تبیان، دستیار زندگی
قانون زکات برای تأمین (زندگی) بینوایان وضع شد. چنانچه خدای بزرگ فرموده است: «شما را در اموال و جانهایتان امتحان می کنیم. (امتحان) در اموال پرداخت زکات است با دیگر فوایدی که در این قانون نهفته است...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سیره رضوی ؛ قانون زکات

قانون زکات

امام رضا(ع) می فرماید: «قانون زکات برای تأمین (زندگی) بینوایان وضع شد. چنانچه خدای بزرگ فرموده است: «شما را در اموال و جانهایتان امتحان می کنیم. (امتحان) در اموال پرداخت زکات است با دیگر فوایدی که در این قانون نهفته است؛ چون ارزش مال و احساس داشتن و مهربانی نسبت به ناتوانان و توجه به حال بینوایان و سوق دادن جامعه به مساوات و برابری و توانبخشی به فقیران و یاری رساندن به آنان در انجام تکالیف دینی.»

زکات از جمله مالیاتهای اسلامی است که دارای فواید زیادی در اقتصاد جامعه و نفوس اشخاص می باشد و خداوند آن را باعث پاکسازی و حتی رشد (برکت) اموال ذکر کرده است. در حدیث مذکور هم امام رضا (ع) اشاره ای مختصر به فلسفه وضع این قانون نموده و بخشی از فواید آن را متذکر شده اند که از جمله فواید اجتماعی زکات سامان دادن به زندگی بی نوایان و افراد بی سامان در جامعه است که این امر کمک زیادی به از بین رفتن طبقات اجتماعی می کند و افراد را نسبت به جامعه به مسؤولیت و تعهد، وامی دارد. دیگر اینکه پرداخت زکات باعث کنده شدن افراد از ثروت و دارایی شان، در برابر اطاعت امر خداوند می شود. و یک امتحان بزرگ است که در پی آن انسان متوجه ماهیت عاریتی و مجازی دنیا می شود و متوجه می شود که خودش و هر چه دارد حتی اموالی که با عرق جبین به دست می آورد، همه تحت نظارت و توجه الهی هستند و تصرف انسان در آنها محدود و در حیطه فرامین و دستورات الهی می باشد. و انسان در هیچ حالتی به خود وانهاده و رهاشده نیست. پس باید چشمهای بینش و آگاهی اش را بگشاید و خود و دارایی اش را به سوی صراط مستقیم او سوق بدهد. امام صادق (ع) در مورد تصرف انسان در اموال و دارایی اش چنین می فرماید: این اموال زیادی را خداوند به شما داده تا در مسیری که خداوند معین نموده، به جریان بیندازید و نه اینکه انباشته (و گنج) سازید. مطلب دیگر توجه به این نکته است که تصرف، نظارت و تصمیم گیری انسان در اموالش آنقدر مهم و حساس است که صاحبان اموال همپایه و همرتبه حاکمان، قرار گرفته و حسابرسی می شوند. و این کلام آسمانی از امام رضا (ع) است که به نقل از پدران بزرگوارشان از امام علی (ع) و از پیامبر (ص) نقل می فرمایند: نخستین کسی که وارد دوزخ می شود، حاکمی است که دادگر نبوده و ثروتمندی است که حق مال را ادا نکرده است (حقوق و مالیاتهای اسلامی اش را نپرداخته است).

اما زکات را چگونه باید بپردازیم: مهمترین اصل در پرداخت زکات رضایت قلبی شخص است. مؤمن با نارضایتی و حسرت زکات را از اموالش جدا نمی کند و حتی به ازای پرداخت آن، در زیاد شدن روزی اش هم طمع نمی کند. بلکه از آنجایی که همه اموالش را امانتی الهی در دست خود می داند، با رضایت خاطر عزم در اجابت فرمان الهی می نماید و زکات را از امانت الهی اش جدا می کند و با جان و دل تقدیم می کند.

امام علی (ع) می فرمایند: پرداخت زکات و اقامه نماز عامل نزدیک شدن مسلمانان به خداست. پس هر آن کس که زکات را با رضایت خاطر بپردازد، کفاره گناهان او می شود و بازدارنده و نگهدارنده انسان از آتش جهنم است. پس نباید به آنچه پرداخته با نظر حسرت نگاه کند و افسوس بخورد؛ زیرا آن کس که زکات را از روی رغبت نپردازد و انتظار بهتر از آنچه پرداخته، داشته باشد، به سنت پیامبران نادان است و پاداش او اندک و عمل او تباه و همیشه پشیمان خواهد بود.

با همه این اوصاف، افراد در پرداخت زکات مالشان آزادند و هیچ کس حق تعرض و تهدید به آنان را ندارد. امیر مؤمنان (ع) به مأموران مالیاتی خود چنین می نویسند: «با وقار به سوی آنان حرکت کن تا در میانشان قرار گیری، به آنان سلام کن و در سلام و تعارف و مهربانی، کوتاهی مکن، پس می گویی: ای بندگان خدا! مرا والی خدا و جانشین او به سوی شما فرستاده، تا حق خدا را که در اموال شماست، تحویل گیرم، آیا در اموال شما حقی است که به نماینده او بپردازید؟ اگر کسی گفت، نه. دیگر به او مراجعه نکن و اگر پاسخ داد، آری، دنبالش برو، بدون آنکه او را بترسانی، یا تهدید کنی یا به عهدشکنی وادار سازی». در توصیه ای عمومی به مردم می فرمایند: «ایمانتان را با صدقه و اموالتان را با زکات دادن نگاه دارید و امواج بلا را با دعا از خود برانید.»


منابع: 1 - عیون اخبار الرضا (ع) 2 - نهج البلاغه

تنظیم برای تبیان: سمانه دولت آبادی