تبیان، دستیار زندگی
ن دیروز؛ یادم هست هفت ساله كه بودم و تازه به مدرسه می رفتم، پدرم هر روز پنج تومان به من می داد و در هفته جمعاً ?? تومان می توانستم داشته باشم. آن وقت ها اگر بچه ای به آن سن و سال در هفته این قدر پول می گرفت، خیلی احساس پادشا...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پول توجیبی

و تجربه های شیرین مستقل شدن نوجوانان


دیروز؛ یادم هست هفت ساله كه بودم و تازه به مدرسه می رفتم، پدرم هر روز پنج تومان به من می داد و در هفته جمعاً ?? تومان می توانستم داشته باشم. آن وقت ها اگر بچه ای به آن سن و سال در هفته این قدر پول می گرفت، خیلی احساس پادشاهی می كرد.

هر سال كه بزرگ تر می شدم اندكی به این مبلغ افزوده می شد و دیگر به جای هر هفته هر ماه آن را دریافت می كردم. تا اینكه یك وقت دلم خواست كه یك دوچرخه داشته باشم، اما پول خریدش را نداشتم. به توصیه پدرم شروع به پس انداز كردم و كمی هم به ازای انجام برخی كارها در خانه و كمك كردن به خانواده، بالاخره توانستم آنچه مورد نظرم بود، برای خود تهیه كنم و آن وقت بود كه تازه فهمیدم داشتن پول توجیبی چقدر خوب است و برای به دست آوردن هرچیز چه اندازه باید تلاش كرد

هر سال كه بزرگ تر می شدم اندكی به این مبلغ افزوده می شد و دیگر به جای هر هفته هر ماه آن را دریافت می كردم. تا اینكه یك وقت دلم خواست كه یك دوچرخه داشته باشم، اما پول خریدش را نداشتم. به توصیه پدرم شروع به پس انداز كردم و كمی هم به ازای انجام برخی كارها در خانه و كمك كردن به خانواده، بالاخره توانستم آنچه مورد نظرم بود، برای خود تهیه كنم و آن وقت بود كه تازه فهمیدم داشتن پول توجیبی چقدر خوب است و برای به دست آوردن هرچیز چه اندازه باید تلاش كرد

ضرورت وجود مبلغی به عنوان پول توجیبی بحثی است كه همواره در میان خانواده ها وجود دارد. اینكه هر خانواده با توجه به توان مالی و نیازهای فرزندان خود در هر سنی مبلغ معینی را ماهانه یا هفتگی در اختیار آنها قرار دهد، برای برآوردن نیازهای ثانویه فرزندان امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.

كارشناسان بر این باورند كه چنین مبلغی به هر حال باید به فرزندان تا زمانی كه بتوانند نیازهای خود را مستقلاً برآورده سازند، پرداخت شود. اما همین پرداخت هم نباید شكل بی رویه و نادرست داشته باشد و سبب وابستگی و عدم استقلال فرزندان شود. به علاوه كارشناسان بر این امر تأكید دارند كه دادن پول توجیبی باید به صورتی باشد كه سبب كاهلی در فرزندان نشود.

دكتر فربد فدایی- روان پزشك- برآوردن نیازهای اولیه كودك در سال های نخستین زندگی را یك ضرورت حتمی می داند و می گوید: «این نیازها باید بی چون و چرا برآورده شود، اما در سال های بعد باید برای كودك محدودیت هایی در نظر گرفت و از سوی دیگر به هنگام تهیه لوازمی كه مربوط به اوست، از وی نظر خواهی كرد تا بدین وسیله با خرید و پول آشنا شود.»

كودك معمولاً پس از سن سه سالگی واژه من و مالكیت را می آموزد و مفهوم واژه پول به عنوان جنسی اعتباری كه عامل خرید محسوب می شود، از پنج سالگی شكل می گیرد. در سال های پیش از پنج سالگی ذهن فرد آن قدر رشد نیافته كه معنای پول را بداند و نیازی هم به پول دادن به كودك نیست.

