ازالقاب و مراتب بهشت چه می دانید؟!

همان طور که می دانیم ، هر کس و هر چیزی با توجه به ویژگی هایش ، لقبی را به خود می گیرد که بیانگر اوصافش می باشد .

خداوند نیز خود و مخلوقات خود را ازاین امر مستثنا نکرده و در کتاب جاودانش القابی را برای بهشت برین مشخص کرده  است .

القاب بهشت خداوند

دارالسلام

در قرآن آیات بسیاری بر وجود نعمت‏های مادی تصریح دارد كه نقطه شروع آن نعمت‏ها ، صحرای محشر است كه از آنجا بهشتیان به دارالسلام كه یكی از القاب بهشت است خوانده می‏شوند:" وَاللّهُ یَدْعُو إِلَى دَارِ السَّلاَمِ وَیَهْدِی مَن یَشَاء إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ ."¹ دارالسلام نمایانگر محیطی آرام و امن است كه سراسر صفا و صمیمیت بوده و صلح و آرامش در آن موج می‏زند . این رستگاران با هدایت نوری كه جلو روی آنها می‏درخشد و مسیر را برای آنها روشن می‏كند به سوی بهشت می‏شتابند و در همان حال بشارتِ بهشت‏هایی به آنها داده می‏شود كه از زیر درختانش نهرها جاری است : " یَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ یَسْعَى نُورُهُم بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمَانِهِم بُشْرَاكُمُ الْیَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ ."² و آثار بشارت كه حاكی از مسرّت باطنی آنهاست ، در چهره‏های آنها كاملاً نمایان است ،" وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاعِمَةٌ  لِسَعْیِهَا رَاضِیَةٌ "³. در مدخل بهشت ، فرشتگان نگهبان با پیام :

" ادْخُلُوهَا بِسَلاَمٍ آمِنِینَ "⁴ به آنها خوش‏آمد می‏گویند و آرامشی كامل را كه نمایانگر خروج هرگونه كینه و كدورتی از سینه‏های آنهاست به آنها بشارت می‏دهند :" وَنَزَعْنَا مَا فِی صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ إِخْوَانًا عَلَى سُرُرٍ مُّتَقَابِلِینَ ". ⁵

نكته لطیف این كه كلمه نزع از معنای خاصی برخوردار است و آن این است كه چنان از دل‏های آنان غل و غش و كینه و كدورت را بیرون می‏كشیم كه گویی هرگز آلودگی و كدورتی نداشته‏اند .

بهشت را به پرهیزگاران به ارث می‏دهند:« تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِی نُورِثُ مِنْ عِبَادِنَا مَن كَانَ تَقِیًّا .»⁶

ارث در دنیا مالی است كه بدون هیچ رنج و زحمتی به دست می‏آید و در مالكیت آن هیچ جای شك و شبهه نیست ولی بهشت، ارثی است كه مؤمنان در مقابل اعمال صالحی كه در دنیا انجام داده‏اند از آن بهره‏مند می‏شوند .

دارالمقام

بهشت ، دارالمقام یا دارالخلد است و این وصف ، بیانگر این نكته است كه رستگاران بهشتی برای همیشه در آنجا مخلدند ، چون بهشت جایگاهی است كه كسی از آن بیرون نمی‏رود و به مكان دیگری كوچ نمی‏كند و هیچ‏گونه رنج و مشقتی به او نمی‏رسد و از همین‏روست كه بهشتیان زبان به حمد و ستایش حق می‏گشایند و شكرگزار خداوندی می‏شوند كه هرگونه حزنی را از آنها برطرف كرده است: " وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنَا لَغَفُورٌ شَكُورٌ ، الَّذِی أَحَلَّنَا دَارَ الْمُقَامَةِ مِن فَضْلِهِ لَا یَمَسُّنَا فِیهَا نَصَبٌ وَلَا یَمَسُّنَا فِیهَا لُغُوبٌ ."⁷

فوز عظیم

بهشت " فوز عظیم" است . یعنی جامع بین نعمت‏های مادی و معنوی است و مژده‏ای است به مؤمنان به جهت معامله‏ای كه با خدا كرده‏اند و نشان‏دهنده این است كه خداوند ، تنها خریدار مال و جان مؤمنان است :" إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَیَقْتُلُونَ وَیُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْرَاةِ وَالإِنجِیلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللّهِ فَاسْتَبْشِرُواْ بِبَیْعِكُمُ الَّذِی بَایَعْتُم بِهِ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ ."⁸

