چرا به امام هشتم (ع) عالم آل محمد می گویند؟

گفتگویی با آیة ا... رضا استادی

چرا به امام هشتم(ع) عالم آل محمد می گویند؟

شخصیت حضرت علی بن موسی الرضا(ع) ابعاد مختلفی دارد که بایسته است همگان برای شناخت آن تلاش کنند، اما به نظر می رسد، تأثیرگذاری فرهنگی، علمی و معنوی شخصیت آن امام همام بر تحول تشیع در ایران انکار نشدنی باشد در این باب با «آیةا... رضا استادی» از استادان برجسته حوزه علمیه قم گفتگو انجام داده ایم تا مطالبی خواندنی و آموزنده را از وی در این باب بشنویم:

***

*همان طور که می دانید، بزرگترین میراث افتخار تشیع در ایران وجود نازنین حضرت علی بن موسی الرضا(ع) است. در ابتدا کمی در مورد عظمت این میراث دینی جهان تشیع که ایران زمین افتخار میزبانی آن را دارد بفرمایید.

** در ابتدا باید اشاره کنم به خاطره ای از شیخ لطف ا... جبل عاملی که مسجد شیخ لطف ا... در اصفهان برای او یا به نام او ساخته شده. وی در برخی تألیفاتش، خود را به عنوان خادم الامام الرضا(ع) معرفی کرده و در زمانی ناظر خادمان حرم رضوی بوده است. بنگرید که خدمت به آستان رضوی چقدر ارزشمند است که عالمی بزرگ و فقیه، خود را خادم آن آستان می داند و افتخار هم می کند.

مطلب دیگر از محدث قمی(ره) است که به متولی وقت آستان قدس سفارش کرد، این چند بیت را یک طرف بالای ضریح مقدس بنویسند:

بیا که مظهر آیات کبریا اینجاست

بیا که تربت سلطان دین رضا اینجاست

طواف کعبه سلطان طوس کن ز خلوص

که زمزم و حجر و مروه و صفا اینجاست

از این سفینه رحمت مپوش چشم امید

چه غم ز موج حوادث که ناخدا اینجاست

آیة ا... صافی گلپایگانی از مراجع تقلید هم در ستایش امام رضا(ع) شعری دارد که در وصف ایشان سروده و در کتاب «بزم حضور» چاپ شده که این مطلع را دارد:

ای ملتجی به حضرت سلطان دین رضا

حاجات خود بخواه که گردد همه روا

این مطالب نشان دهنده عظمت شخصیت و میراثی است که در اختیار ایرانیان است و باید قدر آن را به نحو شایسته ای دانست.

*در مورد تأثیرات زیارت حرم رضوی بر روح و جان مشتاقان بفرمایید و اینکه چه آثار مثبتی بر تربیت اخلاقی، روحی و معنوی زائران برجا می گذارد؟

**زیارت بارگاه ملکوتی حضرت علی بن موسی الرضا(ع) تأثیر گذاری عمیقی بر معرفت و اخلاق زائران می گذارد. در میان زائران حرم رضوی حتماً بندگان خالص خداوند که از روی خلوص و اخلاص به مشهد مشرف می شوند، فراوانند که فقط و فقط عشق آنها زیارت است و بس؛ و در پی خوشگذرانی و تفریح و مانند آن نیستند و حضرت بدون تردید در مورد این عزیزان دعا می کند و لطف دارد.

به ما دستور داده اند که در پیشگاه آن امام رئوف بگوییم: « نصیب مرا از زیارت این قرار ده که مرا با زائران خالص خود که برای آنان دعا می کنی و از خدا آزادی شان از جهنم و اعطای ثواب برای آنها می خواهی مخلوط کن که دعایت شامل حال این بنده ناخالص هم بشود»

در احادیث وارده برای زیارت امام هشتم(ع) آثاری ده گانه یاد شده است که شامل زوال غم و غصه، ضمانت بهشت، امان از جهنم، شفاعت امام رضا و پدرانش(ع)، آمدن حضرت به زیارت زائرش در قیامت، نجات نزد ترازوی اعمال که یکی از مواقف قیامت است، نزد صراط که باز هم از مواقف قیامت است، هنگام دادن نامه اعمال که آن هم از مواقف قیامت است، آمرزش گناهان و تجدید عهد و پیمان با آن حضرت و اهل بیت(ع) می باشد.

