زیورآلات سنتی ایران در تسخیر اجناس چینی
روسی می پسندید یا چینی؟
هیچ کس دقیقا نمی داند استفاده از زیورآلات درست از چه زمانی باب شد. اما پیدا شدن اشیای کهنه تزئینی در گورهای 5 هزار ساله شهرسوخته و جیرفت ثابت می کرد که ایرانیان باستان، خیلی پیش تر از آنکه ما تصور کنیم زیورآلات دست ساز و سنتی شان را به رسمیت شناخته بودند و از آنها به عنوان دارایی های گران بهایشان نگهداری می کردند.
زیورآلات سنتی آن روزها اما، امروز در بازارهای به ظاهر سنتی ایران، جای خود را به نمونه های چینی و سبک های غیرایرانی داده اند تا صنعت کهنه ساخت اشیای تزئینی در ایران، رفته رفته از بین برود. قدمت و فرهنگ کهن ایرانی در حوزه زیورآلات ایرانی این روزها آنقدر گرفتار واردات اجناس خارجی شده که امروز به زور کمر راست می‌کند و توان مقابله با بازار جدید را دارد.
خبرگزاری میراث فرهنگی در این باره می نویسد: درحالی که سنت زیورآلات بومی و محلی ایران به دلیل بازارهای خارجی از جمله چین و همچنین علاقه عمومی به طرح‌های زیورآلات غربی و طرح‌های قدیمی روس، هر روز رونق خود را از دست می‌دهد، هنوز مسئولان متولی حفظ و توسعه صنایع دستی گام‌های موثری در نجات این صنعت کهن برنداشته‌اند. از سوی دیگر دست‌اندرکاران این صنعت معتقدند که تنها از طریق فرهنگ‌سازی نجات صنایع دستی زیورآلات سنتی امکان‌پذیر است.
طرح‌های سنتی ایرانی‌ها پس از الگوبرداری توسط شرکت‌های انبوه‌سازی خارجی از جمله بازارهای چینی، دوباره تحویل بازارهای ایران داده می‌شود واصالت زیورآلات داخلی را که گاهی کار دست استادکاران کشور است از بین می‌برد
«حجت محمدولی»، استاد کار پیشکسوت زیورآلات سنتی با تاکید بر فرهنگ‌سازی گسترده در این رشته می‌گوید: «اگر می‌خواهیم در آینده نزدیک شاهد منسو خ شدن این هنر ـ صنعت نباشیم باید فرهنگ‌سازی جدی در این زمینه انجام دهیم چراکه دیگر مردم تمایلی به تولید کارهای محلی و بومی که با دست انجام می‌گیرد نشان نمی‌دهند. تنوع و پایین بودن قیمت محصولات خارجی باعث شده کیفیت و اصالت، جایگاهی در راس اولویت‌ها نداشته باشد.»
او با اشاره به این که ساخت و خرید زیورآلات سنتی از قدیم الایام جایگاه ویژه‌ای در میان مردم داشته است، می گوید: «بکار بردن انواع سنگ‌ها، مرصع و میناکاری و بیش از همه دست‌ساز بودن آن باعث می‌شده بخشی از گنجینه و سرمایه افراد به خصوص بانوان به زیورآلاتی اختصاص یابد که از عیار بالا، قدمت و اصالت برخوردار باشد.»
محمدولی معتقد است: «اگر بستری فراهم شود تا مواد اولیه با هزینه کمتری برای تولید کننده تمام شود به طوری که متولیان و مسئولین امر با پرداخت وام و در اختیار گذاشتن امکانات با درصد کم برای صنعتگران و کارآموزان این فرصت را ایجاد کنند قطعا بخش عمده‌ای از مشکلات استاد کارها و کارآموزان حل می‌شود.»
زیورآلات سنتی و محلی رشته‌ای کاملا بومی و دست‌ساز است که امروزه بدون نیاز به استادکار و با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته با طرح و الگوی غربی ساخته می‌شود. این درحالی است که بخش اعظم بازار را زیورآلات وارداتی که منطبق با طرح و الگوی ایرانی است تشکیل می‌دهد.
درحالی که سنت زیورآلات بومی و محلی ایران به دلیل بازارهای خارجی
از جمله چین و همچنین علاقه عمومی به طرح‌های زیورآلات غربی و طرح‌های قدیمی روس، هر روز رونق خود را از دست می‌دهد، هنوز مسئولان متولی حفظ و توسعه صنایع دستی گام‌های موثری در نجات این صنعت کهن برنداشته‌اند
در واقع طرح‌های سنتی ایرانی‌ها پس از الگوبرداری توسط شرکت‌های انبوه‌سازی خارجی از جمله بازارهای چینی، دوباره تحویل بازارهای ایران داده می‌شود و درحالی که اصالت زیورآلات داخلی را که گاهی کار دست استادکاران کشور است از بین می‌برد، بازار آنها را هم که متولی بازار این صنعت هستند خراب می‌کنند.
بسیاری از صنعتگران زیورآلات سنتی معتقدند اجرت بالا، قبضه شدن بازار داخلی توسط کشورهای خارجی، نبود حمایت از سوی مسئولان به طوری که هیچگونه فضا و امکاناتی برای آموزش به کارآموزان وجود ندارد، از دیگر مشکلات این صنعت است و در حالی که90 درصد زیورآلات سنتی توسط استاد کار انجام می‌شود این هنر- صنعت با الگوهای ایرانی تقاضای کمتری در بازار دارد.
«بهروز ابراهیمی»، صنعتگر ساخت زیورآلات سنتی در این رابطه می‌گوید: «الگوهایی که در ساخت زیورآلات بکار برده می‌شود کاملا براساس تقاضای بازار شکل می‌گیرد. درحال حاضر بدلیل رقابتی شدن بازار، ژورنال‌ها و مارک‌های غربی بویژه سبک کارهای قدیمی روس در بین مردم حرف اول را می زند.»
او ادامه می دهد: «تولیدات براساس نظارت و استانداردهای انجمن صنفی طلا و نقره ساخته می‌شود به طوری که اگر خطایی در عیار آن صورت گیرد با پیگرد قانونی مواجه خواهد شد. ولی در زمینه طرح و الگو، هرگونه الگویی که مشتری سفارش دهد ساخته می‌شود.»
گروه گردشگری تبیان- الهام مرادی
