بازدید :

تاریخ : يکشنبه 1389/08/16

لیکوپن؛ رنگدانه ای مفید
Lycopene

لیکوپن یک عضو از کاروتنوئیدها از خانواده ی فیتوکمیکال ها و یک رنگدانه ی طبیعی است که بر خلاف دیگر کاروتنوئیدها، به ویتامین A تبدیل نمی شود. لیکوپن مسئول رنگ قرمز در بسیاری از میوه ها و مخصوصاً گوجه فرنگی است.

این ماده به بتا کاروتن شباهت زیادی دارد. ثابت شده است که لیکوپن یکی از قوی ترین آنتی اکسیدان های طبیعی است.

لیکوپن بیشتر در بافت ها و عروق اعضایی چون بیضه ها، غدد آدرنال، کبد، پروستات، پستان ها، روده ی بزرگ و ریه ها ذخیره می شود.

غذاهای حاوی لیکوپن برای شما چه می کنند؟

* از سلول های شما در برابر آسیب رادیکال های آزاد، حفاظت و مراقبت می کنند.

* به پیشگیری از اکسیداسیون کلسترول کمک می کنند؛ در نتیجه پیشرفت آترواسکلروزیس یا همان گرفتگی عروق را کمتر می کنند.

چه عواملی موجب افزایش نیاز افراد به مصرف لیکوپن می شود؟

1) مصرف سیگار و الکل

2) دریافت کم میوه ها و سبزیجات

منابع غذایی لیکوپن کدام است؟

گوجه فرنگی، گریپ فروت صورتی رنگ، هندوانه و پرتقال قرمز منابع خوب لیکوپن هستند.

از مواد غذایی دیگری که حاوی لیکوپن کمتری هستند می توان به خرمالو و زردآلو اشاره کرد.

معمولا هر 100 گرم گوجه فرنگی، بسته به میزان رسیدگی آن، حاوی حدود 3 تا 9 میلی گرم لیکوپن است. علی رغم برخی تصورات که پختن غذا باعث از بین رفتن برخی از مواد مغذی می شود، حرارت، میزان درصد جذب لیکوپن را در بدن افزایش می دهد. لیکوپن در گوجه فرنگی خام توسط پیوندهایی به دیگر بخش های ساختمانی گیاه متصل است که با طبخ این پیوندها گسسته می شود.

این مشکل در خصوص هندوانه وجود ندارد و جذب لیکوپن موجود در آن در شکل خام آن نیز توسط سیستم گوارش بدن انجام می ‌گیرد.

عملکرد لیکوپن

نقش آنتی اکسیدانی

همان طور که گفته شد برخلاف دیگر اجزای کاروتنوئیدها، لیکوپن دارای نقش پروویتامین A یی نمی باشد. به عبارت دیگر لیکوپن تبدیل به ویتامین A نمی شود؛ در نتیجه اصولا فواید سلامتی لیکوپن به توانایی عملکرد آنتی اکسیدانی اش نسبت داده می شود.

تحقیقات آزمایشگاهی نشان می دهد که خواص آنتی اکسیدانی لیکوپن از دیگر کاروتنوئیدها مثلا بتا- کاروتن بیشتر می باشد.

لیکوپن مخصوصاً برای دفع رادیکال های آزاد که اکسیژن تک خوانده می شوند مؤثر است. رادیكال های آزاد، مولكول هایی هستند كه آخرین لایه ی الكترونی آن ها تكمیل نبوده و به همین دلیل به لحاظ شیمیایی فعال تر از دیگر مولكول ها می باشند. این ها واکنش پذیری بالایی دارند و در طول فرآیندهای نرمال متابولیکی به وجود می آیند. رادیکال های آزاد با اسیدهای چرب چند غیراشباع که یکی از اجزای مهم تشکیل دهنده ی دیواره ی سلولی هستند، واکنش می دهند. از آن جایی که به طور معمول، لیکوپن در دیواره های سلولی واقع شده است، نقش مهمی را در پیشگیری از آسیب اکسیداتیو در غشای سلولی ایفا می کند.

ضد سرطانی

علاوه بر خاصیت آنتی اکسیدانی لیکوپن، نشان داده شده است که این رنگدانه، رشد تومورها را چه در محیط آزمایشگاه و چه در مدل های حیوانی متوقف می کند؛ یکی از راه هایی که لیکوپن، رشد تومورها را محدود می کند به وسیله ی تحریک سلولی به افزایش ارتباط بین سلولی است؛ چرا که تحقیقات نشان می دهد که ارتباط ضعیف بین سلولی یکی از دلایل ایجاد رشد غیرطبیعی سلول ها، شرایطی که نهایتاً منجر به رشد تومورهای سرطانی می شود، می باشد.