پرداخت مبلغی به عنوان پول توجیبی به هر میزان ضمن آنكه باید پاسخگوی مقداری از نیازهای فرزندان باشد،باید به آنها می آموزد تا برای به دست آوردن آنچه می خواهند بكوشند و در مقابل آنچه دارند احساس مسئولیت كنند.

دكتر رضا دولتیار باستانی، پرداخت مبلغی به عنوان پول توجیبی را یك ضرورت دانسته و بر این باور است كه به دو دلیل باید به فرزند پول توجیبی داد، یكی آموختن میزان مصرف به كودك و كنترل آن كه معمولاً كودكان ?-? ساله مصرف بالایی دارند و در صورت در اختیار داشتن پول، همه را تنقلات و چیزهای غیر ضروری می خرند و اگر والدین از این مسأله ساده بگذرند، علاوه بر تأثیر روانی بد ِ آن سبب نامحدود شدن خواسته های فرزند می شوند.

این روان شناس و استاد دانشگاه، دلیل دیگر را آموختن مفهوم محدودیت در زندگی می داند و توضیح می دهد: «به پایان رسیدن یك امكان یا موقعیت، به فرزند می آموزد كه منابع محدودی در اختیار دارد و باید با پس انداز كردن و برنامه ریزی درست از آنها به بهترین نحو استفاده كند. در نهایت هم می آموزد كه اگر برآوردن نیاز امروز را به تأخیر بیندازد، سود خواهد برد.»

میزان پول توجیبی فرزندان با توجه به تمكن مالی هر خانواده متفاوت است و كم یا زیاد بودن آن، گاه نتایج ناخوشایندی را برای فرزندان به ویژه جوانان به دنبال دارد.

جامعه شناسان درباره اثرات دریافت پول توجیبی بیشتر یا كمتر از حد نیاز، بر این باورند كه دریافت پول توجیبی در حد نیاز متوسط مسلماً بسیار مؤثر بوده و اگر بیشتر یا كمتر از حد نیاز باشد، سبب انحرافات و مشكلاتی برای خانواده و فرزندان خواهد شد.

براساس بررسی هایی كه برروی خانواده های مرفه انجام شده، هنگامی كه فرزندان این خانواده ها پول زیادی در دسترسشان قرار می گیرد، بیشترشان به اسراف و كارهای نادرست روی می آورند. علت آن است كه میزان پولی كه به آنها داده می شود، بیش از آن است كه نیاز دارند و در نهایت فرصتی برای مصرف این پول در راه های نادرست پیدا می كنند.

در مقابل، پرداخت پول توجیبی به میزان كم هم سبب به خطا انداختن فرزند شده و او را تشویق می كند تا از طرق دیگری _ حال هر چند نادرست باشد- این كمبود را جبران كند و بدین ترتیب، وی به نوعی به سوی كارهای ناشایست برای ارضای نیازهایش سوق داده می شود.

بنابراین، درباره پول توجیبی یك تعریف بهتر هم می توان ارائه داد و آن اینكه بگوئیم: «نوعی عادت دادن فرزندان به وابستگی های مالی به خانواده .» در حقیقت پول توجیبی بیشتر از آنكه باعث برطرف شدن نیازهای مادی فرزندان شود، سبب اتكای فرزند به منبع درآمد مالی خانواده می شود. هنگامی كه با خانواده ها در این باره صحبت می شود، همگی بر تعیین مبلغی به عنوان پول توجیبی تأكید می كنند و آن را امری ضروری در تربیت فرزندان می دانند. به گفته یك مادر خانواده كه خود شاغل بوده و دارای تحصیلات دانشگاهی نیز هست، ضرورت وجود مبلغ معین به عنوان پول توجیبی امری است اجتناب ناپذیر و میزان آن بستگی به سن فرزندان دارد، چرا كه با افزایش سن، نیازها هم افزایش می یابد.

