تبیان، دستیار زندگی
سیزدهم آبان سالگرد سه رویداد مهم در تاریخ ایران است تبعید امام خمینی به تركیه در 13 آبان 1343، كشتار دانش‌آموزان در 13 آبان 1357 در دانشگاه تهران و تسخیر سفارت امریكا در 13 آبان 1358، سه رویداد متفاوت بودند، ولی هر یك در شكل دادن به حركت انقلاب اسلامی نقش
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

13 آبان (گذری بر تاریخ)

13 آبان (گذری بر تاریخ)

سیزدهم آبان سالگرد سه رویداد مهم در تاریخ ایران است.

تبعید امام خمینی به تركیه در 13 آبان 1343، كشتار دانش‌آموزان در 13 آبان 1357 در دانشگاه تهران و تسخیر سفارت امریكا در 13 آبان 1358، سه رویداد متفاوت بودند، ولی هر یك در شكل دادن به حركت انقلاب اسلامی نقش خاصی ایفا كردند.

هویت هر سه رخداد، مبارزه با استكبار و عوامل آن است و به همین دلیل این روز «روز ملی مبارزه با استكبار» نامیده می‌شود.

تبعید امام خمینی

13 آبان (گذری بر تاریخ)

در 13 آبان 1343 امام خمینی توسط مأموران حكومت شاه بازداشت و پس از انتقال از قم به تهران، به تركیه تبعید شدند. این تبعید در پی اعتراض امام به سیاست های حكومت پهلوی و از جمله تصویب لایحه كاپیتولاسیون به وقوع پیوست. امام 9 روز پیش از تبعید، در مراسمی كه به مناسبت میلاد حضرت زهرا (س) در منزلشان برگزار شد، با ایراد نطقی جنایات و مفاسد كاپیتولاسیون را تشریح كردند.

امام در سپیده دم 13 آبان توسط یك گروه از مأموران ساواك به سرپرستی سرهنگ مولوی ـ رئیس ساواك تهران ـ بازداشت شدند و هنوز آفتاب از افق سرنزده بوده كه با یك فروند هواپیمای نظامی از فرودگاه مهرآباد به تركیه تبعید شدند. اطلاعیه كوتاه ساواك كه از رادیو و تلویزیون و روزنامه‌ها انتشار یافت، چنین بود:

«طبق اطلاع موثق و شواهد و دلائل كافی چون رویه آقای خمینی و تحریكات مشارالیه علیه منافع ملت و امنیت و استقلال و تمامیت ارضی كشور تشخیص داده شد، لذا در تاریخ 13 آبان 1343 از ایران تبعید گردید.»1

در پی تبعید امام خمینی علیرغم فضای خفقان، موجی از اعتراض ‌ها به صورت تظاهرات در بازار تهران، تعطیلی طولانی دروس حوزه‌‌ ها و ارسال طومارها و نامه ‌ها به سازمان های بین‌المللی و مراجع تقلید جلوه‌ گر شد. آیت‌الله حاج مصطفی خمینی نیز در روز تبعید امام بازداشت و زندانی شد و پس از چندی در 13 دی 1343 به تركیه نزد پدر تبعید شد.

دوران تبعید امام به تركیه بسیار سخت و شكننده بود. امام حتی از پوشیدن لباس روحانیت منع شده بودند. محل اقامت اولیه امام هتل بلوار پالاس آنكارا بود. اما فردای آن روز برای مخفی‌ نگاهداشتن محل اقامت، امام را به محلی واقع در خیابان آتاترك منتقل كردند.

چند روز بعد (21 آبان 1343) برای منزوی‌ تر ساختن ایشان و قطع هرگونه ارتباط، محل تبعید را به شهر بورسا واقع در 46 كیلومتری غرب آنكارا انتقال دادند. در این مدت امكان هرگونه اقدام سیاسی از امام خمینی سلب شده و ایشان تحت مراقبت مستقیم مأمورین اعزامی ایران و نیروهای امنیتی تركیه قرار داشتند.

13 آبان (گذری بر تاریخ)

امام خمینی جمعاً 11 ماه در تركیه به سر بردند، سپس ساواك با هماهنگی دولت تركیه ایشان را در 13 مهر 1344 به عراق تبعید كردند. ایشان به مدت 13 سال تحت نظارت توأم با فشار رژیم بعثی عراق بودند. در بحبوحه انقلاب اسلامی، و در نتیجه افزایش اختناق رژیم بغداد امام خمینی تصمیم به خروج از عراق و عزیمت به كویت گرفتند اما كویت تحت فشار شاه، از پذیرش امام و هیئت همراه امتناع ورزید در نتیجه امام خمینی در مهر 1357 راهی فرانسه شد ندو در «نوفل لوشاتو» در حومه پاریس اقامت گزیدند. امام طی 4 ماه اقامت خود در فرانسه انقلاب اسلامی را تا مراحل پیروزی هدایت كردند و سپس در 12 بهمن 1357 به كشور بازگشتند. امام در طول هجرت 14 ساله خود به روشنگری افكار عمومی ایران و جهان نسبت به ماهیت حكومت شاه پرداخته و زمینه انقلاب مردمی و سقوط رژیم پهلوی را فراهم ساختند.