لیکوپن و سلامت قلب و عروق

لیکوپن همچنین یک نقش مهمی را در پیشگیری از بیماری های قلبی به وسیله ی مهار کردن آسیب رادیکال های آزاد به LDL کلسترول ایفا می کند. قبل از این که کلسترول بتواند در پلاک هایی که رگ ها را سخت و تنگ می کند، رسوب کند باید به وسیله ی رادیکال های آزاد اکسیده بشود. با این توانایی آنتی اکسیدانی فوق العاده، لیکوپن می تواند LDL کلسترول را از اکسیده شدن محافظت نماید.

لیکوپن و باروری در مردان

تحقیقات اخیر نشان داده است که لیکوپن می تواند غلظت اسپرم را در مردان نابارور بهبود ببخشد. در یک تحقیق از روی آمار نشان داده شده است که یک رژیم غنی شده با مکمل لیکوپن، موجب افزایش غلظت اسپرم و حرکت آن و در نتیجه افزایش باروری در مردان می شود.

لیکوپن و دیابت

مواد غذایی حاوی لیکوپن، عوارض درازمدت دیابت را کاهش می دهد. در طرح " اثر مکمل یاری لیکوپن بر روی استرس اکسیداتیو و ایمنی در مبتلایان به دیابت نوع 2 " که دکتر نیستانی، متخصص تغذیه، مجری آن بود و به مدت هشت هفته به طول انجامید، مشاهده شد که با مصرف روزانه 10 میلی گرم لیکوپن، وضعیت کلی آنتی اکسیدانی بیماران دیابتی بهبود می یابد. از آن جا که بسیاری از عوارض درازمدت دیابت از جمله بیماری های قلبی عروقی و سکته های قلبی را به استرس اکسیداتیو مربوط می دانند، با مصرف لیکوپن، این عوارض کاهش یافته و درعین حال ظاهرا دستگاه ایمنی بدن بیماران دیابتی تغییراتی در جهت کاهش احتمال بروز عوارض درازمدت به ویژه بیماری های قلبی نشان می دهد.

لیکوپن و پوست

لیکوپن همچنین با بازسازی سلول های جدید در پوست باعث می شود پوست کمتر آسیب ببیند.

خواص آنتی اکسیدانی لیکوپن از آفتاب سوختگی نیز جلوگیری می کند.

علائم کمبود:

دریافت ناکافی لیکوپن و دیگر کاروتنوئیدها، در طی دوره های طولانی می تواند شرایطی را به وجود آورد که بیماری های مزمن متعددی مانند بیماری های قلبی و سرطان های گوناگون به وجود آیند.

یکی از مهم ترین مکانیسم این ارتباطات به خاطر رادیکال ای آزاد است.

تحقیقات نشان می دهد که رژیم هایی که از نظر کاروتنوئیدها فقیر هستند می توانند حساسیت و یا بهتر است بگویم استعداد بدن را در برابر آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد بالا ببرد.

در نتیجه در طولانی مدت، رژیم "کم کاروتنوئید"، ممکن است آسیب های بافتی ناشی از فعالیت رادیکال های آزاد و افزایش خطر بیماری های مزمن مانند بیماری های قلبی و سرطان را بالا ببرد.

مسمومیت:

دریافت زیاد مواد غذایی حاوی لیکوپن عوارض جانبی مُضری ندارد اما مصرف بیش از اندازه ی آن می تواند موجب ایجاد رنگ نارنجی در پوست صورت شود؛ شرایط بی ضرری که "لیکوپنودرمیا" نامیده می شود.

عوامل تأثیرگذار:

لیکوپن یک ماده ی محلول در چربی است و به همین دلیل برای جذب در لوله ی گوارش به چربی نیاز دارد؛ بدین ترتیب وضعیت لیکوپن شما ممکن است دچار مشکلاتی شود اگر:

1- رژیم خیلی کم چربی ای را دنبال نمایید.

2- و یا این که شرایط پزشکی داشته باشید که در آن توانایی جذب چربی تان کاهش یابد؛ مثلاً کمبود آنزیم پانکراتیک در بیماری کرون، سلیاک، فیبروزکیستیک، جراحی برداشت قسمتی از معده، بیماری های کیسه ی صفرا و یا بیماری های کبدی.

تداخلات دارویی:

داروهایی که از طریق باند شدن به اسیدهای صفراوی، کلسترول را کاهش می دهند مانند کلستیرامین و کلستیپول موجب کاهش سطح خونی کاروتنوئیدها از جمله لیکوپن می شوند.

علاوه بر این، مارگارین های غنی شده با استرول های گیاهی سنتتیک مانند Benecol می توانند موجب کاهش جذب کاروتنوئیدها شوند.

اُلسترا یک جایگزین چربی است که به برخی غذاها افزوده می شود و ممکن است موجب کاهش جذب کاروتنوئیدها شود.

لیکوپن ممکن است نقش پیشگیری کننده و یا درمان کننده را در یکی از شرایط پزشکی زیر ایفا کند:

1) دژنراسیون ماکولای چشمی وابسته به سن(ARMD)

2) سرطان سینه

3) بیماری های قلبی – عروقی

4) کاتاراکت(آب مروارید)

6) آسم ناشی از ورزش