در مقابل این گفته، یك پدر به عنوان سرپرست خانواده بر این باور است كه معمولاً این طور چیزها نسبی بوده و فرزندان بیشتر تحت تأثیر محیط اجتماعی و گروه همسالان خود هستند. وی در این باره می گوید: «اصولاً پول توجیبی و نوع مصرف آن باید تعیین شده باشد، از این نظر كه هم خانواده ها و هم فرزندان بدانند كه وجود چنین مبلغی دقیقاً به چه منظور است. به یاد داشته باشیم كه چنین پولی باید نه كم باشد و نه زیاد. چون بیش از حد آن سبب ضایع شدن شخصیت فرزند به ویژه اگر در سنین حساس نوجوانی و جوانی باشد می شود و میزان كم آن هم سبب كمبودهایی در او می شود».

یك پیشنهاد خوب به خانواده ها این است كه بچه ها پیش از هر چیز باید ارزش پول و آنچه در اختیار دارند را به خوبی بدانند و یاد بگیرند كه در كنار خرج كردن، پس اندازی را هم باید كنار گذاشت. پیشنهاد بهتر هم اینكه به جای كمك های مالی بی مورد، راه های درست كسب درآمد را به آنها بیاموزند. در حقیقت مصداق این ضرب المثل به ذهن می آید كه به جای اینكه برای كسی ماهی بگیری، به وی ماهیگیری بیاموزی. همیشه داشتن هنری یا تسلط به حرفه ای كارآمد، حتی در حد تسلط به یك زبان خارجی می تواند راهی برای یافتن شغلی شرافتمندانه باشد.

در كل همه این موارد به شخصیت و نوع تربیت و گرایش های فرزندان باز می گردد و میزان پرداخت پول توجیبی در مقابل نوع شخصیت و تربیت كودك آن قدرها هم تفاوت نمی كند، چرا كه همه اینها به شخصیت، تربیت و چگونگی برخورد والدین با فرزندان بستگی دارد. اگر فرزندی قانع بودن را نیاموزد، دیگر میزان كم یا زیاد بودن پولی كه دریافت می كند، برایش تفاوتی ندارد.

اگر خانواده ها پولی را به عنوان پول توجیبی به فرزندان می دهند، باید بدانند كه افراط و تفریط در این زمینه، به هر حال به ضرر فرزندان است. فرزندی كه پول زیادی دریافت می كند، علاوه بر اینكه امكان بزهكاری وی بیشتر می شود، كم كم دوستان نابابی هم به طرف او می آیند و با منظورهای گوناگون از وی سوءاستفاده می كنند و به طور كل این گونه افراد كمتر دوست خوب پیدا می كنند.

بنابراین، می توان گفت كه پول توجیبی باید متناسب با نیازهای تأمین نشده فرزند در خانه باشد، چه در غیر این صورت ایجاد بزه می كند و در این زمینه چگونگی برخورد با فرزندان جایگاه بسیار مهمی دارد. پدران و مادران می توانند به گونه ای با فرزندان خود برخورد كنند كه در وهله نخست، همیشه مقدار متناسبی پول در اختیار فرزندان خانواده باشد و در عین حال هم صمیمیتی میان خود و فرزندان ایجاد كنند كه آنها به آسانی درباره نیازهای خود با والدین گفت و گو كنند.

دكتر دولتیار باستانی دادن پول بیشتر را در مواقع خاص، ضروری دانسته و می گوید: «دادن پول بیشتر در موارد استثنایی كاملاً بجاست، اما نه در سال های نخستین زندگی. برای نمونه فرزند پس از ورود به مدرسه، به خاطر اینكه گاه برخی نیازهایش برآورده نمی شود، از والدین پول بیشتری به عنوان وام یا قرض می خواهد و آنها در صورت منطقی بودن خواسته او با آن موافقت كرده و در عوض آن مبلغ را از پول ماه یا هفته بعد وی كم می كنند. ضمن اینكه در این زمینه باید مسأله بازپرداخت را جدی گرفت و به صورت غیرمستقیم او را كنترل كرد كه برای چه چیز به این پول نیاز دارد».

