مركز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظیم

محلی مناسب برای بازدید دانش پژوهان

دانش پژوهان عزیز اگر بعد از انتخاب پروژه ساخت تلسکوپ بازتابی نیاز به بازدید علمی از یک مرکز نجومی دارید و یا اگر به نجوم و رصد ستارگان آسمان علاقمندید مقاله زیر را مطالعه نمایید.

مركز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظیم از دو رصدخانه عهد جدید و قدیم، کتابخانه تخصصی، لابراتوار عکاسی، تماشاگه تقویم، واحد سمعی و بصری، نمایشگاه عکس های نجومی، ایستگاه هواشناسی و رصدخانه رادیویی (خورشیدی) تشکیل شده است که به شرح زیر می باشد:

رصدخانه عبدالرحمن صوفی رازی

عبدالرحمن صوفی رازی از منجمین و دانشمندان بنام ایران و جهان (به نام ZUFI در فرهنگ نامه ناسا) است كه در سال 282 هجری قمری در شهرری متولد شد و رصد اجرام آسمانی را بدون داشتن تلسكوپ به انجام رساند و نخستین دانشمندی بود كه كهكشان آندرومدا را با چشم دیده و كشف آن را به نام خود ثبت كرد. این محقق در سال 365 هجری قمری در شهر شیراز وفات یافت و در همان شهر به خاك سپرده شد. برای پاس داشت مقام والای این دانشمند بزرگ رصدخانه آستان مقدس حضرت عبدالعظیم به نام او آذین یافته است.

رصدخانه عبدالرحمن صوفی رازی ، دارای یك گنبد دوار به قطر 4 متر و دریچه بازشو به عرض یك متر است كه یك دستگاه تلسكوپ انكساری مدل سلسترون ED7_ 180 با فاصله كانونی 1000 میلی متر و قطر عدسی شیئی 180 میلی متر در آن قرار گرفته است. این تلسكوپ كه توانایی بزرگنمایی 30 الی 500 برابر (به كمك عدسی بارلو) را داراست، مجهز به رایانه كوچك ویژه (NGC-Max) و پدل (دستگاه كنترل حركت) است كه با استفاده از آن ها می توان با دقت و تنها با درج مختصات اجرام آسمانی به آسانی نسبت به رصد آن ها اقدام نمود. همچنین تلسكوپ مجهز به دستگاه CCD ( آشكار سازی رایانه ای ) از نوع ST8 است كه با اتصال به تلسكوپ و دستگاه رایانه، می تـوان تصـاویر الكترونیكی از اجرام آسمانی را ثبت و با بهره گیری از نرم افزارهای موجود به تحلیل و مطالعه روی آن ها پرداخت. همچنین برای رصد های خارج از محوطه، تلـسکوپ 18 اینچ ویکسن نـیوتنی تمام اتوماتیک مورد اســتفـاده قرار می گیرد.

رصد خانه عهد ابومحمود خجند رازی

ابومحمود حامد بن خضر خجندی رازی منجم و ریاضی دانی معروف بود که به رصدهای نجومی چندی پرداخت كه از آن جمله می توان از تعیین میل دایره البروج (میل كلی) و اندازه گیری عرض جغرافیایی ری نام برد. وفات وی را حدود 390 هجری دانسته اند و بنا به یاد این دانشمند فرزانه رصدخانه ای به سبك رصدخانه ری باستان در مجموعه ساخته شده است.

رصدخانه عهد ابومحمود خجند رازی در مجموعه مركز نجوم آستان مقدس، دارای اطاقی به صورت 6 ضلعی و گنبدی به قطر حدود 6 متر است كه وسایل رصدی قدیمی در آن نهاده شده است. از قبیل ربع جداری كه از زمان های قدیم با این دستگاه می توانستند ارتفاع خورشید، ظهر شرعی و همچنین فصل های مختلف را مشخص نمایند و ذات الشعبتین كه دستگاهی برای اندازه گیری ارتفاع اجرام آسمانی (ماه، ستارگان، سیارات) از افق بود و همچنین كره فلكی و اسطرلاب از ابزار رصدی این مجموعه زیبا می باشد.

كتابخانه تخصصی نجوم

كتابخانه تخصصی نجومی آستان مقدس به عنوان تنها مجموعه تخصصی موجود در ایران كه بیش از 2500 عنوان كتـاب های فـارسی، عـربی، انگلیسی و نجومی را در خـود جای داده است. همچنین معتبرترین مجلات تخصصی جهان نظیر Sky & Telescope و Astronomy نیز به طور ماهانه از طرف مرکز دریافت شده و برای مطالعه در اختیار عموم علاقمندان و دانش پژوهان قرار می گیرد.

