است. باید توجه داشت كه تنها سد مطمئن در مقابل گسترش آلودگی، رعایت سخت و قانونمند روابط جنسی و پای بندی به اصول مقدس زناشویی و ارزش های اخلاقی در جامعه است.
منبع: www.irib.ir/
لینک ها
ایدز و راه های درمان آنرمان قرمز چطور به نشان ایدز تبدیل شد
ایدز بلای قرن بیستم ( قسمت اول ) ، ( قسمت دوم ) ، ( قسمت سوم )
پرسش ها و پاسخ هایی درباره ایدز
