میراث ماندگار فرهنگ تشیع

از وجود با بركت امام جواد علیه السلام با توجه به عمر كوتاه وى ، آثارى در موضوع دعا، تسبیح و مناجات به یادگار مانده ، كه بخش مهمى از میراث ماندگار فرهنگ تشیع محسوب مى شود، از این رو توجه خواننده  محترم را به نمونه هایى از دعا و مناجات صادره  از آن حضرت جلب مى نماییم .

دعا براى تحصیل گشایش

امام جواد علیه السلام در پاسخ نامه محمد بن حمزه غنوى كه خواهان آموزش دعا براى گشایش و فرج در زندگى بود، نوشت : این دعا را بخوان : یا من یكفى من كل شئ اكفنى منه شئ اكفنى ما اهمنى مما انا فیه ، فإنى ارجو ان یكفى ما هو فیه من الغم إ ن شاء الله ¹

دعاى تعقیب نماز فریضه

امام جواد علیه السلام براى یكى از اصحابش نامه اى نوشت ، و فرمود: پس ‍ از نماز فریضه این دعا را به خوان : رضیت بالله رباً و باسلام دیناً و بالقرآن كتاباً و بالكعبة قبلة و بمحمد نبیناً و بعلى ولیاً و الحسن و الحسین و على بن الحسین و محمد بن على و جعفر بن محمد و موسى بن جعفر، و على بن موسى ، و محمد بن على ، و على بن محمد، والحسن بن على ، و الحجة بن الحسن بن على ائمة .

اللهم ولیك الحجة ، فاحفظه من بین یدیه ، و من خلفه و عن یمینه ، و عن شماله ، و من فوقه ، و من تحته ، وامدد له فى عمره ، واجعله القائم بامرك ، المنتصر لدینك ، واره ما یحب و تقر به عینه فى نفسه ، و فى ذریته و اهله و ماله ، و فى شیعته ، و فى عدوه ، و ارهم منه ما یحذرون ، واره فیهم ما تحب و تقر به عینه ، واشف به صدورنا و صدور قوم مؤمنین²

امام جواد علیه السلام براى یكى از اصحابش نامه اى نوشته و دعاى پس از نماز صبح را به او آموخت ، و فرمود: هر كس پس از نماز صبح این دعا را بخواند هر حاجتى را كه از خداوند بخواهد، به آسانى برآورده مى شود، و مهمات دینى و دنیایى وى تامین مى شود:

بسم الله و بالله و صلى الله على محمد و آله ، و افوض امرى إ لى اللّه إ ن اللّه بصیر بالعباد فوقاه الله سیئات ما مكروا، لا إ لة إ لا انت سبحانك إنى كنت من الظالمین  فاستجبنا له و نجیناه من الغم و كذلك ننجى المومنین ، حسبنا الله الوكیل فانقلبوا بنعمة من الله و فضل لم یمسسهم سوء .

ما شإ الله لا حول و لا قوة إ لا باللّه ، ما شإ اللّه لا ما شإ الناس ، ما شإ اللّه و إ ن كسره الناس ، حسبى الرب من المربوبین ، حسبى الخالق من المخلوقین ، حسبى الرازق من المرزوقین ، حسبى الذى لم یزل حسبى ، حسبى من كان منذ كنت (حسبى ) لم یزل حسبى اللّه لا إ له إ لا هو، علیه توكلت ، و هو رب العرش العظیم ³

على بن اسباط از طریق یكى از دوستانش روایت مى كند كه امام علیه السلام جواد علیه السلام فرمود: من هر گاه مى خواهم براى كار بزرگى استخاره كنم ، در جاى مى نشینم ، و صد بار از خداوند خیر و خوبى را مى خواهم و چنان چه براى خرید و فروش مالى باشد، سه بار خیر و خوبى را طلب مى كنم ، و این دعا را مى خوانم : اللهم إنى اسالك بانك عالم الغیب و الشهادة ، إ ن كنت تعلم ان كذا وكذا خیر لى فخره لى ویسره ، و إ ن كنت تعلم انه شر لى فى دینى و دنیاى و آخرتى فاصرفه عنى الى ما هو خیر لى .

