تبیان، دستیار زندگی
استخاره یعنی طلب خیر کردن و در اسلام نام سنتی است که بر طبق آن شخص قبل از انجام هر کاری ابتدا به خدا توکل کرده و خیر خود را از او طلب می کند و سپس با پشتوانه دعا اقدام می کند تا ببیند خداوند او را به چه سویی می برد. امام حسین(ع) قبل از حرکت به کربلا کنار
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سوء تفاهم در باب استخاره

استخاره

«یا على، ما حار من استخار، و لا ندم من استشار»؛ «ای علی هیچ‌کس دچار حیرت و سرگردانی نشد؛ چون استخاره کرد و پشیمان نشد؛ وقتی مشورت کرد.»(فروع کافی، ج 3، ص 407)

ماهیت استخاره

استخاره یعنی طلب خیر کردن ودر اسلام نام سنتی است که بر طبق آن شخص قبل از انجام هرکاری ابتدا به خدا توکل کرده وخیر خود را از او طلب می کند وسپس با پشتوانه دعا اقدام می کند تا ببیند خداوند اورا به چه سویی می برد. امام حسین (ع)قبل از حرکت به کربلا  کنارمزار  پیغمبر (ص) رفت  و پس از گریه فراوان عرض کرد: «پروردگارا تو شاهدی که من می‌خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم، تو رضای خودت را برای من پیش آور.» این‌طور بود که در عالم واقع، رسول خدا (ص) خیرش را برایش تعیین فرمود که باید به کربلا بروی.» این معنای اصلی استخاره در اسلام است .

برای استخاره کردن شرایطی وجود دارد و اگر پس از انجام آنها به نتیجه ای نرسیدیم آنگاه مجاز به استخاره هستیم: تعقل، مشاوره، تحقیق و بعد استخاره .  

اما استخاره دارای یک معنای خاص نیز هست که اتفاقا در همین معنا علم شده است وعوام با استعمال لفظ استخاره همین معنا را اراده می کنند در این معنا استخاره همان فال زدن و پاسخ خواستن از طریق قران ویا تسبیح ویا ...است .  استخاره کننده انتخاب  یک راه از بین دویا چند راه ویا فعل وترک امری را نیت نموده و سپس قران را میگشاید ویا با تسبیح به گونه ای که در روایات آمده متوسل می شود  سپس به آنچه می فهمد عمل می کند اما نباید فراموش کرد که در استخاره باید آنچه که خیر است مورد طلب قرار گیرد نه آنچه که دلخواه شخص است .اگر شخصی جوابی را که دوست دارد را می خواهد بشنود ،اصلا نباید استخاره کند زیرا استخاره در جایی محل دارد که شخص متحیر باشد وهیچ دلیلی برای ترجیح برای یکی از طرفین تردید نداشته باشد.در غیر این صورت احتمال خطا در استخاره هست اما اگر شخص تصمیم جدی بر عمل به استخاره دارد وبدون استخاره نمی تواند راه خود را عقلا تشخیص دهد باید خیر خود را از استخاره بطلبد سپس هر چه پیش آمد را بپذیرد حتی اگر از آن اکراه داشته باشد یا اینکه حکمت آن را نفهمد .به هر حال باید به خداوند اعتماد کرد واز این سوءظن که خدای بزرگ به استخاره من توجه نکرده وجوابی که به من داده شده اتفاقی است دست بردارد .

امام صادق(علیه السلام) می فرماید: هر کس یک بار خیر خود را از خداوند طلب کند، در حالی که به آنچه پروردگار برای او پدید می آورد راضی باشد، خداوند متعال، به یقین آنچه را خیر است برای او میسر می سازد ... هر کس در کار خود از خداوند طلب خیر کند و یکی از دو طرف آن کار، [انجام دادن یا انجام ندادن] برای او واقع شود، اگر در دل او چیزی پدید آید، خداوند را در قضای خود، متهم کرده است.»

حقیقت خیر چیست؟

به نظر می‌رسد که مبنای بیشترین خطاها در باب استخاره ناشی از سوءتفاهم در معنای «خیر» است؛ زیرا خیر نزد پروردگار با خیر نزد بنده همواره یکسان نخواهد بود؛ چه بسا بنده خدا خیر خود را در یک امر مادی زودگذر بداند، حال آنکه خدای علیم و حکیم چیزی بهتر و پایدارتر و یا دفع شری بزرگ‌تر را برای او اراده کرده باشد.

قرآن

کسی که به خدا اعتماد و توکل دارد و تشخیص او را به تشخیص خود ترجیح می‌دهد، باید به آنچه پروردگار برای او اختیار کرده است، راضی باشد؛ وگرنه استخاره معنا ندارد؛ زیرا دلیلی در کار بود که رجحان یک طرف استخاره بر طرف دیگر را موجب شده و تردید را از بین برده است؛ پس دیگر جای استخاره نیست.

آیت‌الله شهید دستغیب می‌گوید: «چقدر مسلمانان عادت زشتی پیدا کرده‌اند، می‌خواهد فلان معامله را بکند، استخاره می‌کند که اگر منفعت فراوانی می‌برد، خوب بیاید. اینکه استخاره نشد،...

دعای استخاره امام سجاد (ع) در صحیفه، راهنمای ما در طلب استخاره است که می‌فرماید: «پروردگارا هر گاه دو خاطره در دلم خطور می‌کند و یا دو کار به نظر می‌آید - کاری که رضای تو در آن است و کاری که سخط تو در آن است- خدایا اراده مرا بر طبق رضای خودت بگردان.»(صحیفه سجادیه، دعای هفتم )

مبنای خیر و شر در این دعا به ‌طور کامل روشن و بر اساس رضا و سخط الهی است؛ واقعیتی که تا پذیرفته نشود، اختلافات نیز حل نخواهد شد.

