طعم «پس گردنی» پشت نیمكت‌مدارس
اجتماعی-تعداد كودكان خارج از چرخه تحصیل به دلیل ترس از آزار روبه افزایش است و مسئولیت مستقیم آن نیز بر عهده آموزش و پرورش است/ناظمی كه به خودش جرات جیغ و داد در حیاط و راهروی كلاس‌ها را می‌دهد چگونه دیگران را ارشاد می‌كند.
سعید مابین جیغ و داد همكلاسیهایش هاج و واج مانده، پاك‌كن، ته‌مداد را داخل گوش كرده و ناخن دستش را می‌جود... معلم چند دقیقه‌ای دیر كرده.... ناظم مدرسه كه همیشه یك چوب دو متری همراه دارد و تمامش را داخل آستینش نگاه می‌دارد، در كلاس را با هجوم و حمله باز می‌كند و با تمام توان چوب یك‌متری را به روی میز می‌كوبد، جمعیت 20 نفره كلاس كه حالا دیگر تمام و كمال ترسیدند سكوت می‌كنند و هیچ یك دم نمی‌زنند... اما سعید، این بار نه تنها می‌لرزد، ناخنش را هم سریعتر می‌جود.
چوب بلند ناظم و پس گردنی همیشگی معلم
زنگ تفریح كه میخورد انگار برای بچه‌ها جشن گرفته‌اند؛ از خوشحالی رفتن به حیاط مدرسه و جدا شدن از كلاس درس حتی دستشویی رفتن و دست و صورت شستن را هم فراموش می‌كنند...!
ناظم مدرسه هم كه در این مواقع كنترل بچه‌ها از دستش در می‌رود، چند تا از بچه‌های سال بالایی را مامور برقراری نظم در حیاط می‌كند. اگر توقعات بچه‌های سال بالایی برآورده شده و سهمی از تغذیه هم‌كلاسی‌‌ها داشته باشند كه هیچ، در
غیر این صورت شیطنتشان گل می‌كند و آمار و گزارش‌های نادرست به ناظم مدرسه می‌دهند. ناظم مدرسه هم كاری به صحت و سقم گزارش‌ها ندارد و تر و خشك را با هم یكجا می‌سوزاند.
مادر پارسا می‌گوید: پارسا از چوب بلند ناظم مدرسه تشویش گرفته و همكلاسیهایش هم همین حس را دارند، وقتی ناظم چوب را روی میز یا دیوار می‌زند سر و صدای بلندی به پا می‌شود و بچه‌ها خصوصا كلاس اولی‌ها كه با این صدا آشنا نیستند، وحشت می‌كنند و رنگ از صورتشان می‌پرد.
فرهاد به جای حل كردن تمرین ریاضی مشغول نقاشی است؛ به خیال خودش تصویر كاملی از معلمش را نقاشی كرده و با نشان دادن به بغل دستی‌اش هر دو می‌خندند.
معلم ریاضی كه متوجه سر و صدای انتهای كلاس می‌شود، فرهاد را با پس‌گردنی از كلاس بیرون می‌اندازد و او را جریمه درسی می‌كند، فرهاد تا 12 شب بیدار می‌ماند تا جریمه‌ها را به دور از چشم مادرش انجام دهد!
خشونت در مدارس به تنبیه بدنی محدود نمی‌شود
گزارش‌ها متفاوت است؛ اگر كودك یا نوجوانی به دلیل امكانات مالی پدر و مادرش در مدرسه غیردولتی درس بخواند، در مدرسه پذیرایی هم می‌شود و به قول معروف با انواع تشریفات فارغ‌التحصیل می‌شود اما اگر در یك مدرسه دولتی درس بخواند باید به دلیل مشكلات روزمره مسئولان مدرسه و بی‌حوصلگی‌هایشان، محدودیت‌ها و فضای خشك و سنگین را تحمل كند.
میلاد با آنكه در مدرسه غیرانتفاعی درس می‌خواند و به قول مادرش از دیوار راست بالا می‌رود، بارها طعم«پس‌گردنی» را توسط معلم یا ناظم مدرسه چشیده است.
با وجود آنكه فاطمه قربان معاون وزیر آموزش و پرورش اعلام می‌كند كه تنبیه بدنی دانش‌آموزان در مدارس ممنوع است اما جای تاسف دارد كه چطور این مسئول با مصادیق تنبیه در مدارس و كودك‌آزاری آشنا نیست و در مورد سایر تنبیه و خشونت‌های اعمال شده بر روی كودكان در محیط مدرسه و كلاس‌های درس موضعی ندارد.
معاون وزیر آموزش و پرورش در آخرین اظهاراتش تمام موارد خشونت بر روی كودكان را به تنبیه بدنی معطوف كرده و اعلام كرده كه هیچ یك از معلمان و معاونان تحت هیچ شرایطی به دلیل انجام ندادن تكالیف درسی و یا موارد انضباطی حق تنبیه بدنی دانش‌آموزان را ندارند.
آیا معاون وزیر آموزش و پرورش نمی‌داند كه دانش‌آموزانی كه در معرض تنبیه غیربدنی، «عاطفی و روانی» قرار می‌گیرند، آثار و تبعاتش به مراتب بدتر از تنبیه جسمی است؟ آیا این مسئول آموزش و پرورش نمی‌داند كه مادران و اولیای دانش‌آموز اغلب حتی نگران اعتراض از برخی رفتارهای مسئولان مدرسه در قبال فرزندانشان هستند؟
ارشاد دانش آموزان با ادبیات خشن!
فاطمه قربان معاون وزیر آموزش و پرورش در حالی اعلام می‌كند كه علت اصلی خطای دانش‌آموزانی كه موارد انضباطی دارند و یا تكالیف خود را انجام نمی‌دهند، از روی ناآگاهی است و باید برای ارشاد آنها وقت صرف كرد كه به تازگی مسئولان یك مدرسه دخترانه، دختر 15 ساله‌ای را به دلیل تمیز كردن ابروهایش، به مدت دو روز اخراج كرده و یا در بسیاری از مدارس نه تنها اخراج موقت و چند روزه به یك روال عادل تبدیل شده بلكه اگر اخراج هم صورت نگیرد، دانش‌آموز تهدید به اخراج شده و از نگرانی احتمال این تنبیه، ضربه روحی زیادی میخورد، چه بسا اینكه بارها به دانش‌آموزان پسر می‌گویند: «پرونده‌ات را زیر بغلت می‌گذاریم» دانش‌آموزان با وجود چنین ادبیاتی چطور قرار است ارشاد شوند؟ ناظم مدرسه‌ای كه به خودش جرات جیغ و داد در حیاط مدرسه و یا راهروی كلاس‌ها را می‌دهد قرار است چگونه دیگران را ارشاد كند؟ مشاوران مدرسه كه نقشی جز تفتیش اطلاعات از كودكان، نقش دیگری ندارند و اعتماد دانش‌آموزان به مشاوران مدارس بسیار كم است، چه نقشی در ارشاد محصلان ایفا می‌كنند؟
قربان، معاون آموزشی ابتدایی كه در برابر سئوال خبرنگار ایلنا در مورد خشونت در مدارس به جای ارایه توضیحات شفاهی، به چند پاراگراف و ارسال یك نامه اكتفا كرده اعلام كرده است: «از آنجایی كه بیش از 80 درصد معلمان ابتدایی را خانم‌ها تشكیل می‌دهند، حس مادری باعث می‌شود آموزگاران با دانش‌آموزان مانند فرزندان خود رفتار كنند به همین دلیل تنبیه بدنی در این مقطع غیرممكن است»
به این مسئول در آموزش و پرورش اعلام می‌كنیم چطور توقع می‌رود كه یك زن معلم قادر به تقسیم مهر مادری‌اش در میان 400 دانش‌آموز دیگر باشد؟
گزارش مواردی از كودك آزاری در مدارس به سامانه “صدای یارا”
طاهره پژوهش عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق كودكان می‌گوید: متاسفانه تنبیه بدنی، روانی و تحقیر دانش‌آموزان در مدارس نه تنها ریشه‌كن نشده است بلكه به دلیل عدم نظارت جدی از سوی مسئولین آموزش و پرورش، در حال تبدیل شدن به یك رویه است.
