حکومت ایلخانیان یا رنسانس ایرانی

كتاب «ایران در اوایل عهد ایلخانان، رنسانس ایرانی» تالیف جورج لین را سیدابوالفضل رضوی ترجمه كرده است. در نگاه مؤلف كتاب، در دهه‌های آغاز ایلخانان، دگرگونی‌هایی در جامعه ایرانی ایجاد شد كه در دوران اسلامی بی‌سابقه بود.

به گزارش ایبنا، در نگاه مؤلف كتاب، در قرن هفتم هجری، عصری كه اصطلاحاً دوره فاجعه نامیده شده است، ایران به عنوان یك كانون فكری و فرهنگی در سطح منطقه ظاهر شده و نقش سیاسی پررنگی را در غرب آسیا بر عهده گرفت.

در پی غارتگری‌های اسلاف هولاكو، ورود وی نه به عنوان یك فاتح، بلكه به عنوان یك منجی قلمداد می‌شد و با استقبال عمومی همراه بود. در اوایل عهد ایلخانان حیات فرهنگی و ادبی ایران دچار تحول اساسی شد و نوعی نوزایی را از سرگذارند كه در كتاب حاضر با عنوان رنسانس از آن یاد می‌شود. در این عهد اقتصاد، جامعه و فرهنگ دگرگونی‌ بنیادین حاصل شد و هویت ایرانی رنگ و رویی دیگر یافته است.

پس از آن كه ایران و سرزمین های شرقی، هجوم ویرانگر چنگیزخان و اردوی مغول را پشت سر گذاشت، در سال 654 قمری با حمله سازمان یافته دیگری توسط هولاكوخان مغول مواجه شد. هولاكو از سوی حكومت مركزی مغولان، ماموریت داشت تا نخست استحكامات اسماعیلیه در ایران را نابود كند و آن‌ها را وادار به تسلیم سازد، سپس خلافت عباسی بغداد را براندازد.

هولاكو پس از آن كه به هر دو هدف دست یافت، به اردوگاه اصلی خود بازنگشت و در ایران ماندگار شد و دولتی را بنیان گذارد كه در تاریخ ایران به نام «سلسله ایلخانان» مشهور است. آن‌ها تا سال 736 قمری به حكومت خود ادامه دادند، تا آن كه با مرگ آخرین ایلخان، ابوسعید بهادرخان، حیات سیاسی سلسله آن‌ها به پایان رسید.

«لین» در كتاب خود، با تمركز بر فرمانروایی هولاكو و آباقا، سعی می‌كند تا ویژگی‌های متمایز و فضای آسان‌گیر و تساهل آن عصر را نشان دهد. به گمان او، چنان فضایی به رشد جامعه و اقتصاد آن كمك كرد. لین برای تشریح دوران یاد شده، از منابع متعدد تاریخی استفاده می‌كند و در مجموع دیدگاه تازه‌ای درباره جامعه، حكومت، اقتصاد و فرهنگ ایرانی ارایه می‌دهد.

كتاب جورج لین در یك مقدمه و 9 فصل تنظیم شده و با نظمی منطقی و ساختاری محتوایی، ارایه شده است.

نویسنده در این اثر به نقد نظریه محققانی می‌پردازد كه میان دوره نخست ایلخانان و دوره‌ای كه آنان پس از غازان خان، دست به اصلاحات زدند، تفاوت قائل می‌شوند. به نظر او دوره هولاكو و آباقا، عصر نوزایی و همگرایی رعایا و حكومت است. او به ارزیابی منابع تاریخی آن روزگار می‌پردازد و به مقایسه دو منبع مهم «تاریخ جهانگشای جوینی» و «طبقات ناصری» دست می‌یازد. بازنگری مولف از منابع آن عصر، به این نتیجه می‌انجامد كه می‌باید تصویری دیگر و متفاوت با آن‌چه تاكنون درباره دوره آغازین حكومت ایلخانان نوشته‌اند، ترسیم كرد.

فصل دوم:

این فصل که «عقوبت آسمانی یا مشیت پنهانی الهی» نام دارد كوشیده است تا با بهره‌گیری از منابع، تلقی عمومی جامعه، نسبت به حكومت نوظهور ایلخانان را نشان دهد و برداشتی متفاوت را در سنجش با پژوهش‌های مغول‌شناسان دیگر عرضه كند. جورج لین در این فصل از آمدن هولاكو خان به ایران و قصد او برای انهدام قلعه‌های اسماعیلیه سخن می‌گوید و به تشریح آن رویداد می‌پردازد.