تبیان، دستیار زندگی
مدت‌هاست سینمای ایران از دوارن اوج حضورهای بین‌المللی فاصله گرفته است. در سال‌هایی که مدیران سینمایی به تعریف تازه از سینما در سال‌‌های بعد از انقلاب رسیده بودند و آثار ایرانی با حال و هوا و سبک خاص خود تولید می‌شدند مسیر رو به رشد سینمای ایران در جشنواره
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نه نخل کن؛ نه شیر ونیز

عباس کیارستمی

دستاورد شش ماه اخیر سینمای ایران از جشنواره‌های جهانی چه بوده است؟

 نگاهی به حضور‌های بین‌المللی سینمای ایران در جشنواره‌‌های جهانی از ابتدای امسال تاکنون نشان می‌دهد دوران افول سینمای ایران در این عرصه کماکان ادامه داد.

به گزارش خبرآنلاین، مدت‌هاست سینمای ایران از دوران اوج حضورهای بین‌المللی فاصله گرفته است. در سال‌هایی که مدیران سینمایی به تعریف تازه از سینما در سال‌‌های بعد از انقلاب رسیده بودند و آثار ایرانی با حال و هوا و سبک خاص خود تولید می‌شدند مسیر رو به رشد سینمای ایران در جشنواره‌های جهانی آغاز و با دریافت جایزه از جشنواره فیلم کن و ونیز و نامزدی در بخش غیرانگلیسی زبان اسکار به اوج خود رسید، اما این اوج چندان ادامه نداشت و سینمای ایران مدتی بیش از آنکه دوران طلایی را سپری کرد در حسرت روزهای اوج باقی ماند.

حاصل حضور شش هفت ماهه

نخستین جشنواره‌‌ای که با آغاز سال شمسی انتظار سینما را می‌کشد، جشنواره فیلم کن است. سینمای ایران روزهای خوشی را با کن داشته؛ نخل طلا یکبار به ایران رسیده و دوربین طلایی نوعی نگاه دو بار از آن بهمن قبادی و جعفر پناهی شده، اما از آن روزها تاکنون سینمای ایران به جایی رسیده که دیگر نماینده‌ای در بخش‌های رسمی ندارد.

هرچند عباس کیارستمی کارگردانی که همیشه بر ایرانی بودن خود تأکید کرده با «رونوشت برابر اصل» در این دوره از جشنواره کن حاضر شد، اما نام ایران غیر از حضور در شناسنامه کارگردان ارتباطی با این فیلم نداشت.

البته کن امسال خالی از خبرهای مربوط به ایران نبود، داوری لغو شده جعفر پناهی در این جشنواره و سفر جواد شمقدری معاون امور سینمایی به کن و دیالوگ‌هایی که بین او و ژیل ژاکوب دبیر جشنواره کن صورت گرفت همگی حواشی حضور بی‌رنگ ایران در کن بود.

مسیر سینمای ایران در جشنواره‌های جهانی با محروم شدن از جشنواره‌های مهم ادامه پیدا کرد. نه ونیز و نه لندن، زوریخ، رم و سن‌سباستین نماینده‌ای از ایران نداشتند و این‌ها همگی امتیازهایی است که از سینمای ایران برای مطرح شدن در عرصه‌های بین‌المللی دریغ می‌شود.

البته حاصل حضورهای جهانی سینمای ایران در سال 89 تاکنون فقط دو جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره‌های تاجیکستان و پیونگ یانگ برای مجید برزگر و خسرو معصومی بوده و فردین صاحب‌الزمانی نیز با «چیزهایی هست که نمی‌دانی» مورد تقدیر داوران کارلو‌وی‌واری قرار گرفت و ژولیت بینوش نیز برای بازی در فیلم کیارستمی جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن را به دست آورد که البته ارتباط او با سینمای ایران و ثبت جایزه او به نام سینمای ایران بسیار جای تردید دارد.

محدودیت برای حضور جهانی

مدیران کنونی سینمای ایران از ابتدای تصدی سمت خود تأکید داشتند فیلم‌های ایرانی برای نمایش در داخل مشکل چندانی ندارند، اما برای حضور در جشنواره‌های جهانی باید مجوز اداره کل نظارت و ارزشیابی را کسب کنند.

بر همین اساس بود که «هیچ» به کارگردانی عبدالرضا کاهانی نتوانست به جشنواره فیلم کن ارائه شود. علیرضا سجادپور در مورد محدودیت‌هایی که برای حضورهای جهانی فیلم‌های ایرانی اعمال خواهد شد، اظهار کرده بود: «معاونت سینمایی به دقت بر فیلم‌هایی را که قصد دارند به عنوان نماینده سینمای ایران در جشنواره‌های مختلف شرکت کنند، نظارت خواهد کرد. در سال‌های گذشته روند به این صورت بود که فیلم‌های مسئله‌دار را در داخل کشور پخش نمی‌کردند، اما گاه در خارج از کشور به صورت گسترده اجازه حضور آنها را می‌دادند که این سیاست خوبی نبود و به اعتقاد ما، این رویه از بن و اساس غلط بود.»