همچنین در حدیثی از امام صادق می خوانیم :هر کس یک بار خیر خود را از خداوند طلب کند ،در حالی که به آنچه پروردگار برای او پدید می آورد راضی باشد ،خداوند متعال ،به یقین آنچه را خیر است برای او میسر می سازد ...هرکه در کار خود از خداوند طلب خیر کند و یکی از دو طرف آن کار، [انجام دادن یا انجام ندادن] برای او واقع شود، اگر در دل او چیزی پدید آید، خداوند را در قضای خود، متهم کرده است.»( فتح‌الابواب، ص 257 و بحارالانوار، ج 88، ص 223)

خودتان استخاره کنید

استخاره گرفتن بر خلاف تصور عوام، اختصاصی به قشر علما و عرفا ندارد، هر کسی می‌تواند با رعایت اصول آن برای خود استخاره کند و سزاوار است که همین‌طور باشد. استخاره از همان ابتدا که از طرف پیامبر اسلام توصیه شده به این شکل بوده که هرکسی خودش استخاره بگیرد. استخاره امری شخصی است و انواع مختلفی دارد که با روحیات واندیشه ها وتوانایی های مختلف علمی سازگار است .البته به شرط این که بتواند آیات را درست درک نماید. و اگر امروزه برای استخاره به  روحانیون رجوع می شود بدین علت است که علما به قرآن و ادبیات آن علم دارند و می توانند درست درک نمایند.

علامه مجلسی می‌فرماید: «اولی و احوط، آن است که هر کس برای خودش استخاره کند؛ زیرا ما هیچ حدیثی نداریم که کسی به وکالت از دیگری استخاره کند و اگر وکالت در استخاره جایز و یا بهتر بود، شایسته و سزاوار بود که اصحاب، از امامان تقاضای استخاره کنند و اگر چنین چیزی بود، نقل می‌شد و دست‌کم یک روایت در این مورد به ما می‌رسید. به‌علاوه آن‌کس که مضطر و حاجتمند است، اگر خودش استخاره کند به اجابت نزدیک‌تر است و دعای او به اخلاص در نیت نزدیک‌تر خواهد بود.»

دعای استخاره امام سجاد(علیه السلام) در صحیفه، راهنمای ما در طلب استخاره است که می‌فرماید: «پروردگارا هر گاه دو خاطره در دلم خطور می‌کند و یا دو کار به نظر می‌آید - کاری که رضای تو در آن است و کاری که سخط تو در آن است- خدایا اراده مرا بر طبق رضای خودت بگردان.»

سپس به‌ قول سیدبن طاووس استناد می‌کند که فرموده است: «من حدیث صریحی ندیدم، کسی برای دیگران استخاره کند و اصل آن است که هرکس برای خودش استخاره کند.( بحار الانوار، ج 88، ص 285)

استخاره با قرآن

شهید مطهری نیز پس از انتقاد از این رسم عرفی که موجب مزاحمت برای روحانیت می شود، می گوید: «البته من خودم استخاره می کنم و با آن مخالف نیستم ولی بهتر است که هرکس برای خودش استخاره کند.»

اما با آن که استخاره هر کس برای خود، امری آسان‌تر و بهتر است؛ اما به دلیل استقبال زیاد مردم از روش استخاره با قرآن  آن هم با وجود ناتوانی بیشتر ایشان از فهم مفاهیم قرآن و درک منظور و معانی آیات، همچنین اهمیت و حساسیت استخاره به‌ ویژه در زمینه اتخاذ تصمیمات مهم، مردم را نه تنها در خانه روحانیت می‌کشاند، بلکه برای یافتن اشخاص خاص و علمای والامقام در بین ایشان تعقیب می‌کند. به نظر می‌رسد که مطلع نبودن از انواع دیگر استخاره همچون استخاره با تسبیح، کاغذ و یا استخاره قلبی و مشورتی که بسیار آسان‌تر از استخاره با قرآن است، در پدید آمدن این مشکل سهیم بوده است.

شاید هم این باور نادرست که استخاره با قرآن بهتر و مطمئن‌تر است، روی‌گرداندن از انواع دیگر را موجب شده است؛ حال آنکه نظر علما برخلاف این مطلب است.

شهید دستغیب، استخاره با کاغذ را توضیح می‌دهد و می‌فرماید: «بهترین راه برای رفع حیرت که در روایات رسیده است، استخاره است؛ آن ‌هم استخاره «ذات الرقاع» یعنی استخاره با کاغذ که مشهور فقها هم به آن عمل کرده‌اند.»( استعاذه، شهید دستغیب، ص 96 تا 106)

حاج شیخ عبدالکریم حائری (بنیانگذار حوزه علمیه قم) از استخاره با قرآن پرهیز می‌کرد و فرمود: «من درست نمی‌فهمم؛ مثلاً «یسبح لله ما فی السموات و الارض» نسبت به موضوع استخاره، خوب است یا بد.»( استخاره و نقش آن در زندگی ص 38)

استخاره با تسبیح که روایت آن از امام عصر(عج) به ما رسیده است، نیز یکی از روش‌های آسان در استخاره است که بسیار سریع و مطمئن جواب را مشخص می‌سازد.

آشنایی و ارجاع مردم با دفاتر استخاره نیز راه‌‌حل مناسبی در این زمینه است؛ به‌ویژه که برخی از آنها ضمن آنکه ساعات زیادی از روز را برای پاسخ‌گویی قرار می‌دهند، جواب استخاره را همراه با توضیحاتی درباره آنکه بسیار موجب دلگرمی و اطمینان خاطر است، همراه می‌سازند.

انسی نوش آبادی - گروه دین و اندیشه تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.