MGS،ماموریتی که تمدید شد
امروز در تاریخ فضا(2)
16آبان 1375
پس از گذشت چندین سال از فرستادن آخرین کاوشگر به مریخ، ایالات متحده آمریکا بار دیگر برنامه ای برای این سیاره تعریف کرد. Mars Global Surveyor یا نقشه بردار سراسری مریخ، در نوامبر 1996 به سمت مریخ پرتاب شد تا به غیبت بیست ساله آمریکا در سیاره سرخ پایان دهد. این فضاپیما، ده سال در این سیاره فعال بود.
Mars Global Surveyor با نام اختصاری ام جی اس، پس از پرتاب از پایگاه کیپ کاناورال با راکت دلتا-2، نزدیک به 750 میلیون کیلومتر را ظرف 300 روز پیمود و یازدهم سپتامبر 1997 به مریخ رسید. این فضاپیمای مکعبی شکل، هنگام پرتاب با سوخت کامل 1060 کیلوگرم وزن داشت. پس از رسیدن به نزدیکی مریخ، با بهره گیری از موتور راکتش سرعت خود را کم و خود را در مدار مریخ گرفتار کرد. این مدار، بیضوی بود و پیمودن یک دور آن، چهل و پنج ساعت زمان می برد. کمترین فاصله فضاپیما در این مدار با سطح سیاره، 262 کیلومتر بر فراز نیم کره شمالی و بیشترین فاصله اش بیش از 54000 کیلومتر از نیم کره جنوبی بود.
فضاپیما برای نزدیک شدن به سطح سیاره باید مدارش را تغییر می داد تا نقطه اوج مداریش فاصله کمتری با مریخ داشته باشد بنابراین با استفاده از فن ترمز هوایی در یک بازه زمانی چهار ماهه، بیشترین فاصله اش را از مریخ، از 54000 کیلومتر به 450 کیلومتر رساند. پس از مدتی، تیم کنترل کننده عملیات، مدار فضاپیما را به خارج از اتمسفر مریخ افزایش دادند زیرا با وجود رقیق بودن اتمسفر مریخ، حرکت در ارتفاع پایین در داخل این اتمسفر، مشکلاتی را برای صفحات خورشیدی فضاپیما به وجود آورده بود. در نهایت مدار فضاپیما به مدار تقریبا دایروی و تقریباً قطبی تغییر یافت. در این مدار در ارتفاع متوسط 378 کیلومتری، فضاپیما هر 65/117 دقیقه یک بار به دور مریخ می چرخید و در کمتر از یک ساعت از قطب شمال مریخ به قطب جنوب آن می رسید. طی این گردش، فضاپیما عکس های زیادی از سطح مریخ گرفت. ارتفاع این مدار، خورشید آهنگ انتخاب شده بود و به این ترتیب عکس هایی که فضاپیما می گرفت خصوصیات یک منطقه خاص را در زمان های متفاوت در یک شرایط نوری مشخص به نمایش می گذاشت. پس از گذشت هفت روز مریخی و پیمودن 88 مدار، فضاپیما دوباره در مسیر قبلی اش قرار می گرفت و به این ترتیب کل سطح مریخ را پوشش می داد.
در دسامبر 2006، ناسا عکس هایی از این فضاپیما دریافت کرد که احتمال وجود آب را در این سیاره در پنج تا هفت سال گذشته نشان می داد.
ام جی اس، مانند سایر فضاپیماهای متداول، برای تامین توان خود از صفحات خورشیدی بهره می گرفت. صفحات انرژی نور خورشید را به الکتریسیته تبدیل می کردند. مارس گلویال سرویر، برای انجام ماموریتش به دوربین، ارتفاع سنج، طیف سنج، دریافت کننده سیگنال و تعدادی دستگاه دیگر مجهز بود.
در آوریل 2005، ام جی اس، اولین فضاپیمایی شد که از فضاپیمایی دیگر در مداری به جز مدار زمین عکس گرفت. ام جی اس این عکس ها را از دو فضاپیمای مارس اودیسه (پرتاب در آوریل 2001 توسط ناسا) و مارس اکسپرس (پرتاب در ژوئن 2003، متعلق به ایسا) گرفت. در دسامبر 2006، ناسا عکس هایی از این فضاپیما دریافت کرد که احتمال وجود آب را در این سیاره در پنج تا هفت سال گذشته نشان می داد. این عکس ها در حقیقت بیانگر این نکته بود که هنوز آب می تواند در سطح مریخ جریان داشته باشد.
ماموریت این فضاپیما برای یک سال مریخی (تقریباً دو سال زمینی) تعریف شده بود، اما اطلاعات مفید و با ارزش این فضاپیما باعث شد ناسا طول مدت ماموریت آن را سه برابر کند. دوم نوامبر 2006، فضاپیما به فرامین ارسالی پاسخ نداد و سه روز بعد پاسخ های ضعیفی از آن دریافت شد. تمام تلاش ها برای برقراری مجدد ارتباط با فضاپیما به شکست انجامید تا اینکه در ژانویه 2007، ناسا رسما پایان ماموریت را اعلام کرد.
برگرفته از: پنجاه سال در فضا _ لیلا خلج زاده_ روابط عمومی سازمان فضایی ایران
تنظیم برای تبیان: م.ح.اربابی فر