و رضنى فى ذلك بقضائك فإنك تعلم و لا اعلم ، و تقدر و لا اقدر، و تقضى و لا اقضى ،إ نك علام الغیوب ⁴

روایت شده كه امام جواد هر گاه جنازه ى مرده اى را مى دید این دعا را بر زبان جارى مى ساخت : الحمد للّه الذى لم تجعلنى من السواد المخترم

از امام جواد علیه السلام روایت شده كه در قنوت نماز خود دعاى مخصوص مى خواند كه از این قرار است :

اللهم منائحك متتابعة و أیادیك متوالیة و نعمك سابغة و شكرنا قصیر و حمدنا یسیر و أنت بالتعطف على من اعترف جدیر اللهم و قد غص أهل الحق بالریق و ارتبك أهل الصدق فی المضیق و أ نت اللهم بعبادك و ذوی الرغبة إ لیك شفیق و بإجابة دعائهم و تعجیل الفرج عنهم حقیق اللهم فصل على محمد و آل محمد و بادرنا منك بالعون الذی لا خذلان بعده و النصر الذی لا باطل یتكأده و أ تح لنا من لدنك متاحا فیاحا یأمن فیه ولیك و یخیب فیه عدوك و یقام فیه معالمك و یظهر فیه أوامرك و تنكف فیه عوادی عداتك اللهم بادرنا منك بدار الرحمة و بادر أ عداءك من بأسك بدار النقمة اللهم أعنا و أغثنا و ارفع نقمتك عنا و أحلها بالقوم الظالمین

اللهم أنت الا ول بلا أ ولیة معدودة و الاخر بلا آخریة محدودة أنشأ تنا لا لعلة اقتسارا و اخترعتنا لا لحاجة اقتدارا و ابتدعتنا بحكمتك اختیارا و بلوتنا بأمرك و نهیك اختبارا و أیدتنا بالا لات و منحتنا بالادوات و كلفتنا الطاقة و جشمتنا الطاعة فأمرت تخییرا و نهیت تحذیرا و خولت كثیرا و سألت یسیرا فعصی أمرك فحلمت و جهل قدرك فتكرمت فأنت رب العزة و البهاء و العظمة و الكبریاء و الا حسان و النعماء و المن والالاء و المنح و العطاء و الانجاز و الوفاء و لاتحیط القلوب لك بكنه و لا تدرك الاوهام لك صفة و لا یشبهك شی من خلقك و لایمثل بك شی ء من صنعتك تباركت أن تحس ‍ أو تمس أو تدرك الحواس الخمس و أنى یدرك مخلوق خالقه و تعالیت یا إلهی عما یقول الظالمون علوا كبیرا اللهم أدل لاولیائك من أ عدائك الظالمین الباغین الناكثین القاسطین المارقین الذین أضلوا عبادك و حرفوا كتابك و بدلوا أحكامك و جحدوا حقك و جلسوا مجالس أولیائك جرأة منهم علیك و ظلما منهم لاهل بیت نبیك علیهم سلامك و صلواتك و رحمتك و بركاتك فضلوا و أضلوا خلقك و هتكوا حجاب سترك عن عبادك و اتخذوا اللهم مالك دولا و عبادك خولا و تركوا اللهم عالم أرضك فی بكماء عمیاء ظلماء مدلهمة فأعینهم مفتوحة و قلوبهم عمیة و لم تبق لهم اللهم علیك من حجة لقد حذرت اللهم عذابك و بینت نكالك و وعدت المطیعین إحسانك و قدمت إلیهم بالنذر فأمنت طائفة فأید اللهم الذین آمنوا على عدوك و عدوأ ولیائك فأصبحوا ظاهرین و إلى الحق داعین و للامام المنتظر القائم بالقسط تابعین و جدد اللهم على أعدائك و أعدائهم نارك و عذابك الذی لا تدفعه عن القوم الظالمین

اللهم صل على محمد و آل محمد و قو ضعف المخلصین لك بالمحبة المشایعین لنا بالموالاة المتبعین لنا بالتصدیق و العمل الموازرین لنا بالمواساة فینا المحبین ذكرنا عند اجتماعهم و شد اللهم ركنهم و سدد لهم اللهم دینهم الذی ارتضیته لهم و أتمم علیهم نعمتك و خلصهم و استخلصهم و سد اللهم فقرهم و المم اللهم شعث فاقتهم و اغفر اللهم ذنوبهم و خطایاهم و لا تزغ قلوبهم بعد إ ذ هدیتهم و لا تخلهم أ ی رب بمعصیتهم و احفظ لهم ما منحتهم به من الطهارة بولایة أولیائك و البراءة من أعدائك إنك سمیع مجیب و صلى الله على محمد و آله الطیبین الطاهرین. ⁵

روایت شده است كه امام جواد علیه السلام فرمود: مستحب است انسان در شب اول ماه رجب این دعا را بخواند و سپس حاجت خود را از خداوند بخواهد:

اللهم إنى اسالك بانك ملیك ، و انك على كل شئ مقتدر، و انك ما تشإ من امر یكن ، اللهم إنى اتوجه إلیك بنبیك محمد نبى الرحمة صلى الله علیه و آله و سلم .