تنها نمونه مشخص ورود معاونت سینمایی را به جریان حضور خارجی سینمای ایران معرفی غیرمنتظره «بدرود بغداد» به بخش غیرانگلیسی‌زبان اسکار محسوب کرد که البته رویه دور از انتظار معاونت سینمایی در این مورد انتقادهای بسیاری را به همراه آورد، هر چند این انتخاب نشان می‌دهد مدیران سینمایی دیدگاه چندان تازه و متفاوتی برای عرضه ایران در جشنواره‌های خارجی ندارند

سجادپور گفته بود: «معتقدیم اگر هم قرار است این فیلم‌ها نمایش داده شوند، این نمایش باید در داخل کشور باشد و نه در خارج از کشور و به همین دلیل به تعدادی از صاحبان این آثار اعلام خواهیم کرد که فیلم‌هایشان اجازه اکران خارجی نخواهند داشت.»

البته این نگاه چندان نتوانست برای فیلم‌‌های مختلف دردسر درست کند، زیرا به طور کلی بعد از «هیچ» به طور مشخص فیلم دیگری به دلیل وجود این مانع از حضور در جشنواره‌های جهانی منع نشد.

اما نکته دیگر ریل‌گذاری جدیدی بود که مدیران سینمایی قصد داشتند از سینمای ایران در جشنواره‌های خارجی به وجود آورند. آنان مایل بودند با ارائه نوع دیگری از فیلم‌های ایرانی به جشنواره‌های خارجی از فضایی که مدت‌ها سیاه‌نمایی نامیده می‌شد دور شوند، اما به نظر نمی‌رسد تاکنون نتیجه‌ای از این ریل‌گذاری‌های تازه و حضور‌های متفاوت سینمای ایران به وجود آمده باشد.

تنها نمونه مشخص ورود معاونت سینمایی را به جریان حضور خارجی سینمای ایران معرفی غیرمنتظره «بدرود بغداد» به بخش غیرانگلیسی‌زبان اسکار محسوب کرد که البته رویه دور از انتظار معاونت سینمایی در این مورد انتقادهای بسیاری را به همراه آورد، هر چند این انتخاب نشان می‌دهد مدیران سینمایی دیدگاه چندان تازه و متفاوتی برای عرضه ایران در جشنواره‌های خارجی ندارند.

کارگردانان برگزیده

خسرو معصومی و مجید برزگر دو کارگردانی ایرانی هستند که از ابتدای امسال تاکنون موفق شده‌اند با اثر سینمایی خود جایزه جهانی به دست آوردند.

معصومی با سومین بخش از سه‌گاه طبیعت خود با عنوان «باد در علفزار می‌پیچد» توانست جایزه بهترین کارگردانی جشنواره پیونگ یانگ را به دست آورد؛ این جایزه در شرایطی به فیلم معصومی تعلق گرفت که اثر او در ایران روی پرده سینما بود و استقبال کم مخاطب و شرایط نامناسب نمایش بیش از هرچیز این کارگردان را آزار می‌داد.

او در این زمینه گفت: «در آن جشنواره 12 فیلم از کشور‌هایی چون انگلستان، کانادا، آلمان، فنلاند، چین، فرانسه و. . . حضور و رقابت داشتند و در میان هیئت داوران هم نمایندگانی از فرانسه، روسیه، چین و. . . وجود داشت، اما علی‌رغم این‌که داوری از ایران حضور نداشت، این فیلم به دلیل استقبال بسیار خوبی که از آن به عمل آمده بود، موفق به دریافت جایزه بهترین کارگردانی شد.»

او گفت: «برخلاف موفقیت‌های متعدد بین‌المللی، این فیلم در کشور خود ما پس از چند سال در شرایطی اکران شد که می‌توان گفت سوخته است، و جالب اینکه عده‌ای هم برای این اقدام کف زدند و آن را تشویق کردند. من فکر می‌کنم واقعاً در حد این فیلم و در کل در برابر سینمای فکر و اندیشه بی‌انصافی می‌شود. برای ساخت این آثار هزینه دولتی صرف نشده و اکنون برخوردی که سینمای ایران با این فیلم‌ها می‌کند، نوعی بی‌رحمی است.»

مجید برزگر نیز در معتقد است فرصت‌ها از سینمای ایران به واسطه کم‌کاری‌ها در زمینه تبلیغات برای سینمای ایران گرفته می‌شود، او در این مورد گفت: «امیدوارم موفقیت «فصل باران‌های موسمی» بتواند راهی تازه به وجود آورد، اما واقعیت این است که جای خالی سینمای ایران در اکران عمومی فیلم?ها در تاجیکستان کاملاً احساس می?شود.»