وی تأكید می كند كه حتی اگر فرزند شما به دردنخورترین چیز را خرید، هرگز نباید مستقیماً با دخالت شما رو به رو شود. در عین حال در سال های آخر دبستان و راهنمایی باید چیزهایی كه وی می خرد را غیرمستقیم كنترل كرد. وی باید معنی ضرر دادن را بیاموزد و در تهیه آنچه برایش پول پرداخت كرده دقت كند تا متحمل ضرر نشود.

در این میان، عقاید جوانان را نیز نباید از نظر دور داشت، چرا كه بیشتر آنها به داشتن استقلال از جنبه های گوناگون، به ویژه استقلال مادی اصرار می ورزند. در جامعه امروز كه دختران و پسران جوان، به هر حال هر یك برای كسب درآمد و داشتن یك آینده بهتر تلاش می كنند، پسران به دلیل اینكه در آینده سرپرست یك خانواده خواهند بود به این مسأله اهمیت بیشتری می دهند. در كل بیشتر جوانان وجود مبلغ معینی با عنوان پول توجیبی را تا سنی كه جوان بتواند منبع درآمد برای خود داشته باشد، ضروری می دانند. از سویی هم اصولاً فرزندان با افزایش سن و نیازهای روزمره زندگی و نیز به دلیل علاقه مند بودن به داشتن استقلال مالی، نیاز به پول توجیبی دارند.

به هر حال مبلغ پول توجیبی اگر به اندازه باشد، فرزندان تدبیر چگونه درست خرج كردن را می آموزند. اگر خانواده ها ببینند كه جوان پولی كه از آنها دریافت می كند، در راه درست به كار می گیرد، باید به این امر بها دهند و در مقابل جوان ها هم به تدریج باید به فكر پذیرفتن بخشی از مسئولیت های زندگی بوده و پس از فراغت از تحصیل به دنبال منبع درآمدی بروند و بیاموزند كه در مقابل پولی كه دریافت می كنند، خدمتی هم باید ارائه دهند و كم كم به استقلال برسند و متوجه باشند كه خانواده آنها هر قدر هم دارای توان مالی خوبی باشد، تا سن خاصی می تواند از آنها حمایت مالی كند.

برخی پول توجیبی را یكی از ترفندهای ایجاد احساس مسئولیت در فرزندان از سنین كودكی می دانند و می گویند كه از این طریق می توان سیاست چگونه خرج كردن را با تدابیر ویژه ای به بچه ها آموزش داد. بدین ترتیب این مبلغ تنها كمكی برای رشد عقلی جوان و پرورش حس مسئولیت پذیری وی بوده و بهتر است كه این پول از حدود ?? سالگی كم كم قطع شود تا جوان از همان ابتدا مشغول به كاری برای كسب درآمد شده و زمینه استقلال و مسئولیت پذیری برایش فراهم آید.

یك دانشجوی پزشكی كه در آستانه به پایان رسانیدن تحصیلات خود در این رشته بوده و برای گذران زندگی فعلاً به كارهای متفرقه مشغول است، اختصاص مبلغی از سوی خانواده به عنوان پول توجیبی را تا سنی كه فرزندان آمادگی اشتغال پیدا كنند، امری ضروری دانسته و می گوید: «فرزندان باید از ابتدا بیاموزند كه درباره زندگی آینده خود برنامه ریزی كنند و دادن پول توجیبی باید ضمانت اجرایی داشته باشد. بدین معنا كه پرداخت آن بی رویه نبوده و فرد براساس روال مشخصی این مبلغ را دریافت كند. پرداخت این مبلغ اگر معقول باشد و خانواده ها به فرزند بیاموزند تا با استفاده از پول توجیبی بخشی از نیازهای ثانویه خود را برآورده كند، این رفتار سبب می شود تا وی برنامه ریزی كرده و پس انداز كردن را یاد بگیرد.»