لابراتوار عكاسی

بـا تـوجه بـه امكان عكسبرداری از اجرام آسمانی توسط تلسكوپ، یك لابراتوار اختصاصی برای ظهور و چاپ عكـس های رنـگی، سیاه و سفید با تمامی تجهیزات مورد نیاز اعم از اگراندسیور، داروها و سایر موارد جانبی، درجوار رصدخانه تأسیس شده كه به ویژه برای برگزاری نمایشگاه های عكس، مورد استفاده قرار می گیرد. تاكنون نمایشگاه هایی از عكس های خسوف و كسوف، سیارات منظومه شمسی، سحابی ها و …  در معرض دید علاقمندان قرار گرفته است.

تماشاگه تقویم «عبدالغفار نجم الدوله»

تماشاگه تقویم كه اولین تماشاگه تقویم در ایران است به همت استاد محمدرضا صیاد از اساتید تقویم كشور در مركز نجوم بنیانگذاری شد در این تماشاگه مراحل شكل گیری تقویم هجری شمسی از دوران گذشته تا عصر حاضر به نمایش گذاشته شده است. همچنین پژوهش و کارشناسی در مورد مسائل تقویمی (اوقات شرعی، قبله و ...) از دیگر خدمات ارائه دهنده این قسمت است.

كتابخانه الكترونیكی خواجه ابوالفضل هروی رازی

در راستای گسترش دانش به سبك نوین و دسترسی علاقه مندان به منابع سمعی و بصری پیرامون پدیده های نجومی، كتابخانه الكترونیكی مركز با بیش از 1200 عنوان كتاب(e _ book) و بیش از 200 عنوان حلقه نوار ویدئویی و CD افتتاح و مورد بهره برداری قرار گرفت.

مركز اطلاعات هواشناسی

از آن جا كه مكمل كاووش ها و پژوهش های رصدی دانستن شرایط جوی و دمای منطقه و مقدار رطوبت محیط می باشد. مركز هواشناسی با تجهیزات هواشناسی مورد نیاز مجهز گرید و مورد بهره برداری قرار گرفته است.

مركز مطالعات ستاره شناسی رادیویی شهرری

با توجه به این كه تكنولوژی كنونی ستاره شناسی در جهت بازه های غیر نورانی ستارگان جهت گرفته و پهنه های رادیویی ستارگان را محور توسعه علمی قرار داده است لذا مركز نجوم با بهره گیری از آنتنی به مساحت 27 متر مربع اقدام به رصد رادیویی خورشید و سیارگان و ثبت اطلاعات آن در رایانه با نرم افزارهای مخصوص نموده است.

خانه علم

محیطی علمی ـ تفریحی كه در آن امكاناتی فراهم آمده است تا عموم مردم خصوصاً نوجوانان بتوانند از طریق مشاهده، لمس، آزمایش، گوش دادن و مطالعه و استفاده از كامپیوتر در معرض پدیده های مختلف علمی در زمینه های مختلف علوم پایه ( ریاضی، شیمی، زیست و زمین شناسی ) و تكنولوژی قرار گیرند.

تابلوی تصاویر پنهان، رادیوی دستی، گوی های نیوتونی، تابلوی تصاویر متحرك، تابلوی امواج مافوق صوت، تابلوی انفجار بزرگ، مجموعه ای از تجهیزات و سیستم های خورشیدی، آزمایشات فیزیكی و مكانیكی، اختراعات نفرات برتر جشنواره خوارزمی، دستگاه لیساژور، دستگاه گفتگوی با تأخیر نمونه ای از تجهیزات در خانه علم به نمایش درآمده است.

افلاك نما

افلاک نما مجموعه ای از ابزارهای مختلف است كه موقعیت های گوناگون زمین، ماه، خورشید و اجرام آسمانی دیگر را جهت آشنایی مقدماتی با اخترشناسی نمایش می دهد. افلاك نمای این مركز از نوع E – 5  است كه قابلیت های ذیل را دارا می باشد:

ـ نمایش سیارات منظومه شمسی

ـ نمایش ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی

ـ نمایش 1024 ستاره در نیمكره شمالی و جنوبی

ـ نمایش عرض جغرافیایی از استوا تا قطب شمال

ـ نمایش 88 صورت فلكی در نیمكره شمالی و جنوبی

ـ دارای مختصات تصویری خط استوا، دایره البروج و نصف النهار

ـ نمایش تصاویر صورت های فلكی، وضعیت طلوع و غروب خورشید و نمایش كهكشان راه شیری

شرایط بازدید از مركز

دانش پژوهان و علاقمندان به نجوم می توانند برای بازدید از مرکز نجوم حضرت عبدالعظیم به آدرس: ضلع جنوبی حرم مطهر، دانشكده علوم حدیث مراجعه نموده و جهت هماهنگی با شماره تلفن: 55951286 تماس حاصل نمایند.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: الهام گارسچی

تنظیم: نسرین صادقی