یا محمد یا رسول الله ! إنى اتوجه بك إ لى اللّه ربك وربى لینجح لى بك طلبتى .

اللهم بنبیك محمد، والائمة من اهل بیته ، صلى الله علیه و علیهم ، انجح طلبتى ⁶

ریان بن ثلت مى گوید: امام جواد علیه السلام زمانى كه در بغداد زندگى مى كرد، روزهاى پانزدهم و بیست و هفتم ماه رجب را روزه مى گرفت و همه ى خادمان را به روزه گرفتن توصیه مى كرد، و دستور مى داد دوازده ركعت نماز بخوانند، و هر ركعت آن را با حمد و سوره به پایان ببرند، سپس ‍ سوره هاى (حمد) ، (قل هو اللّه احد) و (معوذتین) (قل اعوذ برب الناس ، و قل اعوذ برب الفلق ) هر كدام را چهار بار بخواند، و پس از آن این دعا را چهار بار قرائت كنند: لا إله اللّه و اللّه اكبر، و سبحان اللّه ، و الحمد اللّه ، و لا حول و لا قوة إلا باللّه ، لا إلا إلا اللّه و اللّه اكبر، و سبحان اللّه ، و الحمدللّه ، و لا حول و لا قوة إلا باللّه العلى العظیم .

و چهار بار بگویند: اللّه ، اللّه ربى لا اشرك به شیئاً و چهار بار بگویند: لا اشرك بربى احدا ⁷

دعاى رؤیت هلال ماه رمضان

سید بن طاووس روایت كرده كه امام جواد علیه السلام در شبى كه هلال ماه مبارك رمضان را دیده بود، نماز مغرب را خواند، پس از نماز، روزه ى فردا را نیت كرد و دست ها را به سوى آسمان بلند نموده و این دعا را خواند:

اَللهُمَّ یا مَنْ یَمْلِكُ التَّدْبیرَ وَ هُوَ عَلى كُلِّشَىْءٍ قَدیرٌ  یامَنْ یَعْلَمُ خائِنَةَ الاَْعْیُنِ وَ ما تُخْفِى الصُّدُورُ وَ تُجِنُّ الضَّمیرُ وَ هُوَ اللَّطیفُ الْخَبیرُ اَللّهُمَّ اجْعَلْنا مِمَّنْ نَوى فَعَمِلَ وَلاتَجْعَلْنا مِمَّنْ شَقِىَ فَكَسِلَ وَ لا مِمَّنْ هُوَ عَلى غَیْرِ عَمَلٍ یَتَّكِلُ اَللّهُمَّ صَحِّحْ اَبْدانَنا مِنَ الْعِلَلِ وَ اَعِنّا عَلى مَا افْتَرَضْتَ عَلَیْنا مِنَ الْعَمَلِ حَتّى یَنْقَضِىَ عَنّا شَهْرُكَ هذا وَ قَدْ اَدَّیْنا مَفْرُوضَكَ فیهِ عَلَیْنا اَللّهُمَّ اَعِنّا عَلى صِیامِهِ وَ وَفِّقْنا لِقِیامِهِ وَنَشِّطْنا فیهِ لِلصَّلاةِ وَلا تَحْجُبْن امِنَ الْقِراَّئَةِ وَ سَهِّلْ لَنا فیهِ ایتاَّءَ الزَّكوةِ اَللّهُمَّ لا تُسَلِّطْ عَلَیْنا وَ صَباً وَ لا تَعَباً وَ لاسَقَماً وَلا عَطَباً اَللّهُمَّ ارْزُقْنا الاِْفْطارَ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ

اَللّهُمَّ سَهِّلْ لَنا فیهِ ما قَسَمْتَهُ مِنْ رِزْقِكَ وَیَسِّرْ ما قَدَّرْتَهُ مِنْ اَمْرِكَ وَاجْعَلْهُ حَلالاً طَیِّباً نَقِیّاً مِنَ الاْثامِ خالِصاً مِنَ الاْ صارِ وَالاَْجْرامِ اَللّهُمَّ لا تُطْعِمْنا اِلاّ طَیِّباً غَیْرَ خَبیثٍ وَلا حَرامٍ وَاجْعَلْ رِزْقَكَ لَنا حَلالاً لا یَشُوبُهُ دَنَسٌ وَلا اَسْقامٌ یا مَنْ عِلْمُهُ بِالسِّرِّ كَعِلْمِهِ باِلاَْعْلانِ یا مُتَفَضِّلاً عَلى عِبادِهِ بِالاِْحْسانِ یا مَنْ هُوَ عَلى كُلِّشَىْءٍ قَدیرٌ وَبِكُلِّشَىْءٍ عَلیمٌ خَبیرٌ اَلْهِمْنا ذِكْرَكَ وَجَنِّبْنا عُسْرَكَ وَ اَنِلْنا یُسْرَكَ وَاهْدِنا لِلرَّشادِ وَوَفِّقْنا لِلسَّدادِ وَاعْصِمْنا مِنَ الْبَلایا وَصُنّا مِنَ الاَْوْزارِ وَالْخَطایا

یا مَنْ لا یَغْفِرُ عَظیمَ الذُّنُوبِ غَیْرُهُ وَلایَكْشِفُ السُّوَّءَ اِلاّ هُوَ ی اَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَ اَكْرَمَ الاَْكْرَمینَ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَاَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبینَ وَاجْعَلْ صِیامَنا مَقْبُولاً وَ بِالْبِرِّ وَالتَّقْوى مَوْصُولاً وَ كَذلِكَ فَاجْعَلْ سَعْیَنا مَشْكُوراً وَ قِیامَنا مَبْرُوراً وَ قُرْانَنا مَرْفُوعاً وَ دُعاَّئَنا مَسْمُوعاً وَاهْدِنا لِلْحُسْنى وَجَنِّبْنَا الْعُسْرى وَیَسِّرْنا لِلْیُسْرى وَاَعْلِ لَنَا الدَّرَجاتِ وَضاعِفْ لَنا الْحَسَناتِ وَاقْبَلْ مِنَّا الصَّوْمَ وَالصَّلاةَ وَاسْمَعْ مِنَّا الدَّعَواتِ وَاغْفِرْ لَنَا الْخَطیئاتِ وَتَجاوَزْ عَنَّا السَّیِّئاتِ وَاجْعَلْنا مِنَ الْعامِلینَ الْفائِزینَ وَلا تَجْعَلْنا مِنَ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلاَ الضّاَّلّینَ حَتّى یَنْقَضِىَ شَهْرُ رَمَضانَ عَنّا وَقَدْ قَبِلْتَ فیهِ صِیامَنا وَقِیامَنا وَ زَكَّیْتَ فیهِ اَعْمالَنا وَ غَفَرْتَ فیهِ ذُنوبَنا وَاَجْزَلْتَ فیهِ مِنْ كُلِّ خَیْرٍ نَصیبَنا فَاِنَّكَ الاِْلهُ الْمُجیبُ وَالرَّبُّ الْقَریبُ وَاَنْتَ بِكُلِّ شَىْءٍ مُحیطٌ ⁸

تسبیح امام علیه السلام در روز دوازدهم و سیزدهم هر ماه این چنین بود: سبحان من لایعتدى على اهل مملكته ، سبحان من لایؤاخذ اهل الارض بالوان العذاب ، سبحان الله و بحمده _. ⁹

2 .من لا یحضره الفقیه : 1/214، ح 959.

3.من لا یحضره الفقیه : 1/214، ح 959.

4. محاسن (برقى ): 2/600، ح 12. بحارالانوار: 88/263، ح 16. وسایل الشیعه : 8/75، ح 10118.

5.مهج الدعوات : 65و80، بحارالانوار: 82/225.

6 .مصباح المتهجد: 798، ح 858. اقبال الاعمال : 118. بحارالانوار: 95/377، ضمن ح 1. مصباح كفعمى : 699.

7.اقبال الاعمال : 183، مصباح الزائر: 186. مصباح كفعمى : 698. مصباح المتجد: 814. وسایل الشیعة : 8/112، ح 1019.

8 .اقبال الاعمال : 279، مستدرك الوسایل : 7/444، ح 10.

9. دعوات راوندى : 93. بحار الانوار: 91/207.

اعجوبه اهل البیت