تبیان، دستیار زندگی
ماجرای بیستون عنوان اولین کمیک استریپ ایرانی است که آداب و رسوم مردم ایران باستان را به تصویر می‌کشد
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اولین کمیک استریپ ایرانی

ماجرای بیستون

كتاب «ماجرای بیستون» به شیوه تصویرسازی دنباله‌دار (كمیك استریپ) تهیه شده است. در این كتاب به آداب و رسوم، لباس‌ها، خوراكی‌ها و شیوه زندگی مردم ایران باستان می‌پردازد تا بستر داستانش كاملا ایرانی باشد. داستان برخاسته از فرهنگ سرزمین كهن ایران است، از این رو ارزش آن را نباید نادیده گرفت.

«ماجرای بیستون» از آن‌جایی آغاز می‌شود كه «فرناسب»، وزیر داریوش هخامنشی، نزد مردم «پلنگان»، روستایی در میان كوهسارهای بلند "اورامان"، می‌رود و از آن‌ها می‌خواهد كه شاه را در كندن كتیبه بیستون كمك كنند. داریوش در آن روزگار دشمنانش را یكی پس از دیگری شكست می‌داد و می‌خواست نام و پیكره آن‌هایی را كه از پا درآورده است، در دل كوه نقش كند.

شماری از پلنگانی‌ها كه پولاد و بامداد و فریاد و تیرباد نام دارند، به وزیر می‌گویند: این كه كاری ندارد و سخت‌تر از «جنگ لیدیه» كه نیست. پس دست به كار می‌شوند و با زدن داربست و كندن كوه، آرام آرام كتیبه را می‌نویسند. وزیر نیز هر بار تصویر یكی از دشمنانی را كه از داریوش شكست خورده است، می‌آورد و از مردم پلنگان می‌خواهد كه آن تصویر را در كنار تصویرهای دیگر، نقش كوه كنند.

اما ماجراها به همین سادگی پیش نمی‌رود. بدخواهی و سنگ‌اندازی‌های «خبیس»، چهره ی پلید و زشت داستان، هر بار دردسری بوجود می‌آورد...

نوجوانان ایرانی برای نخستین‌بار كمیك استریپ‌ها را با «ماجراهای تن تن» شناختند. بعدها «ماجراهای آستریكس» و «ماجراهای چهار نخاله» هم ترجمه شد و در میان بچه‌های ایرانی شهرتی به دست آورد

«ماجرای بیستون» را پیمان ابراهیمی نوشته، آرمین نوایی طراحی‌اش را بر عهده داشته و امین محمودی طرح‌ها را رنگ آمیزی كرده است. حمید خادمی هم ویراستار كتاب بوده است. خیلی‌ها هم محقق و مشاور نویسنده و همكارانش بوده‌اند. آن‌ها دست به دست هم داده‌اند تا اولین كتاب كمیك استریپ ایرانی را خلق كنند.

اما كتاب ابراهیمی، مثل هر سرآغازی، ممكن است كم و كاستی‌هایی داشته باشد. مثلا آن‌جایی كه تیرباد پلنگانی به وزیر می‌گوید كه كندن كتیبه بیستون سخت‌تر از «جنگ لیدیه» نیست، نویسنده انگار فرض را بر این گذاشته كه خوانندگان نوجوان، آن‌قدر اطلاعات تاریخی دارند كه بدانند جنگ لیدیه نبردی بین كوروش هخامنشی و كرزوس ـ شاه لیدیه ـ بوده است.

یا آن‌جایی كه داریوش به خزانه‌دارش می‌گوید كه «پنجاه دریگ طلا» به پلنگانی‌ها بدهند، هیچ توجه نشده است كه خوانندگان كم سن و سال «ماجرای بیستون» ممكن است ندانند كه «دریك» (نه «دریگ») واحد پول زمان داریوش است.