او ادامه می‌دهد: با آنكه مدت زیادی از شروع سال تحصیلی جدید سپری نشده است، خانواده‌هایی از شهرهای قائم‌شهر، كرج و تهران با صدای یارای انجمن حمایت از حقوق كودكان تماس گرفته و از تنبیه بدنی و روانی فرزندان خود در مدارس شكایت كرده‌اند.
پژوهش عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق كودك با اشاره به لطمات جبران‌ناپذیر تنبیه كودكان در مدارس تصریح می‌كند: یكی از كودكان عضو خانه كودك ناصرخسرو كه در كلاس اول یكی از مدارس محله ناصرخسرو درس می‌خواند به علت تنبیه معلم كلاس اول، از چرخه تحصیل خارج شد و این كودك دومین كودك عضو این مركز بوده كه به دلیل ترس از مدرسه حاضر به ادامه تحصیل در مدرسه نیست.
این فعال حقوق كودك اخراج موقت و یا تنبیه فرد را پاك كردن صورت مسئله می‌داند و ادامه می‌دهد: استفاده از شیوه‌های این‌چنینی فقط بر اساس سلیقه شخصی نبوده و اصل قضیه كه نگرش نادرست به كودكان و مسئله تنبیه است همچنان باقی می‌ماند.
پژوهش رویه تنبیه و اعمال فشار بر كودكانی كه با هزار امید برای كسب دانش به مدرسه می‌روند را غیرقانونی و غیرانسانی اعلام می‌كند و خطاب به وزیر آموزش و پرورش و سایر مسئولان این وزارتخانه می‌گوید: اگر با این رویه مقابله نشود و با كسانی كه هنوز از روش‌های منسوخ شده برای آرام كردن و دست از پا خطا نكردن بچه‌ها استفاده می‌كنند برخورد نشود، تعداد كودكان خارج از چرخه تحصیل به دلیل ترس از آزار مجدد افزایش می‌یابد و مسئولیت مستقیم آن نیز بر عهده آموزش و پرورش است.
سركوفت‌های رایج در ادبیات برخی از معلمان
به گزارش خبرنگار ایلنا، ثریا عزیزپناه یكی دیگر از اعضای هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق كودكان نیز در گفت‌وگو با
خبرنگار ایلنا از حاكم بودن سیستم سنتی تشویق و تنبیه در نظام آموزش ابراز نگرانی كرده و در زمان آغاز بازگشایی مدارس تاكید كرده است كه هنوز موارد زیادی برای فعالان حقوق كودك به صورت ابهام باقی مانده و هنوز معلوم نیست كه سیاست‌های سنتی و جدید آموزشی مانند سیاست تشویق و تنبیه بر چه اساسی تدوین و بازبینی می‌شود چرا كه همچنان مواردی از خشونت‌های بدنی و غیربدنی در مدارس گزارش می‌شود .
به هر حال با وجود آنكه مسئولان مدارس می‌دانند كه تنبیه بدنی در مدارس ممنوع است اما در قبال حرف گوش‌كن نبودن برخی از دانش‌آموزان و اینكه به هر قیمتی باید سر به‌راه بیایند و انضباط مدرسه را رعایت كنند، به برخی شیوه‌ها رو می‌آورند تا مدركی برای پیگیری نماند و از سوی اولیای دانش‌آموز جای اعتراض باقی نماند... تحقیر زبانی، تنبیه روحی ـ روانی، سركوفت‌های رایج در ادبیات برخی از معلمان و اغلب نیز اجبار دانش‌آموزان به انجام تكالیف سنگین و جریمه‌های بلندبالا به بهانه تنبیه از جمله مصادیق این مسئله است.
