برای مؤمن همه چیز را بد نیست!
توبه ی حقیقی
قال الباقر علیه السلام : « التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ ؛ فردی كه توبه می‌كند مانند شخصی است كه اصلا گناهی انجام نداده باشد .»1
در حدیث دیگری داریم كه فردی كه با زبان استغفار كند ولی در عمل به گناه ادامه دهد مثل كسی است كه خدا را مسخره می‌كند .
« اللَّهُ أَفْرَحُ بِتَوْبَةِ الْعَبْدِ مِنَ الظَّمْآنِ الْوَارِدِ وَ الْمُضِلِّ الْوَاجِدِ وَ الْعَقِیمِ الْوَالِدِ ؛ » پیامبر اكرم دراین حدیث می‌فرمایند كه همانا خداوند بخاطر توبه بنده خود از تشنه ی به آب رسیده و از گمشده ی راه پیداكرده و از عقیم بچه دار شده ، بیشتر خوشحال می‌شود .»
« وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ ؛ هود/90 خداوند می فرماید :ابتدا استغفار كنید سپس توبه كنید.» 2
« اسْتَغْفِرُوا » یعنی لباسهای كثیف را بیرون از تن كن و « تُوبُوا إِلَیْهِ » لباسهای تمیز رابپوش و این كار باید قبل از استغفار صورت بگیرد .
استغفار بیرون آمدن از چاه است و توبه دویدن به سوی آزادی و رهایی است و تا انسان از چاه بیرون نیاید قادر به دویدن نمی‌باشد.
«وَمَنْ لَمْ یَتُبْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُون ؛ خداوند در قرآن می‌فرماید : هركس توبه نكند ، جزء افراد ظالم و ستم پیشه می‌باشد .»3
« تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً ؛ بسوی خدا توبه ی نصوح داشته باشیم .»4 علامه مجلسی دربحارالانوار می‌فرماید: توبه نصوح یعنی توبه‌ای كه ظاهر و باطن انسان یكسان باشد و هیچ نفاقی در كارنباشد .
برای خداوند در قرآن صفاتی ذكر شده كه بر بخشندگی خداوند تاكید می‌كنند ، لفظ (غفار)پنج مرتبه ،(غفور)نود مرتبه ، كلمه(رحیم) 145 مرتبه و لفظ (ودود) دو مرتبه در قرآن آمده است .
لقمان به فرزندش فرمود: « لَا تُؤَخِّرِ التَّوْبَةَ فَإِنَّ الْمَوْتَ یَأْتِی بَغْتَةً ؛یعنی توبه را به تاخیر مینداز چرا كه مرگ ناگهانی فرامی رسد .» 5
شرایط توبه
از حضرت علی (ع) در نهج البلاغه روایت داریم كه « أَوَّلُهَا النَّدَمُ عَلَى مَا مَضَى وَ الثَّانِی الْعَزْمُ عَلَى تَرْكِ الْعَوْدِ إِلَیْهِ أَبَداً ؛ از دیدگاه حضرت علی توبه كننده باید از گذشته خود پشیمان باشد و اراده ترك گناه را از این پس داشته باشد ، حقوق مردم را ادا كند و فریضه‌های از دست رفته را قضا كند .6
عوامل بخشش گناهان از نگاه قرآن
ـ صدقه مخفی
" إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمَّا هِیَ وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَكُمْ وَ یُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِنْ سَیِّئاتِكُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبیرٌ ؛ اگر آشكار صدقه بدهید كار خوبی است و اگر صدقه مخفی باشد وآن را به فقراء بدهیداینكار بهترمی باشد و خداوند گناهان شما را می‌بخشد و خداوند به اعمال شما احاطه دارد و از آنها باخبراست ."7
ـ قرض الحسنه
خداوند در سوره تغابن می‌فرماید : " إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً یُضاعِفْهُ لَكُمْ وَ یَغْفِرْ لَكُمْ وَ اللَّهُ شَكُورٌ حَلیمٌ ؛ اگربه خدا قرض بدهید یعنی به بندگان او كمك كنید و به آنها وام بدهید ، خداوند آن را برای شما چند برابر می‌كند و گناهان شما را می‌بخشد چرا كه خداوند شكر گذاری بردبار است ."8
ـ عمل صالح و كار نیك
" إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ؛ خوبیها و بدیها را از بین می‌برند ."9
طبق این آیه ی نورانی وقتی گناهی را مرتکب شدیم و متوجه آن شدیم ، برای جبران آن بلافاصله کار نیکی را می توان انجام داد .
مثل این است که وقتی چیز سردی می خوریم ، برای جلوگیری ازاینکه سردیمان نکند ،چیز گرمی را می خوریم .
ـ جهاد و به جبهه رفتن
" فَالَّذینَ هاجَرُوا وَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ أُوذُوا فی سَبیلی وَ قاتَلُوا وَ قُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ وَ لَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ثَواباً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ ؛ یعنی كسانی كه در راه من خدا هجرت كنند و از دیارشان تبعید شوند و مورد آزار قرار گیرند و می‌جنگند و شهیدمی شوند گناهانشان را حتماً می‌بخشم و آنها را به بهشت وارد می‌كنم . بهشتی كه از زیر آن نهرهایی روان است بخاطر ثوابی كه از جانب خداوند است و بهترین پاداش نزد خداوند می‌باشد ."10
تقوى و اجتناب از گناهان کبیره
به حکم آیه شریفه :" إن تجتنبوا کبائر ما تنهون عنه نکفر عنکم سیئاتکم ؛اگر از گناهان بزرگى که از آن نهى مى شوید پرهیز کنید ، گناهان کوچک شما را مى پوشانیم ."11 و نیز به حکم آیه شریفه :" الذین یجتنبون کبائر الإثم و الفواحش إلا اللمم، إن ربک واسع المغفرة ؛ همانها که از گناهان بزرگ و اعمال زشت دورى مى کنند ، جز گناهان صغیره ، باعث محو اثر گناهان کوچک مى شود . "12
آیه زیر نیز، بر همین مطلب دلالت می کند : « و من یتق الله یکفر عنه سیئاته و یعظم له أجرا ؛ و هر کس تقواى الهى پیشه کند ، خداوند گناهانش را مى بخشد و پاداش او را بزرگ مى دارد .»!13
پیشوای متقیان ، امام على (ع) می فرمایند: « أوصیکم بتقوى الله ... و ارحضوا بها ذنوبکم و داووا بها الأسقام ؛ شما را به تقواى خدا سفارش مى کنم به وسیله آن گناهان خود را بشویید و بیماریهایتان را درمان کنید .»14
نمازهاى واجب
نماز های واجب ، یکی از کارهای ارزشمندی هستند که موجب محو اثر گناهان می شوند . دلیل این امر آیه ای از قرآن کریم می باشد :" و أقم الصلاة طرفی النهار، و زلفا من اللیل، إن الحسنات یذهبن السیئات ؛ در دو طرف روز، و اوایل شب ، نماز را برپا دار چرا که حسنات ، سیئات (و آثار آنها را) از بین مى برند ."15
کیفرهای دنیوى
برخی از بلاها و سختی هایی که در دنیا برای مؤمنین رخ می دهد ، موجب آمرزش گناهان آنها می شود . امام صادق (ع) می فرمایند: « إذا أراد الله بعبد خیرا عجل عقوبته فی الدنیا و إذا أراد بعبد سوء أمسک علیه ذنوبه حتى یوافى بها یوم القیامة ؛ هر گاه خداوند خوبى بنده اى را بخواهد ، در همین دنیا کیفرش دهد و چون براى بنده اى بد بخواهد ، گناهانش را نگه دارد تا در روز قیامت کیفر بیند ."16
بیماریها
یکی دیگر از عوامل غیر اختیاری که موجب آمرزش گناهان می شود ، بیماری هایی هستند که برای شخص با ایمان رخ می دهند . امام رضا (ع) فرمودند: « المرض للمؤمن تطهیر و رحمة و للکافر تعذیب و لعنة و إن المرض لا یزال بالمؤمن حتى لا یکون علیه ذنب ؛ بیمارى براى مؤمن تطهیر و رحمت است و براى کافر عذاب ولعنت ، بیمارى همواره با مؤمن هست تا آن که گناهانش به کلى پاک شود ."17
از هر آنچه در زندگی ما را گرفتار می کند ، بیمناک و هراسان نباشیم و بدانیم که اگر مؤمن باشیم ، موارد به ظاهر بلا نیز برای ما نعمت خواهند بود .
زهرا اجلال – گروه دین و اندیشه تبیان
1- کافی / ج 2 /ص 435
2- مستدرک الوساول / ج 12 / ص 126
3- حجرات / 11
4- تحریم / 8
5- نصایح لقمان / ج 2 / ص 231
6- نهج ا لبلاغه / ح 417
7- بقره / 271
8- تغابن / 17
9- هود / 114
10- آل عمران / 195
11- نساء / 31
12- نجم / 32
13- طلاق / 5
14- نهج البلاغه / ح 405
15- هود / 114
16-مجمع البیان / ج7
17-همان
