آیا سحر ، همان کرامت یا معجزه است ؟!

سحر و جادو از منظر علماى دینى

سحردرلغت ، به هشت معنا آمده كه مهم ترین آن ها عبارت است از :

خدعه و نیرنگ و شعبده و تردستى و به تعبیر قاموس اللغة ، « سحر» یعنى خدعه كردن .

« كلُّ ما لطفَ و دَقَّ ; آنچه عواملش نامرئى و مرموز باشد » .

مفردات راغب به سه معنا اشاره كرده است :

الف ؛ خدعه و خیالاتِ بدون حقیقت و واقعیت ; همانند شعبده و تردستى .

ب؛ جلب شیطان ها از راه هاى خاص و كمك گرفتن از آنان .

ج ؛ معناى دیگرى است كه بعضى پنداشته اند این كه ممكن است با وسایلى ماهیت و شكل اشخاص و موجودات را تغییر داد ; مثلاً ، انسان را به وسیله آن به صورت حیوانى درآورند ولى این نوع خیال و پندارى بیش نیست و واقعیت ندارد. ¹

علاّمه مجلسى(رحمة الله) مى فرماید : سحرعملى پنهانى است ; چون عامل مؤثر در آن معلوم نیست و عملكردش به این صورت است كه اشیا و افراد رادر جلوى چشم دیگران تغییر مى دهد ، ولى حقیقت آن را نمى تواند تغییر دهد و موجب حبّ و بغض و مرض و امثال آن مى شود .

معجزه چیست؟

اعجاز در لغت ، به سه معنا ذكر شده است كه عبارتند از: فوت و از دست دادن ; ناتوان یافتن و ناتوان نمودن .

در تعریف معجزه می توان چند ویژگی را ذکر کرد :

- هیچ عامل قوى ترى نمى تواند بر آن چیره شود و مغلوب نیروى قوى تر ـ چه مادى یا ماوراى مادى ـ واقع نمى شود .

- - قابل تعلیم و تعلم نیست .

. - كارى خارق عادت است و از توانایى بشر خارج مى باشد

. - سند حقانیت مدعى نبوت یا امامت است

- همراه با «تحدى» است ; یعنى با دعوت به معارضه و مقابله به مثل همراه است.²

آیا همه كارهایى كه به ظاهر خارق العاده مى نماید ، مى توان معجزه نامید؟

كارهایى كه عنوان خارق العاده به خود مى گیرند ، اقسام مختلفى دارند كه تنها یك قسم آن معجزه است ،

بلكه كار خارق العاده اى كه قابل تعلیم و تعلم نبوده ، افراد بشر از آوردن آن عاجز باشند و با ادعاى نبوت یا امامت همراه باشد ، معجزه نام دارد .

تفاوت معجزه و كرامت

معجزه و كرامت چه تفاوتى دارند؟

كارى كه پیامبران با عنوان معجزه انجام مى دهند ، اولیاى الهى با عنوان كرامت انجام مى دهند . اعجاز براى اثبات نبوت و امامت صورت مى گیرد ، ولى كرامت براى اثبات نبوت و امامت نیست .

اعجاز تنها از پیامبر و امام معصوم صادر مى شود ، ولى كرامت ، ممكن است از غیر پیامبر و امام معصوم هم صادر شود و منع عقلى هم ندارد . اولیاى الهى به شرط آن كه شاگردى انبیا را نموده باشند و بر سر سفره آنان بنشینند و راهشان را بپویند ، مى توانند به اذن خدا كار خارق العاده داشته باشند. ³

از نظر قرآن معجزه با سحر چه تفاوتى دارد؟

معجزه با سحر فرق هاى بسیارى دارد كه به برخى از آنها ، با توجه به آیات قرآن ، اشاره مى كنیم :

. 1- معجزه حق است ، ولى سحر باطل

" فَلَمَّا جَآءَهُمُ الْحَقُّ مِنْ عِندِنَا قَالُوا إِنَّ هَـذَا لَسِحْرٌ مُّبِین * قَالَ مُوسَى أَتَقُولُونَ لِلْحَقِّ لَمَّا جَآءَكُمْ أَسِحْرٌ هَـذَا ." ⁴

. 2- سحر پیروزى نمى آورد و سبب رستگارى نمى شود ، بر خلاف معجزه

" وَلاَ یُفْلِحُ السَّـحِرُونَ "⁵

. 3- سحر، عمل مفسدان است ، ولى معجزه عمل انبیاى الهى

. 4- سحردیر یا زود باطل مى شود ، ولى معجزه باطل شدنى نیست

" مَا جِئْتُم بِهِ السِّحْرُ إِنَّ اللَّهَ سَیُبْطِـلُهُ إِنَّ اللَّهَ لاَ یُصْلِحُ عَمَلَ الْمُفْسِدِینَ . ⁶

. 5- معجزه مربوط به عالم غیب است

" وَیَقُولُونَ لَوْلاَ أُنزِلَ عَلَیْهِ ءَایَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَقُلْ إِنَّمَا الْغَیْبُ لِلَّه ."⁷

حكم سحر در اسلام

سحر در اسلام حرام است ،⁸ اما این كه آیا به طور مطلق حرام است یا بعضى جاها استثنا شده ، ظاهراً آن گونه سحر كه براى مقاصد درست به كار گرفته مى شود ؛ مثل پیدا كردن گم شده یا بقاى عمارت یا فتح سرزمین كفر جایز است ، به خصوص باطل كردن سحر با سحر جایز مى باشد .⁹

1- ناصر مكارم شیرازى و دیگران / تفسیر نمونه / ج 1 / ص 378

2- جعفر سبحانى / الالهیات فى الكتاب و السنة / ج 2 / ص 64

3- جوادى آملى / ج 1 / ص 98 ـ 99 ; محمد باقر سعیدى روشن / معجزه شناسى / ص 24

4- یونس / آیه 76ـ77

5- یونس / آیه 77

6- یونس / آیه 81

7- یونس / آیه 20

8ـ سید محمد كلانتر / پیشین / ص 94 و 95

9- همان / ص 95 و 96