جستجوی فرازمینی ها در رایانه شخصی
در دنیای امروز برخلاف گذشته علم و دانش به قدری تخصصی شده است كه حتی تصور این كه مردم عادی نیز بتوانند به نوعی قدم به این حوزه گذاشته و در گسترش محدوده‌های علم و دانش تاثیرگذار باشند هم دور از ذهن به نظر می‌رسد.
اما اگر شما از جمله افرادی هستید كه دوست دارید به‌رغم برخورداری از توانمندی‌های تخصصی از آخرین رویدادها و اخبار حوزه علمی بخصوصی كه به آن علاقه‌مند هستید مطلع شوید، باید این مژده را بدهیم كه خوشبختانه امروزه حتی افراد عادی نیز می‌توانند در كنار فعالیت‌های روزمره زندگی خود به عنوان دستیار دانشمندانی كه وظیفه انجام پروژه‌های تحقیقاتی بزرگ در سطح دنیا را بر عهده دارند به آنها كمك كنند.
علوم شهروندی بخش جدیدی در دنیای علم است كه زمینه مناسبی را برای مشاركت شهروندان عادی در جریان توسعه علم پدید آورده است. به این ترتیب نه‌تنها دانشمندان آماتور، بلكه شهروندان عادی و حتی خود شما هم می‌توانید با توجه به علاقه شخصی خود به یك رشته علمی در جریان تولید سهیم باشید. با رشد و توسعه علوم شهروندی به موازات این كه فرصت‌های تحقیقاتی بیشتری در اختیار دانشمندان و محققان قرار خواهد گرفت زمینه مناسبی برای حضور مردم در فعالیت‌های علمی ایجاد شده و علاقه آنها به علم و دانش بیش از پیش افزایش خواهد یافت. در حقیقت علوم شهروندی از قدرت و توانایی‌های افراد مختلف و همچنین توانمندی‌های پردازشی ابزارهای همراه كه مبتنی بر فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی عمل می‌كنند برای جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات خام و اولیه استفاده می‌كند به عبارت دیگر می‌توان گفت علومی كه از آنها به عنوان علوم شهروندی نام برده می‌شود نیازی به تجربه و تخصص نداشته و تنها مبتنی بر تلاش افراد و مشاركت آنها در جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات اولیه است.
مشاركت كامپیوترهای خانگی در سیستم‌های بزرگ تحقیقاتی
از زمانی كه صحبت از فناوری‌های اطلاعاتی جدید به میان آمد استفاده از اینترنت برای كاربران اینترنتی تنها به ارسال نامه‌های الكترونیكی، جستجو برای یافتن اطلاعات مورد نظر یا داشتن وبلاگ و سایت اختصاصی محدود نمی‌شود بلكه با ایجاد امكان استفاده از منابع سخت‌افزاری دیگر كامپیوترهایی كه در این شبكه گرد هم آمدهاند، كاربران اینترنتی قدم فراتر گذاشته و به این ترتیب هر كامپیوتر خانگی به یك ابرقدرت محاسباتی مبدل شده است كه می‌تواند در مجموعه‌ای متشكل از نرم‌افزارها، سخت‌افزارها و سیستم‌های اطلاع‌رسانی مورد استفاده قرار گیرد. برای این كه شما هم بتوانید به این شبكه جهانی متصل شوید كافی است یك بار برنامه محافظ مخصوص صفحه نمایش یا به اصطلاح همان Screen Saver مخصوص اجرای این برنامه را در كامپیوتر شخصی خود دانلود كنید.
گسترش چنین شبكه‌هایی می‌تواند گام مهمی در راستای افزایش مشاركت شهروندی در گسترش مرزهای دانش و همچنین بالا بردن سطح آگاهی افراد عادی و غیرمتخصص به شمار آید.
به این ترتیب به كامپیوتر شخصی خود اجازه می‌دهید زمانی كه از آن استفاده نمی‌كنید به شبكه جهانی متصل شده و سیستم‌های بزرگ تحقیقاتی از منابع سخت‌افزاری آن استفاده كنند. یكی از مهم‌ترین كاربردهای نسل جدید شبكه‌های اینترنتی كه از آنها به عنوان Grid نام برده می‌شود پروژه‌های علوم شهروندی است. این پروژه‌ها، طرح‌هایی بین‌المللی هستند كه در آن مردم كشورهای مختلف بدون داشتن تجربه كافی در این زمینه یا حتی برخورداری از تحصیلات بالا می‌توانند به طور یكسان در پیشبرد و اجرای این پروژه‌ها مشاركت داشته باشند. جستجوی موجودات هوشمند فرازمینی یا SETI از اولین پروژه‌های علوم شهروندی است. در این طرح دانشمندان براساس اطلاعات به دست آمده از رادیو تلسكوپ‌های موجود، امكان حیات فرازمینی هوشمند را مورد بررسی قرار دادند و از آنجایی كه آنها باید حجم زیادی از اطلاعات را دسته‌بندی و پردازش می‌كردند و از طرفی امكانات موجود در آزمایشگاه‌ها و مراكز تحقیقاتی نمی‌توانست پاسخگوی نیاز آنها باشد نخستین پروژه از علوم شهروندی به نام جستجوی هوشمندان در خانه یا همان seti@home به اجرا درآمد.
به این ترتیب داده‌های دریافتی از رادیو تلسكوپ‌ها به بسته‌های اطلاعاتی كوچك‌تری تقسیم می‌شد و از مردم دعوت به عمل می‌آمد تا با نصب نرم‌افزار مخصوص پردازش این اطلاعات روی كامپیوتر خود در یافتن موجودات فرازمینی هوشمند با محققانی كه مسوولیت اجرای این طرح را به عهده داشتند همكاری كنند. با نصب این نرم‌افزار كه در قالب یك برنامه محافظ صفحه نمایش عمل كرد، زمانی كه هر كاربری از توان پردازشی و محاسباتی كامپیوتر شخصی خود استفاده نمی‌كرد این نرم‌افزار به صورت خودكار فعال شده و نتایج حاصل از بررسی‌های محاسباتی به مراكز ارسال داده‌های اولیه فرستاده می‌شد. اگرچه در این طرح شهروندان تنها وقت آزاد كامپیوترهای شخصی خود را در اختیار دانشمندان قرار می‌دادند، اما نتایج رضایت‌بخش اجرای این طرح و همچنین استقبال مردم برای مشاركت در اجرای پروژه‌های علمی و تحقیقاتی موجب شد تا به تدریج پروژه‌های علمی مشابهی براساس این برنامه طراحی شود. در برخی از این پروژه‌ها مانند طرح seti، شهروندانی كه قصد مشاركت در اجرای پروژه‌های علمی را داشته باشند تنها توان محاسباتی كامپیوترهای شخصی خود را به انجام این كار اختصاص می‌دهند، اما در برخی از طرح‌ها افراد می‌توانند خودشان هم در جمع‌آوری اطلاعات و جستجو درباره موضوع خاصی مشاركت داشته باشند.
بی‌شك گسترش چنین شبكه‌هایی نه‌تنها می‌تواند نقش بسیار مهمی در افزایش سرعت پروژه‌های علمی داشته باشد بلكه می‌تواند گام مهمی در راستای افزایش مشاركت شهروندی در گسترش مرزهای دانش و همچنین بالا بردن سطح آگاهی افراد عادی و غیرمتخصص به شمار آید. جستجو برای یافتن هوش فرازمینی از سال 1999 آغاز شد و تا زمانی كه این طرح بتواند به اهداف خود در جستجو برای نشانه‌های موجودات فرازمینی دست پیدا كند ادامه خواهد داشت. جالب است بدانید كه در این پروژه بیش از 5/5 میلیون كامپیوتر از سراسر دنیا در شبكه‌ای گردهم آمدهاند و بزرگ‌ترین ابركامپیوتر دنیا را تشكیل داده‌اند. این ابركامپیوتر قادر است بیش از 70 میلیارد عملیات شناور را در ثانیه انجام دهد. با این روش سرمایه‌گذاری لازم برای اجرای پروژه‌های تحقیقاتی به میزان قابل توجهی كاهش خواهد یافت.
چندی پیش نیز كامپیوترهای خانگی توانستند یك كشف بزرگ نجومی را به نام خود به ثبت برسانند. در این پروژه كه یكی از انواع طرح‌های محاسبات كامپیوتری توزیع شده و از مجموعه علوم شهروندی است كاربران زیادی در اجرای این طرح تحقیقاتی كه به اینشتین در خانه یا Einstein@home موسوم است مشاركت دارند، اما 3 شهروند كه از متخصصان فناوری‌های اطلاعاتی هستند و به عنوان شهروندان عادی در اجرای این پروژه همكاری دارند، توانستند یكی از كمیاب‌ترین اجرام سماوی را كه تب اختر دوتایی از هم گسیخته نام دارد و در هنگام فروپاشی ستاره‌‌ای بزرگ ایجاد می‌شود، كشف كنند. در این پروژه 500 هزار كامپیوتر خانگی از سراسر دنیا گردهم آمدهاند و این افراد كه از زمان اجرای این طرح بخشی از زمان خود را در پای كامپیوترهای شخصی به جستجوی اطلاعاتی درباره پدیده‌های نجومی اختصاص می‌دادند، توانستند این كشف بزرگ را به نام خود به ثبت برسانند.
پروژه Einstein@home با هدف یافتن امواج گرانشی كه در فضا و زمان در حال انتشار هستند راه‌اندازی شده است و این اولین و یكی از بزرگ‌ترین اكتشافات نجومی است كه در این طرح به ثبت رسیده است. ناسا نیز از جمله موسساتی است كه به استقبال علوم شهروندی رفته است و با هدف پاسخگویی به خواسته‌های علاقه‌مندان به علم نجوم امكانات مختلفی را در اختیار این افراد قرار داده است.
اگر شما از علاقه‌مندان به نجوم هستید به شما این مژده را می‌دهیم كه ناسا بتازگی سایتی را راه‌اندازی كرده است كه افراد می‌توانند با مراجعه به این سایت قدم زدن در سطح ماه را به طور مجازی تجربه كنند. در حقیقت سایت اینترنتی moonzoo اقدامی در راستای توسعه علوم شهروندی با نظارت محققان ناساست تا مردم بتوانند با مشاركت در آن با اهداف بازسازی تاریخ سفرهای انسان به ماه آشنا شوند. افرادی كه در این پروژه مشاركت دارند برای ارائه اطلاعات دقیق درباره این تصاویر با محققان ناسا همكاری می‌كنند تا بتوانند تعداد، سن و همچنین عمق حفره‌های ایجاد شده در سطح ماه و همچنین حفره‌ای كه در اثر برخورد شهابسنگ‌ها در سطح ماه ایجاد شده‌اند را تعیین كنند.
منابع: Galaxyzoo/Setiathome
به نقل از: جام جم / فرانك فراهانی جم
تنظیم برای تبیان: م.ح.اربابی فر