زیارت با اخلاص و معرفت، آثار معنوی و مثبت زیادی بر زائران آن حضرت می گذارد که می تواند چراغ راه زندگانی آنان باشد.

*تأثیر گذاری فرهنگی شخصیت والای حضرت علی بن موسی الرضا(ع) را چگونه ارزیابی می کنید؟

**در زمان حضرت رضا(ع) توجه عامه مسلمین به اهل بیت(ع) روز افزون بود و حضرت در شرایطی قرار داشت که باید حتی المقدور مردم را با متن دین و اسلام ناب محمدی آشنا کرده و توطئه فرهنگی دیگران را خنثی نماید. یکی از نمونه هایش حدیث سلسلة الذهب در نیشابور و در حضور انبوه جمعیت بود که حضرت در دو جمله اساس دین را بیان کرد: توحید و ولایت آل محمد و امامان معصوم(ع). کلمة لااله الاا... را فرمود، سپس با فاصله شاید برای جلب توجه بیشتر فرمود بشروطها و انا من شروطها. یعنی توحید ناب و صحیح بدون ولایت امکان ندارد.

*همان طور که می دانید، حضرت امام محمد باقر(ع) و حضرت امام جعفر صادق(ع) نقش و تلاش زیادی در ترویج علوم آل محمد(ص) داشتند، اما حضرت رضا(ع) ملقب به عنوان عالم آل محمد شده است، رمز این لقب به ایشان چیست؟

**معروف است که «الاسماء تنزل من السماء» یعنی نامها برای اشخاص از عالم بالا نازل می شود. این جمله درباره رسول خدا (ص)و فاطمه زهرا(س) و دوازده امام معصوم(ع) واقعیت دارد و نام و لقب این بزرگواران از آسمان نازل می شود و هر نام و لقبی یک بعد از ابعاد شخصیت آنها را بیان می کند، اما این طور نیست که اگر یکی از آنان رضا نام دارد، بقیه رضا نباشند. اگر امام ششم را صادق گویند، مقصود این نیست که دیگران صادق نیستند. اگر به امام هشتم عالم گویند نباید برداشت کنیم که دیگران عالم نیستند، همه آن بزرگواران صادق، کاظم، رضا و عالم هستند.

اما مشهور شدن هر کدام از این بزرگواران به یکی از این القاب وجهی دارد؛ امام هشتم در شرایطی قرار گرفت که همه عالمان عصر خود و حتی آنها را که به صورت مناظره به فکر توطئه علیه آن بزرگوار بودند همه را به خضوع در مقابل خود واداشت و عقلانی بودن و عملی بودن اعتقادات شیعه و معارف اهل بیت(ع) را به بهترین وجه برای همگان و آیندگان بیان کرد. پس جا داشت که در محافل و مجالس حتی مخالفان او را عالم آل محمد(ص) بنامند.

نکته دیگر این است که هر کدام از امامان معصوم(ع) ما گرفتار توطئه یا توطئه های خاصی بودند و باید با درایت ویژه توطئه ها را خنثی و بی اثر نمایند. امام هشتم(ع) گرفتار مأمون شد که خود از عالمان و به اصطلاح دانش دوستان بود.

با این ابزار می خواست نور وجود آن گرامی را کمرنگ، کم سو و خاموش نماید و اما حضرت با اظهار مقامات علمی الهی خود این توطئه را ریشه کن کرد. مأمون به فکر افتاد با ترفندهای دیگر با حضرت منافقانه مقابله کند که حضرت همه نقشه های او از جمله مسأله ولایتعهدی را به بهترین وجه نقش بر آب کرد و باید گفت، مأمون را رسوا نمود و همین برخوردهای بصیرت افزا و روشنگر امام(ع) مأمون و اطرافیان او را به وحشت انداخت و نقشه قتل آن حضرت مطرح شد.

منبع: روزنامه قدس

تنظیم برای تبیان: سمانه دولت آبادی