باز می‌توان گفت كه در هیچ كجای داستان گفته نمی‌شود كه خائنینی كه از داریوش شكست خورده‌اند و وزیر هر بار تصویر یكی از آن‌ها را می‌آورد، چه كسانی هستند و چه خیانتی كرده‌اند. بكارگیری واژه‌ها و اصطلاحاتی مانند سهیم شدن، رسومات و حُسن انجام كار  هم خیلی با حال و هوای داستانی كه برای نوجوانان و كودكان است، سازگار نیست. اما این انتقادهای جزیی چیزی از زیبایی و اهمیت كار نویسنده و همكارانش نمی‌كاهد. در این داستان به ظاهر ساده، آموزش‌هایی به بچه‌ها داده می‌شود كه بسیار ضروری است. مانند كار و اهمیت تعاونی و همكاری گروهی.

كار ابراهیمی زمینه و داستانی ایرانی دارد و قصه‌اش برخاسته از فرهنگ سرزمین ماست. از این رو ارزش آن را نباید نادیده گرفت

شباهت‌های كوچكی هم میان یكی از شخصیت‌های «ماجرای بیستون» با چهره‌های مشهور ماجراهای «تن تن و میلو» می‌توان یافت. پولاد شاید نقش كم رنگی از «كاپیتان هادوك» ماجراهای تن تن باشد. نه تنها قیافه‌اش شبیه اوست، بلكه مثل او كند ذهن است و پرخوری می‌كند و ناخواسته كمك‌های بزرگی می‌كند تا كارها لنگ نماند. همیشه هم ذهنش درگیر مفهومی است كه دیگران به سادگی درمی‌یابند. این مفهوم ساده، در «ماجرای بیستون»، كلمه «رئیس» است كه پولاد تا آخر ماجرا هم نمی‌فهمد معنایش چیست.

نوجوانان ایرانی برای نخستین‌بار كمیك استریپ‌ها را با «ماجراهای تن تن» شناختند. بعدها «ماجراهای آستریكس» و «ماجراهای چهار نخاله» هم ترجمه شد و در میان بچه‌های ایرانی (و حتی بزرگترها) شهرتی به دست آورد. پیمان ابراهیمی همه آن كتاب‌ها را می‌بیند و از سال 1382 تحقیقش را آغاز می‌كند تا اولین كتاب كمیك استریپ ایرانی را بیافریند. ابراهیمی برای آن كه بتواند حال و هوایی ایرانی به كتابش بدهد، فولكلور و فرهنگ عامه ایران را بررسی می‌كند و خواندن افسانه‌ها و اسطوره‌های ایرانی را از یاد نمی‌برد.

هر كدام از شخصیت‌های داستان او هم یک ویژگی دارند كه آن‌ها را از بقیه متفاوت می‌كند. برای نمونه "بامداد" مردی مدیر و دقیق است، "فریاد" اندیشمند و متفكر، "مهرداد" هنرمند و حساس، "تیرباد" كدخدای ده و دوست وزیر داریوش، "پولاد" هم آهنگر دل رحم و مهربانی است كه به بقیه كمك می‌دهد. یك كبوتر نامه‌رسان هم هست كه اسمش را «كبوتر پیام كوتاه» گذاشته‌اند. چون حاضر نیست خودش را به زحمت بیاندازد و پیام‌های مفصل و سنگین اهالی پلنگان را برساند.

ابراهیمی در كنار مطالعات میدانی و كتابخانه‌ای، از كمك‌های تخصصی باستان‌شناسی، زبان‌های باستانی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی هم استفاده كرده است. كتاب بعدی او از این مجموعه «عقرب‌های معبد ایزیس» نام دارد و قرار است كه دنباله ماجراهای پلنگانی‌ها را در دو كتاب بعدیش «خدایان كوه المپ» و «دور ایران در یك‌صد روز» بیاورد. همان‌طور كه گفتیم كار ابراهیمی زمینه و داستانی ایرانی دارد و قصه‌اش برخاسته از فرهنگ سرزمین ماست. از این رو ارزش آن را نباید نادیده گرفت.

چاپ نخست «ماجرای بیستون» نوشته پیمان ابراهیمی و طراحی آرمین نوایی، با شمارگان 2000 نسخه و در 24 صفحه با بهای 8 هزار و 500 تومان منتشر شده است.


گروه کتاب تبیان - محمد بیگدلی