به همین دلیل نقطه شروع دوره هجرت یعنی 13 آبان 1343 و همچنین نقطه پایان آن یعنی 12 بهمن 1357 به عنوان «یوم‌الله» شناخته شده است.

كشتار دانش ‌آموزان

سیزدهم آبان 1357 و در روزهای اوج‌ گیری انقلاب اسلامی ده ها نفر از دانش ‌آموزان كه برای انجام تظاهرات در محوطه دانشگاه تهران تجمع كرده بودند، هدف تیراندازی مأموران حكومت قرار گرفته و به شهادت رسیدند.

13 آبان (گذری بر تاریخ)

به دلیل بسته بودن درهای دانشگاه هیچ یك از دانش‌آموزان نتوانستند از برابر آتش گلوله‌‌ های مأموران بگریزند و این امر تلفات آنان را افزایش داده بود. این جنایت توسط دولت «آشتی ملی» شریف امامی صورت گرفت.

حادثه 13 آبان 1357 بعد از حادثه 17 شهریور آن سال، دومین خونریزی عمده دولت شریف امامی بود.

در حالی كه عمر سیاسی این دولت از 70 روز تجاوز نمی ‌كرد. ابعاد حادثه دانشگاه به حدی بود كه وقتی در برنامه اخبار شبانگاهی گزارش تیراندازی مستقیم سربازان به روی دانش‌آموزان در دانشگاه از شبكه سراسری تلویزیون پخش شد، وزیر علوم بلافاصله استعفا داد و فردای آن روز كابینه شریف امامی نیز سقوط كرد. از آن پس روز 13 آبان «روز دانش‌آموز» نامیده شد.

تسخیر «لانه جاسوسی»

سیزدهم آبان 1358 ساختمان سفارت امریكا در تهران توسط جمعی از دانشجویان معترض تصرف گردید از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران تا زمان تسخیر سفارت امریكا در تهران دیپلمات های امریكایی مستقر در سفارتخانه‌ از هیچ تلاشی در جهت مقابله با نظام نوبنیاد جمهوری اسلامی ایران فروگذار نمی ‌كردند.

13 آبان (گذری بر تاریخ)

تماس با سركردگان گروه های ضد انقلاب ، ارتباط حمایتی با شبكه ‌های كودتا و براندازی در داخل كشور و تأمین مالی گروهك های تروریستی كه در غرب و جنوب ایران به انفجار در لوله‌ های نفتی و یا ایجاد نا امنی و بی ‌ثباتی در مناطق كردنشین مشغول بودند، از عملكردهای مأموران سیاسی فعال در ساختمان سفارت امریكا بود.

این حقایق در اسناد لانه جاسوسی نیز آمده است. بعضی از مقامات بلند پایه دولت كارتر پس از شكست وی در انتخابات 1359 ش. در خاطرات خود، به نقش نامطلوب و مخرب دستگاه حكومتی امریكا علیه ایران كه از طریق سفارتخانه آن كشور در تهران هدایت می ‌شد اقرار كردند. سفارت امریكا در تهران طی زمستان 1357 تا پاییز 1358 به مركز فرماندهی عملیات جاسوسی و خرابكاری علیه جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده بود؛ نظامی كه عمر سیاسی آن به یك سال نمی ‌رسید. با این حال سفارت امریكا زمانی توسط دانشجویان تسخیر شد كه امریكا خواست مشروع ملت ایران در استرداد شاه و اموال و دارایی ‌های بلوكه شده ایران را نادیده گرفت و حتی امكاناتی وسیع در اختیار فراریان حكومت شاه گذاشت تا تشكیلات خود را علیه انقلاب سازماندهی و فعال كنند.

تسخیر لانه جاسوسی امریكا در تهران از ابتدا با حمایت امام خمینی مواجه گردید.امام تصرف لانه جاسوسی توسط دانشجویان را «انقلاب دوم» لقب دادند و در سخنانی، از این اقدام حمایت كردند:

«شما می‌ بینید كه الان مركز فساد ‌امریكا را جوان ها رفته‌اند گرفته ‌اند و امریكائی ها را هم كه در آنجا بودند، گرفتند و آن لانه فساد را به دست آوردند و امریكا هیچ غلطی نمی ‌تواند بكند و جوان ها مطمئن باشند كه امریكا هیچ غلطی نمی ‌تواند بكند.» 2

منابع:

1ـ روزها و رویدادها؛ انتشارات پیام مهدی؛ بهار 1379؛ ص 390

2ـ صحیفه نور، ج 10، صص 157ـ 148؛ 16/8/1358

سایت مطالعات و پژوهش های سیاسی

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه و تنظیم: سمیرا بادامستانی و ستاره نوربخش