در این میان بحث انتظارات جوانان از زندگی را نیز نباید از نظر دور داشت، به طور معمول جوانانی كه در خانواده خود به صورت بی رویه پول در دسترس دارند، علاوه بر اینكه برخی ممكن است به كارهای ناشایست روی آورند، سبب بالا رفتن انتظارات آنها از زندگی، همسر و اطرافیان می شود. چه بسیار دخترانی كه به دلیل همین انتظارات بیش از حد، زندگی مشترك خود را نابود كرده اند؛ زندگی كه می توانست با اندكی قناعت و صرفه جویی از بهترین زندگی ها باشد.

با توجه به آنچه تا اینجا گفت شد، شاید بتوان یكی از عوامل فرار برخی از دختران را از خانه همین امر دانست، به طوری كه براساس پژوهشی كه برروی ???-??? دختر فراری انجام شده، طبق گفته خود آنها برخی كمبودها و عدم موفقیت در رسیدن به امیال و خواسته های گوناگون، دست به دزدی و فرار از خانه زده اند. یك نمونه بسیار خوب برای این امر، دختر سرایدار مدرسه ای بود كه از بوفه مدرسه خوراكی می دزدید و بین بچه های مدرسه بذل و بخشش می كرد تا این طوری به آنها پز بدهد!

این روزها با توجه به این واقعیت كه بیشتر مردم كشور در وضعیت مالی چندان مرفهی قرار ندارند و قادر به تهیه برخی اسباب و لوازم لوكس و گاه غیرضروری در خانه نیستند، باید كوشید تا فرزندان و به ویژه جوانان طوری بار بیایند كه عاقلانه درباره هزینه خانوار بیندیشند. متأسفانه در كشور ما به دلیل پاره ای از چشم و هم چشمی ها و رقابت ها، به ویژه در میان گروه همسالان، بر سطح انتظارات جوانان افزوده می شود.

بنابراین باید از خانواده ها خواست تا در درجه نخست، در نظر بگیرند كه در چه جایگاهی قرار دارند و سپس امكانات زندگی برای فرزندان خود را همسو و همشكل با فرزندان سایر خانواده ها فراهم آورند.

در این راستا، آموزش این امر به جوانان كه چگونه از راه درست كسب درآمد كنند، بسیار حائز اهمیت است، چرا كه متأسفانه در كشور ما شیوه تربیت جوانان به شدت نادرست است. خانواده ها باید بدانند كه اگر به فرزندان پولی می دهند، در كنار آن به آنها بیاموزند تا خود جوان به وسیله ای از راه درست كسب درآمد كرده و رفته رفته به سوی استقلال گام بردارند.

اگر امروز فرزند شما به تازگی در محلی مشغول به كار شرافتمندانه ای شده و از كارش هم به نسبت راضی است اما درآمد كافی ندارد، وی را به ادامه این تلاش تشویق كنید و به یاد داشته باشید چندان مهم نیست كه این جوان در حال حاضر نمی تواند همه مخارج خود را تأمین كند، اما همین كه بداند برای به دست آوردن همین حداقل هم باید تلاش كند، اثر تربیتی بسیار مهمی بر روی او خواهد داشت.