بازمانده از جشنواره‌ها

ایران در زمینه حضورهای جهانی فرصت‌های قابل توجهی را از دست می‌دهد، در این میان عنوان سینمای ایران زمانی مطرح می‌شود که فیلمساز ایرانی مقیم خارج از کشور در بخش داوری جشنواره‌ها حضور داشته باشد و یا فیلمی از آثار این کارگردانان مورد پذیرش جشنواره‌های جهانی قرار بگیرد؛ گویا سینمای ایران هنوز نیازمند همان نسلی است که مدت‌ها قبل چراغ این سینما را در جشنواره‌های جهانی روشن کرده بودند.

جایزه: بهترین بازیگر زن (ژولیت بینوش)

عنوان بخش : مسابقه

نام جشنواره :  شصت و سومین دوره جشنواره فیلم کن

نام کارگردان : عباس کیارستمی

عنوان فیلم : رونوشت برابر اصل

رونوشت برابر اصل

---

عنوان بخش : بخش اصلی

نام جشنواره : چهل و هشتمین دوره جشنواره فیلم نیویورک

نام کارگردان : عباس کیارستمی

عنوان فیلم :  رونوشت برابر اصل

---

---

نام جشنواره :  جشنواره فیلم ونکوور و موسسه فیلم آمریکا  2010 و جشنواره پوسان

نام کارگردان : عباس کیارستمی

عنوان فیلم : رونوشت برابر اصل

---

جایزه:  مسابقه داستانی سینمای جهان

نام جشنواره: نهمین دوره جشنواره فیلم ترابیکا

نام کارگردان : محمد رسول‌اف

عنوان فیلم : کشتزارهای سپید

جایزه: تقدیر از سوی هیئت داوران

عنوان بخش: مسابقه رسمی

نام جشنواره : چهل و پنجمین دوره جشنواره کارلو‌وی‌واری

نام کارگردان : فردین صاحب‌الزمانی

عنوان فیلم : چیزهایی هست که نمی‌دانی

---

جایزه: چشم‌انداز دیگر

نام جشنواره : چهل و پنجمین دوره جشنواره کارلو‌وی‌واری

نام کارگردان :  امین فرج‌پور

عنوان فیلم : دویدن در میان ابرها

---

جایزه: مسابقه بین‌الملل

نام جشنواره:  بیست و پنجمین دوره جشنواره مار دل پلاتا

نام کارگردان : رفیع پیتز

عنوان فیلم : شکارچی

---

عنوان بخش :  سینمای معاصر جهان

نام جشنواره: سی‌و‌پنجمین دوره جشنواره فیلم تورنتو

نام کارگردان : رفیع پیتز

عنوان فیلم :  شکارچی

---

عنوان بخش :  تمرکز بر سینمای جهان

نام جشنواره :  جشنواره جهانی مونترال

نام کارگردان:  داریوش مهرجویی و مهدی کرم‌پور

عنوان فیلم :  طهران تهران

جایزه: مسابقه فیلم‌های اول جهان

نام جشنواره : جشنواره جهانی مونترال

نام کارگردان:  مجید برزگر

عنوان فیلم : فصل باران‌های موسمی

جایزه: بهترین کارگردان

عنوان بخش :  مسابقه فیلم‌های سینمایی

نام جشنواره : دیدار تاجیکستان

نام کارگردان: مجید برزگر

عنوان فیلم :  فصل باران‌های موسمی

---

عنوان بخش :  غیر رقابتی

نام جشنواره :  پانزدهمین دوره جشنواره پوسان

نام کارگردان: ابراهیم فروزش، محین عبدالوهاب، وحید وکیلی

عنوان فیلم :  سنگ اول، لطفاً مزاحم نشوید، گشر

---

---

نام جشنواره : جشنواره باتومی و بیست و نهمین دوره جشنواره ونکور

نام کارگردان:  همایون اسعدیان

عنوان فیلم : طلا و مس

جایزه: بهترین کارگردان

عنوان بخش : مسابقه بین‌الملل

نام جشنواره : جشنواره دیدار تاجیکستان

نام کارگردان:  خسرو معصومی

عنوان فیلم : باد در علفزار می‌پیچد

---

عنوان بخش :  خارج از مسابقه

نام جشنواره : نهمین دوره جشنواره چشم سوم

---

عنوان فیلم :  مرور سینمای ایران با نمایش 20 فیلم

---

عنوان بخش :  مسابقه فیلم کودک

نام جشنواره :  آسیا پاسیفیک

نام کارگردان: مهدی رحمانی

عنوان فیلم :دیگری

جایزه: هیئت داوران بخش مسابقه بین‌الملل

نام جشنواره :  شصت و سومین جشنواره لوکارنو

گلشیفته فراهانی

عنوان بخش : بخش مایکل پاول

نام جشنواره :  شصت و چهارمین دوره جشنواره فیلم ادینبورگ

رفیع پیتز

عنوان بخش : رئیس هیئت داوران

نام جشنواره :  چهل و هفتمین جشنواره پرتقال طلایی آنتالیا

بهمن قبادی

تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی