خوش‌نشینی در تكرار
سریال خوش‌نشین ها به كارهای قبلی رضا عطاران شبیه است
سریال‌های كمدی تلویزیون از پر مخاطب‌ترین آثار تلویزیونی هستند. این سریال‌ها با فضای مفرحی كه برای بیننده ایجاد می‌كنند می‌توانند چند دقیقه‌ای بیننده تلویزیون را از دنیای واقعی دور كنند.
بیشتر سریال‌های طنز شبانه تلویزیون را نمی‌توان در ردیف آثار كمیك قرار داد چون كمدی تعریف خاص خود را دارد، كمدی باید تیغ دو لبه‌ای باشد كه وظیفه‌اش نمایش و نقد معضلات و مشكلاتی است كه جامعه و مردمش در طیف‌های مختلف با آن دست به گریبان هستند. اما سریال‌های طنز شبانه تلویزیون ساخته می‌شوند تا با تعریف قصه‌ای از رودررویی چند آدم با یك مشكل، مخاطبان را سرگرم كنند.
این گونه سریال‌ها بیشتر متكی به موقعیت و كلام هستند. موقعیت‌های طنز هم بیشتر بر محور رفتارها و كلام آدم‌هایی شكل می‌گیرد كه داستان سریال را پیش می‌برند. در اصل سریال‌های طنز شبانه برشی از واقعیت زندگی آدم‌هایی است كه زندگی روزمره خود را دارند، اما لحظاتی از این زندگی از نگاه دیگران خنده‌دار است.
از میان این سریال می‌توان به سریال چاردیواری اشاره كرده كه سروش صحت چند سال پیش آن را ساخت. این سریال داستان اعضای یك خانواده را روایت می‌كرد كه در آپارتمان پدری زندگی می‌كردند. چاردیواری روایت طنزگونه از این زندگی جمعی بود. آدم‌های چاردیواری تیپ‌هایی بودند كه در كنار هم زندگی می‌كردند و كنتراست رفتارهای مختلف آنها در كنار هم باعث خنده می‌شد.
چاردیواری طنز بود چون فقط به منظور خنداندن ساخته شده بود و تصمیم نداشت مساله یا مسائلی را نقد كند. جلوتر كه بیاییم به سریال «زن بابا» می‌رسیم كه سعید آقاخانی آن را برای نوروز امسال كارگردانی كرد. زن بابا هم در خنداندن مردم تا حدودی موفق بود چون ساخته شده بود تا در روزهای نوروز مخاطبان تلویزیون را شاد كند. این سریال پر بود از موقعیت‌هایی كه آدم‌های داستان در ارتباط با یكدیگر خلق می‌كردند.
آقاخانی با همین رویكرد چندی پیش سریال خوش‌نشین‌ها را مقابل دوربین برد و آن را به پخش آبان ماه تلویزیون رساند و اكنون مخاطبان شبكه 3 شاهد سریالی طنز هستند كه بازیگرانی مانند حمید لولایی، علی صادقی، مهران رجبی، مرجانه گلچین و... داستان آن را با ترفندهای بازیگری خود پیش می‌برند؛ ترفندهایی كه دیگر برای مخاطب تازگی ندارد و بشدت تكراری شده است.
این گونه سریال‌ها بیشتر متكی به موقعیت و كلام هستند. موقعیت‌های طنز هم بیشتر بر محور رفتارها و كلام آدم‌هایی شكل می‌گیرد كه داستان سریال را پیش می‌برند. در اصل سریال‌های طنز شبانه برشی از واقعیت زندگی آدم‌هایی است كه زندگی روزمره خود را دارند، اما لحظاتی از این زندگی از نگاه دیگران خنده‌دار است.
البته بازیگرانی كه نام آنها ذكر شد مدت‌هاست كه به یك روش و سیاق بازی می‌كنند. آنها نشان داده‌اند كه همیشه یك جور خواهند بود مگر این‌كه كارگردان و قصه از آنها چیز متفاوتی بخواهد یا بسازد.
مثلا لولایی در سریال مسافران با دیگر آثارش فرقی نداشت، اما چیزی كه لولایی را از تكراری شدن در این سریال نجات داد داستان مسافران و بازیگران جدیدی بودند كه مقابل او قرار گرفتند و باعث شدند تا لولایی تكراری به نظر نرسد، اما زمانی كه لولایی برای چندمین بار مقابل علی صادقی قرار می‌گیرد و داستانی تكراری را روایت می‌كند مجبور است همان بده، بستان‌های گذشته را تكرار كند. علی صادقی هم بارها و بارها در سریال‌های طنز كه داستانی شبیه خوش‌نشین‌ها داشته‌اند و در همان فضا روایت می‌شده‌اند بازی كرده است بنابراین اصلا لازم نیست كه فرمول بازی خود را عوض كند.
صادقی چند سال پیش در سریال سه در چهار به كارگردانی مجید صالحی بازی كرد كه فضایی تقریبا شبیه خوش‌نشین‌ها داشت، اما در آنجا بازیش دلنشین بود چون او را مقابل محمد كاسبی گذاشته بودند و سه در چهار اولین سریال طنز شبانه بود كه كاسبی بازی می‌كرد.
پیش از سه در چهار كاسبی در سریال خوش ركاب بازی كرده بود كه فضای طنز آن با فضای سه در چهار كاملا متفاوت بود. در سه در چهار شهره لرستانی نیز همبازی صادقی بود كه جنس بازیش كاملا با صادقی فرق می‌كرد. همه اینها و داستان اجتماعی سه در چهار باعث شد تا بازی تكراری علی صادقی به چشم نیاید، اما همین نوع بازی در سریال خوش‌نشین‌ها بشدت آزار دهنده بود.
مشكل اساسی سریال‌های طنز گرفتار شدن در ورطه تكرار است. مثلا حلیمه سعیدی در سریال زن بابا با نقش سوری خانم درخشید. این پیرزن آنقدر در سریال زن بابا خوب بازی كرد كه همه بینندگان این سریال به او علاقه‌مند شدند، اما حضور او در سریال خوش‌نشین‌ها همان تكرار سوری خانم است. بازیگرانی مانند سعیدی و پورمخبر كه در دوران كهولت به دنیای بازیگری قدم می‌گذارند را بازیگران غریزی می‌نامند.
آنها مقابل دوربین قرار می‌گیرند تا آنچه را كه در ذهن دارند و مناسب فضایی است كه كارگردان برایشان ترسیم كرده اجرا كنند. آنها زمانی می‌توانند متفاوت باشند كه یا داستان تغییر كند یا بازیگران مقابل آنها كاملا با آثار قبلی‌شان فرق كند.
مثلا پورمخبر زمانی كه در ترش و شیرین مقابل لولایی و شفیعی‌جم قرار گرفت دیدنی‌تر شد یا در فیلم توفیق اجباری وقتی مقابل محمدرضا گلزار و باران كوثری قرار گرفت توانست برای مخاطب جذابیت داشته باشد. پورمخبر در كنار رضا عطاران تكراری نمی‌شود چون عطاران همیشه عكس‌العمل و رفتار تازه‌ای برای مخاطب در چنته دارد و پورمخبر در مقابل این عكس‌العمل‌های تازه می‌تواند واكنش‌های خوبی داشته باشد.
آقاخانی با همه خلاقیت‌هایی كه دارد نتوانسته خوش‌نشین‌ها را از دام تكرار برهاند. خوش‌نشین‌ها یادآور همه سریال‌های طنزی است كه در سال‌های اخیر ساخته شده‌اند.
فضای آن بشدت یادآور سریال‌های رضا عطاران است، اما وام‌هایی هم از سریال سه در چهار گرفته است. شوخی‌سازی‌های این سریال قدیمی هستند. این شوخی‌ها در سریال‌های دهه 70 دیده می‌شدند.
مثلا باز شدن در ماشین قراضه به وسیله مشت و لگد، اشتباهی گرفتن بیمار در بیمارستان، عوض شدن كیف و سرانجام به عاشقی ختم شدن و... . كمدی و طنز در سینما و تلویزیون ما پیشرفت كرده است. این پیشرفت را فقط كارگردانان و بازیگرانی تجربه می‌كنند كه همیشه به دنبال داستان و فضایی تازه باشند و از تكرار پرهیز كنند.
طاهره آشیانی / جام جم
تنظیم برای تبیان : مسعودعجمی