دكتر فربد فدایی نیز ضمن تأكید بر این نكته كه باید به فرزندان فهماند پرداخت پول توجیبی یكی از وظایف حتمی والدین نیست، می گوید: «شیوه دیگر اینكه دادن پول توجیبی به فرزندان، در قبال كارهای كوچكی باشد كه آنها به عنوان خدمت برای خانواده انجام داده اند. اگر به فرزندان پولی به عنوان توجیبی داده می شود، حداكثر تا ?? سالگی به صورت بلاعوض و سپس با سپردن مسئولیت های كوچك، حس خوداتكایی و استقلال طلبی را در فرزندان تقویت كرد. به هر حال پول توجیبی برای فرزندان بالای ?? سال اگر در ازای انجام برخی از كارهای كوچك نباشد و به صورت بلاعوض پرداخت شود، وابستگی شدید فرزندان را به خانواده ها به دنبال خواهد داشت. نوجوانان و جوانانی كه مرتباً از خانواده پول طلب می كنند و آن را وظیفه والدین می دانند، متأسفانه والدینشان مفهوم حقیقی ارزش پول و احساس مسئولیت را به آنان نیاموخته اند و همین امر فرد را زیاده خواه و مصرف گرا بار می آورد».

به باور كارشناسان مسائل خانواده، ایجاد استقلال مالی و حس مسئولیت پذیری بسیار مهم تر از آن است كه ما به عناوین گوناگون به ویژه در زمینه مالی دائماً به بچه ها كمك كنیم. یك پیشنهاد خوب هم به خانواده ها این است كه بچه ها پیش از هر چیز باید ارزش پول و آنچه در اختیار دارند را به خوبی بدانند و یاد بگیرند كه در كنار خرج كردن، پس اندازی را هم باید كنار گذاشت. پیشنهاد بهتر هم اینكه به جای كمك های مالی بی مورد، راه های درست كسب درآمد را به آنها بیاموزند. در حقیقت مصداق این ضرب المثل به ذهن می آید كه به جای اینكه برای كسی ماهی بگیری، به وی ماهیگیری بیاموزی. همیشه داشتن هنری یا تسلط به حرفه ای كارآمد، حتی در حد تسلط به یك زبان خارجی می تواند راهی برای یافتن شغلی شرافتمندانه باشد.

با توجه به آنچه كارشناسان می گویند و آنچه خود فرزندان و خانواده ها هم بر آن تأكید دارند، تا زمانی كه جوان پول توجیبی دریافت می كند، استقلال مالی نخواهد داشت. البته این نكته را هم نباید از یاد برد كه در یك مقطع سنی خاص، پول توجیبی حس استقلال خوبی به فرزند می دهد و این سن خاص معمولاً تا ?? سالگی است كه فرزند با دریافت مبلغی از خانواده به صورت ماهانه یا هفتگی یك حس استقلال دارد، اما به راستی مستقل نیست و به مرور با افزایش سن و با توجه به نوع تربیت خانوادگی به این نكته مهم پی خواهد برد و این خود مقدمه ای است برای ایجاد حس مسئولیت و آینده نگری در هر فرد.

امروز

حدود هفتاد ماه می شود كه با بكارگیری كلیه توانایی ها و معلوماتم یك شغل ثابت، آبرومند و راضی كننده پیدا كرده ام و مدتی است كه از لحاظ مالی تا حدی مستقل شده ام و به قول معروف، دخلم كفاف خرجم را می دهد. اما هنوز هم برای پیشرفت كردن در این حرفه و داشتن درآمد بیشتر و بهتر، تلاش زیادی می كنم و برایم خیلی اهمیت دارد اینكه امروز می توانم به پدر، مادر و سایر اطرافیانم بگویم كه من هم دیگر بزرگ شده ام، من هم دیگر می توانم گلیم خودم را از آب بیرون بكشم و مستقل باشم...

مانا لقمانی- نسرین دانایی

مطالب مرتبط:

راه حل های خوب برای رفتارهای بد بچه ها ( قسمت سوم )

راه حل های خوب برای رفتارهای بد بچه ها ( قسمت دوم )

راه حل های خوب برای رفتارهای بد بچه ها ( قسمت اول )

بچه ها از ارزش پول چه می دانند؟

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.