احساس تبعیض و افسردگی در دانش آموزان
فاطمه قاسم‌زاده روان‌شناس با اشاره به مراجعه گسترده والدین كه از افسردگی دانش‌آموزان خود رنج می‌برند برای مشاوره خبر می‌دهد و می‌گوید: نظام‌های آموزشی رقابتی كه دانش‌آموزان را به رقابت، برنده شدن و اخذ نمره 20 ترغیب می‌كند، باعث افسردگی و ایجاد اختلالات رفتاری در آنها می‌شود.
او ادامه می‌دهد: مراجعان اعلام می‌كنند كه دانش‌آموزشان تا ساعت 12 شب بیدار مانده تا تكالیفش را تمام كند، این در حالی است كه یك محصل باید در طول شبانه‌روز هشت ساعت به طور مفید خواب و استراحت كافی داشته باشد اما برای انجام تكالیف مدرسه بیدار می‌مانند و در كلاس درس هم به شیوه خودش چرت می‌زند و كسل است.
قاسم‌زاده روان‌شناس می‌گوید: اغلب دانش‌آموزان تحت عنوان مشكلات درسی به مطب مراجعه می‌كنند اما با بررسی معلوم می‌شود كه مشكل حافظه ندارند بلكه مشكل آنها افسردگی است چرا كه احساس تبعیضی كه اغلب در مدارس نهادینه می‌شود برای كودكان بسیار دردناك است.
رسیدگی به شكایات پس از مرگ سهراب
آموزش و پرورش اعلام می‌كند كه اگر شكایتی از سوی والدین دانش‌آموزان به مدیر مدرسه یا مسئولان مناطق آموزش و پرورش گزارش شود به موضوع رسیدگی شده و در صورت تائید با معلم متخلف برخورد می‌شود اما آیا آزار روحی حاصل از هر گونه تنبیه و یا ترس دانش‌آموزان از مدارس و حتی افت تحصیلی این دسته از دانش‌آموزان قابل جبران است؟
قربان معاون ابتدایی وزارت آموزش و پرورش همچنین با ارایه نامه‌ای به خبرگزاری ایلنا اعلام كرده است كه معلمان مانند تمام كاركنان دولت قبل از استخدام از فیلترهای مختلف از جمله گزینش، سوء پیشینه، معاینات پزشكی و ... عبور می‌كنند اما با وجود 16 هزار حق‌التدریس در كشور و محقق نشدن مطالبات آنها چگونه ممكن است كه فشار حاصل از ضایع شدن حقشان در این وزارتخانه آنها را تحت تاثیر قرار ندهد و با طبیعی‌ترین شیطنت بچه‌گانه دانش‌آموزان طاقتشان تاب نشود؟
این در حالی است كه، بر اساس جدید‌ترین بخش‌نامه وزارت آموزش و پرورش در مورد شرایط گزینش و شرایط عمومی استخدام 40هزار نیرو در آموزش وپرورش و با نگاهی به این شرایط به راحتی می‌توان دریافت كه هیچ‌كدام از این نیروها از فیلترهای مختلف از جمله گزینش، سوء پیشینه، معاینات پزشكی و ... عبور نمی‌كنند.
در عین حال مگر شرایط استخدام حق‌التدریس‌ها در آموزش و پرورش فراهم شده كه گزینش‌ها در این سطح انجام شود، ضمن آنكه این گزینش‌ها هر چند سال یك بار نیز تكرار نمی‌شود و هیچ ضمانتی وجود ندارد كه روحیات و ویژگی‌های فردی و اجتماعی یك فرد استخدام شده در آموزش و پرورش با گذر زمان دستخوش تحول نشود.
تنظیم برای تبیان:هنگامه سهرابی
منبع ایلنا