مراتب بهشت برین

جنت نعیم

اولین مرتبه از مراتب بهشت جنت نعیم است كه همان بهشت افعال است. پوینده راه حق در این بهشت با نعمت‏هایی چنان وسیع روبه‏رو می‏شود كه در تصور نمی‏گنجد : " یُطَافُ عَلَیْهِم بِصِحَافٍ مِّن ذَهَبٍ وَأَكْوَابٍ وَفِیهَا مَا تَشْتَهِیهِ الْأَنفُسُ وَتَلَذُّ الْأَعْیُنُ وَأَنتُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ." ⁹

توضیح این‏كه واژه نعیم هفده بار در قرآن كریم آورده شده كه همه درباره نعمت‏های عظیم بهشت است، غیر از آیه " ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ "¹⁰ كه همه مفسران بر این عقیده‏اند كه منظور از نعیم در آیه مذكور، نعمت ولایت است . چون مراد از نعیم ، مطلق نعمت‏هاست كه خداوند به انسان ارزانی فرموده و مسلماً نعمت ولایت اهل بیت (ع) ارزنده‏ترین مصادیق نعمت است .

جنت عدن

جنات عدن از عالی‏ترین مراتب بهشت است و با توجه به معنای لغوی كلمه عدن ، این مكان ، در وسط و متن بهشت قرار دارد. فرشتگان از هر دری برای تهنیت وارد شده و به جهت صبر و استقامتی كه رستگاران بهشتی از خود نشان داده‏اند سرانجامِ زیبا و نیكویی را به آنها بشارت می‏دهند و هریك از نزدیكان آنها را كه شایسته باشند با آنها وارد بهشت می‏كنند : " سَلاَمٌ عَلَیْكُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ ." ¹¹

جنت فردوس

فردوس بالاترین مراتب بهشت است . از رسول خدا(ص) وارد شده است كه: « خداوند فرمود : من برای بندگان صالح خود چیزهایی را مهیّا كرده‏ام كه هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و بر هیچ دلی خطور نكرده است ، از این نعیم بهشتی كه من شما را آگاه كرده‏ام سخن نگویید و دست از كنجكاوی بردارید و اگر می‏خواهید اجمالاً در این ارتباط چیزی بدانید ، این آیه را قرائت كنید : " فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِیَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزَاء بِمَا كَانُوا یَعْمَلُونَ " » ¹²

فردوس بهترین و برترین مراتب بهشت است و با این‏كه طبع تحول‏طلب انسان دائماً تقاضای دگرگونی و تنوع می‏كند ، ساكنان فردوس هرگز تقاضای نقل مكان و تحول نخواهند كرد : "إنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا ، خَالِدِینَ فِیهَا لَا یَبْغُونَ عَنْهَا حِوَلًا ."¹³

یكی دیگر از مراتب والای بهشت كه آیات مباركه به تصریح بیان می‏كند غرفه‏های آن است . غرفه در لغت به اتاق فوقانی گویند كه بر روی اتاق‏های دیگر ساخته شده است و محل عالی و مرتفع از خانه و قصر است و در روایات نیز كنایه از درجه عالی در بهشت است كه به افراد خاصی عنایت می‏شود : " لَكِنِ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ غُرَفٌ مِّن فَوْقِهَا غُرَفٌ مَّبْنِیَّةٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَعْدَ اللَّهِ لَا یُخْلِفُ اللَّهُ الْمِیعَادَ ."

غرفه‏های بهشت هم از نظر جایگاه و هم از نظر پایگاه در اعلی مراتب بهشت است ، زیرا اهل تقوا از نظر جایگاه در عمارات بلندی كه به اطراف اشراف دارد ، قرار دارند و از نظر پایگاه نیز در مقام والایی قرار دارند .

این بود توصیف اندکی از القاب و مراتب بهشت زیبای وعده داده شده به مؤمنین .

زهرا اجلال – گروه دین و اندیشه تبیان

1- یونس / 25

2- حدید / 12

3- غاشیة / 8-9

4- حجر / 46

5- حجر / 47

6- مریم / 63

7- فاطر / 34-35

8- توبه / 111

9- زخرف / 71

10- تکاثر / 8

11- رعد / 23-24

12- سجده / 17 – مجمع البیان / ج 4 / ص 33

13 کهف / 107 – 108

14- زمر / 20